اجتناب از تکبر (قرآن)
سفارش لقمان به پسرش، برای پرهیز از مشی و منش متکبرانه در قرآن کریم آمده است.
سفارش لقمان
یـبنی... (ای پسرکم)
ولا تصعر خدک للناس ولا تمش فی الارض مرحـا ان الله لا یحب کل مختال فخور. .((پسرم!) با بیاعتنایی از مردم روی مگردان، و مغرورانه بر زمین راه مرو که خداوند هیچ متکبّر مغروری را دوست ندارد.)
راغب گفته کلمه" صعر" به معنای کج بودن گردن، و کلمه" تصعیر" به معنای گرداندن گردن از نظرها از روی تکبر است، هم چنان که خدای تعالی فرمود: " و لا تصعر خدک للناس"، و نیز گفته: کلمه" مرح" به معنای شدت خوشحالی، و زیاده روی در آن است.
ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۶، ص۳۲۶.
(«صعر» متمایل شدن گردن به سویی است و «تصعیر»، متمایل کردن گردن به سویی است از روی تکبر.)
مفردات، راغب اصفهانی، ص۲۸۱، «صعر».
لسان العرب، ابن منظور، ج۴، ص۴۵۶.
ضرورت اجتناب از تکبر
اجتناب از هرگونه تکبر و گردن فرازی لازم است. ... ان الله لا یحب من کان مختالا فخورا.((خداوند، کسی را که متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز میزند،) دوست نمیدارد.))
(«مختال» به معنای متکبر است. )
ولا تمش فی الارض مرحـا انک لن تخرق الارض ولن تبلغ الجبال طولا.(و روی زمین، با تکبر راه مرو! تو نمیتوانی زمین را بشکافی، و طول قامتت هرگز به کوهها نمیرسد!)
یـبنی اقم الصلوة...
ولا تصعر خدک للناس ولا تمش فی الارض مرحـا ان الله لا یحب کل مختال فخور.
حضرت موسی و متکبران
حضرت موسی علیهالسّلام از متکبران بی ایمان به خدا، پناه برد. وقال موسی انی عذت بربی وربکم من کل متکبر لا یؤمن بیوم الحساب.(موسی گفت: «من به پروردگارم و پروردگار شما پناه میبرم از هر متکبّری که به روز حساب ایمان نمیآورد!»)
این آیه شریفه حکایت کلام موسی علیهالسّلام است، کلامی که با آن تهدید فرعون را با تهدید خود مقابله میکند، او تهدید به کشتن وی کرده بود و آن جناب تهدیدش کرده به اینکه به پروردگارش پناه میبرد.
ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۷، ص۴۹۸.
منبع
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اجتناب از تکبر».