نمایش مبدأ برای لزوم توجه به آموزش حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی در مدارس به‌عنوان خیر ماندگار


<div style=" font-family:B Nazanin; font-size:18px; text-align:justify;">
[[ربابه سلیمانی پیکانی]]
<ref>
فارغ التحصیل کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم دانشگاه اصفهان m.136491@yahoo.com
</ref>

==چکیده==
یکی از ارزش های مورد تأکید [[دین مبین اسلام]]، انجام امورخیر و شایسته است به خصوص اعمالی که ماندگار باشند و سلامت اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جامعه را تضمین نمایند. حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست رکن اساسی سعادت و رشد جوامع هستند و توجه به آن به خصوص در دوران مدرسه بسیار ضرورت دارد. از این رو هدف از این مقاله توصیفی - تحلیلی لزوم توجه به آموزش حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی در مدارس به‌عنوان خیر ماندگار می باشد و به نقش معلمان و مربیان به‌عنوان الگو و سرمشق تأکید شده است. برای جمع آوری داده ها از نرم افزار اس پی اس اس با  19 سوال و وارد نمودن اطلاعات 53 نفر استفاده شده است و ضریب آلفای کرنباخ  2/75 درصد به دست آمده است. طبق نتایج به دست آمده شیوه آموزش معلم و توجه به تربیت صحیح و افزایش معرفت و بصیرت دانش آموزان از نکات مهمی است که لازم است در رابطه با حفاظت منابع طبیعی و محیط زیست در مدارس مورد توجه قرار گیرد. از دلایل مهم پیشرفت و توسعه جوامع، برخورداری از منابع و امکانات زیست محیطی  می باشد و همت در حفاظت از آن‌ها، جزء اعمالی است که هم ثواب دنیوی دارد و هم اخروی و از نتایج مثبت این اعمال، نسل های آینده نیز بهره مند خواهند شد.
''واژگان کلیدی''
خیر ماندگار؛ مدرسه؛ محیط زیست؛ منابع طبیعی
 
==مقدمه==

در تعالیم [[اسلام]] به انگیزه و نیت عمل خیر توجه بسیار می‌شود و این سبب می‌شود حتی کوچک‌ترین اعمال پسندیده اخلاقی موجبات رشد و تعالی معنوی افراد را فراهم سازد. 

انجام فعالیت‌های خیرخواهانه در امور اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و عمرانی و توجه به روحیه [[انفاق]] و گذشت سبب بهره‌مندی جامعه از نعمت بهداشت، سلامتی، تعلیم و تربیت صحیح نسل جوان، قناعت و صرفه‌جویی، تعاون و وحدت و بهره‌گیری اکثریت مردم از امکانات و منابع موجود خواهد شد. [[دین اسلام]] محسنان را کسانی می‌داند که علاوه بر [[ایمان]] به [[خداوند]] و روز [[معاد]] در انجام امور خیر و یاری‌رساندن به دیگران پیش‌قدم هستند. 

نیکی کردن به دیگران نیکی به خویشتن است زیرا سبب تکامل شخصیت و رهایی از خسران و ضرر می‌شود و نقص و کمبودهای روحی و عاطفی فرد جبران می‌شود. امام علی(علیه‌السلام) می‌فرمایند: رساترین چیزی که به‌وسیله آن می‌توانی رحمت خدا را برای خود جلب کنی، این است که در باطن در مورد همه مردم خیرخواه و مهربان باشی (انصاری قمی،1390،ص212). 

خیر چیزى است که همه آن را خواهان‌اند، مثل عقل و عدل و هر چیزى که سودمند است و ضد آن شرّ است (راغب اصفهانی،1383، ص300). حکما نیز در معناى خیر گفته‌اند: خیر چیزى است که همه آن را خواهان‌اند و به‌واسطه‌ی آن بخشى از کمالات شایسته‌ی یک‌چیز حاصل می‌شود (ملاصدرا، 1389، ص58). آیات متعددی در مورد خیر، عوامل نیکوکاری و آثار اخروی آن در قرآن بیان‌شده است و به مسائلی مانند: آزمایش به‌وسیله نعمت‌ها، پاداش نیک، حکمت و درک قلبی، [[ایمان]] به [[خداوند]]، دعوت به امور پسندیده، [[انفاق]]، [[عدل]]، [[جهاد]]، [[امربه‌معروف]] و [[نهی از منکر]]، [[احسان]] به پدر و مادر نیکی به خویشتن و.... اشاره دارد. 

در جامعه اسلامی، نیکی و [[احسان]] از تعالیم اساسی و ارزشمند به شمار می‌آید و بی‌تفاوتی و عدم مسئولیت در برابر گرفتاری و نیازهای هم نوعان قابل‌پذیرش نیست. [[امام حسین(علیه‌السلام)]] می‌فرمایند: هر كه گرفتارى مؤمنى را برطرف كند، [[خداوند]] گرفتاری‌های دنيا و آخرتش را برطرف می‌کند (مجلسی، 1363، ص122).  

ایجاد روابط سازنده و مسرت‌ و شادمانی با انجام امور خیر، سبب پرورش روح و خودشناسی می‌شود، سعادت و رحمت الهی را در پی خواهد داشت و از آسیب‌ها و معضلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جلوگیری خواهد کرد. [[امام علی(علیه‌السلام)]] خطاب به فرزندشان می‌فرمایند: ای فرزندم! من از تهی‌دستی بر تو هراسانم. از [[فقر]] به [[خدا]] پناه ببر؛ چراکه [[فقر]]، [[دین]] [[انسان]] را ناقص و عقل را سرگردان می‌کند و عامل دشمنی است (دشتی،1393، ص505)  نیکوکاری و احسان سبب امنیت و آرامش در جامعه و مانع از ایجاد فحشا و فساد می‌گردد. 

[[انفاق]] و دستگیری نیازمندان، سبب اعتدال در جامعه خواهد شد. بنابراین [[انفاق]]، قبل از آن‌که به حال محرومان، مفید باشد، به نفع ثروتمندان خواهد بود؛ زیرا تعدیل ثروت حافظ ثروت است (مکارم شیرازی،1382، ص38). مشارکت‌های اجتماعی تضمین‌کننده رفاه، امنیت، افزایش امید به زندگی و داشتن جامعه سالم است. 

مشاركت هنگامی تحقق می‌یابد كه بی‌تفاوتی و بی‌مسئولیتی جای خود را به احساس وابستگی و مسئولیت بدهد (علوی تبار،1379، ص31). آموزش جامعه درزمینه مشارکت‌های عمومی، تأثیر به‌سزایی در پیشبرد اهداف و موفقیت برنامه‌های جامع و آینده‌نگر خواهد داشت. 

یکی از مکان‌هایی که ضرورت دارد به مشارکت در امور خیر و آموزه‌های اسلامی در این زمینه توجه شود مدارس هستند. در جامعه‌ای می‌توان ادعا كرد فضای آموزشی آميخته با تفكر مشاركت مردم با نهادهای تربيتی است كه در آن جامعه، والدين و مسئولين انتظارات مشابهی درزمینه رشد و تربيت كودكان و نوجوانان داشته باشند (احمدی، 1۳۷۹،ص34). 

فلسفه تربیت یکی از مبانی مهم‌تربیت و شاید مهم‌ترین این مبانی است. فلسفه تربیت وسیع‌تر از فلسفه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دینی قوم است، بلکه مجموعه و خلاصه آن‌ها است (محمود صناعی،1354،ص18). مهارت شناخت و درک شرایط و مسائل، در کودکان و نوجوانان قابل توسعه است، درصورتی‌که کمبودها و نقص‌هایی که در نوع آموزش و تعلیم و تربیت وجود دارد، برطرف شود. 

زمینه تفکر و اندیشه بیشتر در دوران دبستان شکل خواهد گرفت. دانش‌آموزان دبستانی و دوره راهنمایی نیز از ظرفیت‌های فکری لازم برای پرداختن به مسائل ساده‌تر فلسفی برخوردارند (لطف‌آبادی،1385،ص82). 

مدارس زمینه‌ساز رشد فکری و فرهنگی نسل کوچک و کم‌سال هستند و در پرورش سلامت جسمی و معنوی، توانایی و مهارت و خودباوری دانش‌آموزان نقش به سزایی خواهند داشت. در مدارس ضرورت دارد با شیوه‌های مناسب و مطابقت رفتار و گفتار مربیان و معلمان در انجام امور نیک به دانش‌آموزان یاد داد که کوچک‌ترین کار صحیح و منطقی، جزء خیرات محسوب می‌گردد و علاوه بر ثواب و اجر آن نزد پروردگار، روحیه نشاط و اعتمادبه‌نفس را تقویت می‌کند. 

شرکت دادن آن‌ها در امور گروهی و اداره مدرسه مانند زیباسازی، درختکاری، گل‌کاری، کمک به دوستان، برنامه صبحگاهی شاد و تفریحات سالم، روش تدریس فعال، مشاوره تربیتی و تحصیلی، فعالیت‌های هنری و علمی و مخصوصاً توجه به رشد معنوی و آموزه‌های اخلاقی در این زمینه نقش مؤثری خواهند داشت و سبب رضایت و احساس نشاط خواهد شد، عزت‌نفس را افزایش می‌دهد و مانع از انزوا و کسل‌کننده بودن مدرسه و کلاس‌های درس می‌گردد. 

یکی از مباحثی که امروزه بسیار موردتوجه است، حفاظت از منابع طبیعی و در نظر گرفتن نیازهای نسل آینده می‌باشد. حفظ منابع و امکانات و کارهای خیر و پسندیده‌ای که در این زمینه صورت می‌گیرد ثواب دنیا و آخرت را در پی خواهد داشت و یکی از بزرگ‌ترین خیرهای ماندگار خواهد بود و به عبارتی جزء باقیات‌صالحات به شمار می‌رود. 

باقیات‌ صالحات، هر فکر و ایده و گفتار و کردار صالح و شایسته‏اى است که طبعاً باقى مى‏ماند و اثرات و برکاتش در اختیار افراد و جوامع قرار مى‏گیرد(مکارم شیرازی، 1374، ص446). با آموزش صحیح در این زمینه و بیان نکات اخلاقی به زبان ساده می‌توان درک کودکان و نوجوانان را در حفظ طبیعت و استفاده بهینه از امکانات افزایش داد و احساس مسئولیت آن‌ها را نسبت به حفاظت از محیط‌زیست تقویت نمود. 

هدف از این مقاله لزوم توجه به آموزش حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی در مدارس به‌عنوان [[خیر ماندگار]] می‌باشد و به بررسی فعالیت‌های زیست‌محیطی دانش‌آموزان و نقش معلمان و مربیان در این زمینه پرداخته‌شده است و به این نکته اشاره دارد که رکن اساسی پیشرفت و توسعه جوامع، برخورداری از منابع و امکانات زیست‌محیطی است و همت در حفاظت از آن‌ها، نوعی خیر ماندگار محسوب می‌گردد، هم ثواب دنیوی دارد و هم اخروی و از نتایج مثبت این اعمال نسل‌های آینده نیز بهره‌مند خواهند شد.
==توجه به امر آموزش== 
مدرسه اصلی‌ترین نهاد و رکن پایه در تعلیم و تربیت علمی، آموزشی، اخلاقی و دینی می‌باشد. [[امام علی(علیه‌السلام)]] می‌فرمایند: در خردسالی علم بیاموزید تا در بزرگ‌سالی به برتری و سیادت نائل آیید (ابراهیم،1304، ص267). با توجه به فعالیت‌های آموزش‌وپرورش و توانایی آن در ارائه اصول و ارزش‌ها، جامعه می‌تواند به منابع نیروی انسانی خود متکی شود و از آن‌ها به‌صورت بهینه استفاده نماید و پیشرفت همه‌جانبه داشته باشد. 

دوران کودکی و نوجوانی بهترین زمان برای فراگیری است و نقش مدیران، معلمان، مربیان پرورشی، فضای مدرسه و ارتباط مثبت و سازنده بین همسالان و همکلاسی‌ها بسیار تأثیرگذار است. ارتباط با همسالان نشانه رشد طبیعى، اجتماعى و عقلانى در کودک و نوجوان است (شریعتمداری،1384، ص18). امروزه به آموزش‌وپرورش نوین و فناوری اطلاعات در مدارس توجه می‌شود و سعی می‌شود از این طریق مسیر توسعه و پیشرفت جامعه و تأمین نیازهای نسل آینده مهیا شود. 

کسب دانش، پرورش هوش، استعداد، شناخت و آگاهی از موهبت‌ها و استعدادهای خویش، به کار انداختن قوای ذهنی خلاق و پر تخیل، غلبه بر انگیزه‌های نامطلوب و ویرانگر، ایفای نقش مسئولانه و... ازجمله هدف‌های آموزش‌وپرورش نوین است. (کینگ و اشنایدر، 1374). تمدن و فرهنگ ایرانی اسلامی سرشار از علوم، هنر، آموزه‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگ غنی می‌باشد که می‌توان با بهره‌گیری از آن‌ها جامعه‌ای سالم، شاداب، امیدوار و بهره‌مند از علوم و دانش نوین و به‌روز داشت و از نفوذ فرهنگ بیگانه و اختلال شخصیتی و دوگانگی در بین دانش‌آموزان جلوگیری نمود. 

انجام کارهای خیر و نیکو و داشتن افکار مثبت در این زمینه نیز یکی از ارزش‌ها و اصول تأکید شده در [[دین مبین اسلام]] است ضرورت دارد از دوران کودکی و نوجوانی و در مدارس به آن توجه شود .لازم است به ارزش‌های اخلاقی در تعلیم و تربیت توجه شود. 

زیرا ارزش‌های اخلاقی، معیارهایی برای ارزش‌گذاری رفتارهاي انسانی بوده و مهم‌ترین ویژگی ارزش‌های اخلاقی مطلوبیت  رفتارهای انسانی است (مصباح یزدی،1373، ص45). اساس تعلیم و تربیت در اسلام بر پایه مسئولیت‌پذیری، آینده‌نگری و دوراندیشی، امانت‌داری و اخلاق نیکو است و اگر تعلیم و تربیت به‌درستی صورت گیرد و به سبک زندگی اسلامی توجه شود، عزت و سربلندی جوامع اسلامی را به دنبال خواهد داشت. 

معلمان علاوه بر یاددهی و تعلیم، لازم است به‌عنوان الگو و سرمشق، به تزکیه، تربیت و انسان‌سازی دانش‌آموزان توجه نمایند و نیازهای [[دین]]ی و معنوی آن‌ها را مدنظر قرار دهند. زیرا آنچه در فرایند تعلیم و تربیت به متعلم انتقال می‌یابد تنها معلومات و مهارت‌های معلّم نیست بلکه تمام صفات، خلقیات، حالات نفسانی و رفتار ظاهری او نیز به شاگردان منتقل می‌شود(شرفی،1379، ص90).

[[پیامبر اکرم(صلی‌الله علیه و آله)]] می‌فرمایند: مثل عالمان و معلمان در زمین مثل ستارگان در آسمان است که مردم در تاریکی‏های خشکی و دریا به کمک آن‌ها راه خود را پیدا می‏کنند هرگاه این ستارگان خاموش شوند بسا راه‌یافتگان نیز گمراه شوند(مجلسی،1363، ص24).
==حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی، خیر ماندگار==
تمام پدیده‌های زمین‌شناسی مانند کوه، دره، چشمه، آبشار، معدن، تخت سنگ‌های غول‌پیکر و دیگر عارضه‌ها و منابع طبیعی دارای جذابیت محصورکننده می‌باشند. همه‌ی این منظره‌های زیبا بسیار باارزش‌اند و هرگز نمی‌توان آن‌ها را با پول خرید (درامستاد و همکاران،1386، ص11). 

ارزش‌های اقتصادی و اکولوژیکی محیط‌زیست و منابع طبیعی  به‌عنوان مبنا و زیرساخت توسعه پایدار موردتوجه جوامع است. کمیسیون برانت لند توسعه‌ی پایدار را نیازهای کنونی بدون کاهش توانایی نسل‌های آتی در برآوردن نیازهایشان  تعریف نموده است (زیاری،1378، ص228). 

امروزه انواع آلودگی زیست‌محیطی و تخریب منابع طبیعی سبب درگیری، ناامنی، بیماری و سلب آرامش و آسایش افراد شده است و شدت نابودی و تغییرات به‌اندازه‌ای است که حیات جانوری و گیاهی توان تطابق با آن را ندارد و بسیاری از جانداران و جنگل‌ها و مراتع نابودشده‌اند. 

در حفاظت از محیط‌زیست، ارتباط معنوی با طبیعت لازم است و [[دین اسلام]] به این موضوع توجه اساسی دارد. می‌توان با استناد به [[آیات]] و احادیث فراوانی که درباره منابع طبیعی، درختان، جانوران، احترام و تفکر در نظام هستی و رسیدن به زندگی توأم با آرامش و نشاط وجود دارد ، میزان درک و اندیشه را توسعه داد و از نعمت‌ها و مواهب الهی به نحو مطلوب استفاده نمود. 

توجه به طبیعت، درختکاری و منابع طبیعی از امور اساسی و لازم برای توسعه و تداوم زندگی خواهد بود. انجام این امور هم نزد خداوند دارای ثواب است هم برای خود انسان فواید بسیار دارد و به‌نوعی [[خیرماندگار]] محسوب می‌گردد و جزء اعمال باقیات‌صالحات به شمار می‌رود. [[باقیات‌صالحات]]؛ اعمال صالحى است که نزد خدا محفوظ مى‏ماند و باعث شکر و اجر عظیم [[خداوند]] مى‏شود (طباطبایی، 1374، ص102). آموزه‌های [[اسلام]] و پیروی از آن‌ها تضمین‌کننده سعادت است. در [[دین]] [[اسلام]] انسان اشرف مخلوقات روی زمین است و برخورداری از نعمت تعقل و تفکر بدین منظور است که با استفاده از استعداد و توانایی خویش و تعلیم صحیح به رشد اخلاقی و معنوی و به سعادت فردی و اجتماعی هم در دنیا و هم [[آخرت]] دست یابد. دوران مدرسه و نوجوانی زمان بسیار مناسب در جهت فراگیری انواع علوم و درک ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی می‌باشد. آموزش دانش‌آموزان و تقویت فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست، باعث حس مسئولیت‌ پذیری و تعهد نسبت به نعمت‌های [[خداوند]] می‌شود و انگیزه و مهارت آن‌ها را در بررسی موانع و مشکلات زیست‌محیطی افزایش می‌دهد. طبیعت بزرگ‌ترین مربی انسان است. اُنس با طبیعت، احترام به آن و استفاده مطلوب و صحیح از منابع طبیعی، از مسائل ضروری یادگیری در مدارس است به‌گونه‌ای که دانش‌آموزان در آینده پاسدار و نگهبان محیط‌زیست باشند و بتوانند در برابر این امانت‌های الهی و گران‌بها مسئولیت‌پذیر باشند.
==اهداف تحقیق==

-آموزش توجه به حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی در مدارس به‌عنوان عمل شایسته و ماندگار

-توجه به نقش مربیان و معلمان در آموزش و تقویت فرهنگ زیست‌محیطی دانش‌آموزان
==روش تحقیق==

نوع سؤالات این تحقیق، از نوع بسته می‌باشد و بر اساس طیف لیکرت  به 5 قسمت( خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم، خیلی کم) درجه‌بندی‌شده و با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آزمون کای اسکوئر ارتباط هریک از مؤلفه‌های تحقیق با توسعه فرهنگ زیست‌محیطی در مدارس بررسی‌شده است و نظرات و عقیده معلمان را در جمع‌آوری داده‌ها موردتوجه قرار داده است. 

یافته‌های تحقیق
در جدول شماره 1، میزان فراوانی و درصد ارتباط مؤلفه‌های تحقیق با توسعه فرهنگ زیست‌محیطی دانش‌آموزان مشخص‌شده است.

[[|اصلی|وسط]]
جدول شماره1- میزان و درصد فراوانی ارتباط توسعه فرهنگ زیست‌محیطی دانش‌آموزان با هر یک از مؤلفه‌های تحقیق
	بسیار زیاد	زیاد	متوسط	کم	بسیار کم	جمع کل
افزایش آگاهی در مدرسه نسبت به سایر مکان‌ها	22	20	9	1	1	53
	5/41	7/37	17	9/1	9/1	100
حفاظت منابع طبیعی و محیط‌زیست به‌عنوان خیر ماندگار	12	34	7	0	0	53
	6/22	2/64	2/13	0	0	100
توجه به درختکاری به‌عنوان صدقه جاریه	17	13	15	4	4	53
	1/32	5/24	3/28	5/7	5/7	100
میزان هویت پذیری در مدرسه	19	14	10	9	1	53
	8/35	4/26	9/18	17	9/1	100
تأثیر آموزه‌های دینی در مدارس	5	29	19	0	0	53
	4/9	7/54	8/35	0	0	100
اخلاق و صفات معلم و تأثیر آن در روحیه دانش‌آموزان	9	14	21	5	4	53
	17	4/26	6/39	4/9	5/7	100
تفسیر و شرح آیات مربوط به آفرینش، هستی وزندگی	3	12	33	2	3	53
	7/5	6/22	3/62	8/3	7/5	100
به‌کارگیری احادیث ائمه( علیهم‌السلام) درباره منابع طبیعی	9	20	14	4	6	53
	17	7/37	4/26	5/7	3/11	100
بحث و گفتگو درباره زیبایی‌ها و انواع آلودگی‌های محیط‌زیست	3	5	14	10	21	53
	7/5	4/9	4/26	9/18	6/39	100
توجه به طبیعت‌گردی در مدارس	18	10	20	1	4	53
	34	9/18	7/37	9/1	5/7	100
استفاده از فضای مجازی در حفاظت از محیط‌زیست	2	7	32	6	6	53
	8/3	2/13	4/60	3/11	3/11	100
توجه به تفکیک زباله‌ها و ضایعات	19	12	15	4	3	53
	8/35	6/22	3/28	5/7	7/5	100
آموزش جلوگیری از اسراف	11	19	10	12	1	53
	8/20	8/35	9/18	6/22	9/1	100
توجه به انرژی‌های نوین و سبز	10	17	11	12	3	53
	9/18	1/32	8/20	6/22	7/5	100
تشویق دانش‌آموزان به نگهداری گیاهان و گلخانه	23	14	8	6	2	53
	4/43	4/26	1/15	3/11	8/3	100
توجه به کتاب‌های مربوط به منابع طبیعی و محیط‌زیست	18	15	11	4	5	53
	34	3/28	8/20	5/7	4/9	100
تشویق به دوست داشتن جانداران و حیوانات	21	6	13	8	5	53
	6/39	3/11	5/24	1/15	4/9	100
تأثیر محیط و فضای مدارس در دانش‌آموز	20	12	11	6	4	53
	7/37	6/22	8/20	3/11	5/7	100
ساخت کاردستی و معرفی اختراعات و اکتشافات مربوط به محیط‌زیست	13	23	11	3	3	53
	5/24	4/43	8/20	7/5	7/5	100
توجه به طبیعت و آگاهی دادن به دانش‌آموزان درزمینه انواع منابع، بهره‌برداری، حفاظت، آلودگی و این قبیل موارد از نکات آموزشی لازم در مدارس می‌باشد و می‌توان با بهره‌گیری از آیات و احادیث و سخن بزرگان، این همت و اراده در پاسبانی از محیط زندگی را نزد دانش‌آموزان نوعی عمل خیر و ماندگار جلوه داد به شیوه‌ای که معرفت و بصیرت آن‌ها در سپاس گذاری از نعمت‌های خداوند افزایش یابد و کارهای پسندیده و خلاقانه در حفاظت از منابع طبیعی صورت گیرد.

در جدول شماره 2 با استفاده از آزمون کای اسکوئر رابطه هر یک از مؤلفه‌های تحقیق با توسعه فرهنگ زیست‌محیطی دانش‌آموزان با توجه به نقش مربیان و معلمان بررسی‌شده است.

[[|اصلی|وسط]]

جدول 2- بررسی رابطه مؤلفه‌های تحقیق و توسعه فرهنگ زیست‌محیطی در مدارس با استفاده از آزمون کای اسکوئر
	ضریب کای اسکوئر	Df
درجه آزادی	Sig
سطح معناداری
افزایش آگاهی در مدرسه نسبت به سایر مکان‌ها	22/38	4	00/0
حفاظت منابع طبیعی و محیط‌زیست به‌عنوان خیر ماندگار	35/23	2	00/.
توجه به درختکاری به‌عنوان صدقه جاریه	45/14	4	00/0
میزان هویت پذیری در مدرسه	71/16	4	00/0
تأثیر آموزه‌های دینی در مدارس	45/16	2	00/0
اخلاق و صفات معلم و تأثیر آن در روحیه دانش‌آموزان	6/18	4	00/0
تفسیر و شرح آیات مربوط به آفرینش هستی	39/65	4	00/0
به‌کارگیری احادیث ائمه (علیهم‌السلام) درباره منابع طبیعی	77/15	4	00/0
بحث و گفتگو درباره زیبایی‌ها و انواع آلودگی‌های محیط‌زیست	73/19	4	00/0
توجه به طبیعت‌گردی در مدارس	34/26	4	00/0
استفاده از فضای مجازی در حفاظت از محیط‌زیست	39/55	4	00/0
توجه به تفکیک زباله‌ها و ضایعات	22/18	4	00/0
آموزش جلوگیری از اسراف	58/15	4	00/0
توجه به انرژی‌های نوین و سبز	54/9	4	00/0
تشویق دانش‌آموزان به نگهداری گیاهان و گلخانه	20/25	4	00/0
توجه به کتاب‌های مربوط به منابع طبیعی	07/14	4	00/0
تشویق به دوست داشتن جانداران و حیوانات	34/16	4	00/0
تأثیر محیط و فضای مدارس در دانش‌آموز	64/14	4	00/0
ساخت کاردستی و معرفی اکتشافات مربوط به محیط‌زیست	96/25	4	00/0

درروش کای اسکوئر فرض صفر و فرض مقابل آن صورت‌بندی می‌شود و سپس با توجه به مقدار درجه آزادی و سطح معناداری و مقدار آماره‌ی به‌دست‌آمده، نسبت به رد یا تأیید فرضیه تصمیم‌گیری می‌شود. در این جدول مقدار ضریب، درجه آزادی و  سطح معناداری هریک از فرضیه‌های تحقیق نشان داده‌شده است. با توجه به این‌که سطح معناداری کمتر  از 05/0 می‌باشد لذا تمام موارد تأیید می‌گردند به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت که در سطح اطمینان 95 درصد فرضیات قابل‌قبول می‌باشند و هریک از موارد بالا با توجه به نوع آموزش و تعلیم و تربیت توسط مربیان و معلمان در توجه به محیط‌زیست نقش خواهند داشت.
==نتیجه‌گیری==

انجام فعالیت‌های خیرخواهانه در امور اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و عمرانی و توجه به روحیه [[انفاق]] و گذشت سبب بهره‌مندی جامعه از نعمت بهداشت، سلامتی، تعلیم و تربیت صحیح نسل جوان، [[قناعت]] و صرفه‌جویی، تعاون و وحدت و بهره‌گیری اکثریت مردم از امکانات و منابع موجود خواهد شد. 

یکی از ارزش‌های مورد تأکید [[دین مبین]] [[اسلام]]، انجام امور خیر و شایسته است به‌خصوص اعمالی که ماندگار باشند و سلامت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را تضمین نمایند. 

حفاظت از منابع طبیعی و محیط‌زیست رکن اساسی سعادت و رشد جوامع می‌باشند و توجه به آن به‌خصوص در دوران مدرسه بسیار ضرورت دارد. ازاین‌رو هدف از این مقاله توصیفی‌تحلیلی لزوم توجه به آموزش حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی در مدارس به‌عنوان خیر ماندگار می‌باشد و به نقش معلمان و مربیان به‌عنوان الگو و سرمشق تأکید شده است. 

در مدارس ضرورت دارد با شیوه‌های مناسب و مطابقت رفتار و گفتار مربیان و معلمان در انجام امور نیک به دانش‌آموزان یاد داد که کوچک‌ترین کار صحیح و منطقی، جزء خیرات محسوب می‌گردد و علاوه بر ثواب و اجر آن نزد پروردگار، روحیه نشاط و اعتمادبه‌نفس را تقویت می‌کند. 

شرکت دادن آن‌ها در امور گروهی و اداره مدرسه مانند زیباسازی، درختکاری، گل‌کاری، کمک به دوستان، مخصوصاً توجه به رشد معنوی و آموزه‌های اخلاقی در این زمینه نقش مؤثری خواهند داشت و سبب رضایت و احساس نشاط خواهد شد، عزت‌ نفس را افزایش می‌دهد و مانع از انزوا و کسل‌کننده بودن مدرسه و کلاس‌های درس می‌گردد. توجه به طبیعت، درختکاری و منابع طبیعی از امور اساسی و لازم برای توسعه و تداوم زندگی خواهد بود. 

انجام این امور هم نزد خداوند دارای ثواب است هم برای خود انسان فواید بسیار دارد و به‌نوعی خیر ماندگار محسوب می‌گردد و جزء اعمال باقیات‌صالحات به شمار می‌رود. توجه به طبیعت و آگاهی دادن به دانش‌آموزان درزمینه انواع منابع، بهره‌برداری، حفاظت، آلودگی و این قبیل موارد از نکات آموزشی لازم در مدارس است و می‌توان با بهره‌گیری از [[آیات]] و[[احادیث]] و سخن بزرگان دین، همت و اراده در پاسبانی از محیط زندگی را نوعی عمل خیر و ماندگار جلوه داد. 

در این پژوهش میزان فراوانی و درصد هر یک از مؤلفه‌های تحقیق مشخص و با استفاده از آزمون کای اسکوئر رابطه آن‌ها  با توسعه فرهنگ زیست‌محیطی در مدارس موردبررسی قرار گرفت. هویت دانش‌آموزان در مدارس شکل می‌گیرد و اکثر آن‌ها در دوران کودکی و نوجوانی، معلمان را الگو و سرمشق قرار می‌دهند. نوع آموزش و تعلیم و تربیت صحیح در درک هنجارها و ارزش‌ها بسیار تأثیرگذار خواهد بود. 

آموزش دانش‌آموزان و تقویت فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست، باعث حس مسئولیت‌پذیری و تعهد نسبت به نعمت‌های خداوند می‌شود و انگیزه و مهارت آن‌ها را در بررسی موانع و مشکلات زیست‌محیطی افزایش می‌دهد.
==منابع== 

1.ابراهیم، محمد ابوالفضل. (1304) «شرح بن ابی الحدید»، ترجمه محمد خوانساری، نشر کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، قم.

2.انصاری قمی، محمدعلی. (1390) «غررالحکم»، نشر نقش نگین، اصفهان.

3.درامستاد، ونچ اِ؛ فورمن، ریچارد و اویسون، جیمزدی. (1386) «اصول اکولوژی سیمای سرزمین در معماری سیمای سرزمین و برنامه‌های کاربری زمین»، ترجمه دکتر فرود آذری دهکردی، انتشارات اتحاد – ادبستان، تهران.

4.راغب اصفهانى، ابوالقاسم. (1383) «مفردات الفاظ القرآن»، ترجمه غلامرضا خسروی حسینی، انتشارات مرتضوی، تهران.

5.زیاری، کرامت الله. (1378) «اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای»، انتشارات دانشگاه یزد، یزد.

6.شرفی، محمدرضا. (1379) «تربیت اسلامی با تأکید بر دیدگاه امام خمینی»، نشر پنجره، ، تهران.

7.شریعتمداری،على. (1384) «اصول و فلسفه تعلیم و تربیت»، انتشارات امیرکبیر، ، تهران.

8.صناعی، محمود. (1354) «آزادی و تربیت، انتشارات امیرکبیر»، تهران.

9.طباطبایی، سید محمدحسین. (1374) «المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی»، جلد14، قم.

10.علوی، عليرضا. (1379) «بررسی الگوی مشاركت شهروندان در اداره امور شهرها (تجارب جهانی و ايران)»، سازمان شهرداری‌های كشور، تهران.

11.کینگ، الکساندر و اشنایدر، برتراند. (1374) «نخستین انقلاب جهانی، ترجمه شهین دخت خوارزمی»، انتشارات احیاء، تهران.

12.لطف‌آبادی، حسین. (1385) «روانشناسی رشد نوجوانی و جوانی و بزرگ‌سالی»، انتشارات سمت،، تهران.

13.مجلسی، محمدباقر. (1363) «بحارالانوار»، دارالکتب الاسلامیه، جلد 75 و 2، تهران.

14.مصباح یزدی، محمدتقی. (1373) «فلسفه اخلاق اسلامی»، انتشارات اطلاعات، تهران.  

15.مکارم شیرازی، ناصر. (1382) «تفسیر نمونه»، انتشارات دارالکتب الاسلامیه،، جلد2 و 12، تهران.


[https://www.civilica.com/Paper-KHAIRMANDEGAR01-KHAIRMANDEGAR01_056=%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AE%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1.html    لینک مقاله در سیویلیکا]
==پانویس==

</div>
[[رده:اولین همایش ملی خیر ماندگار]]

[[رده:مقالات]]