آثار اخلاص (قرآن)

اخلاص سری است الهی که تنها در قلب بندگان محبوب الهی قرار می‌گیرد. و آثار خاصی برای آن دکر شده است.

ارزش آفرینی

۱) پیامبر - صلی الله علیه وآله-، موظف به ارزشمند قلمداد کردن مؤمنان به دلیل اخلاص آنان در عبادت‌ های خود بود؛ که در آیات ذیل به آن اشاره شده است: ولاتطرد الذین یدعون ربهم بالغدوة والعشی یریدون وجهه... «کسانی را که پروردگار خود را بامدادان و شامگاهان می‌خوانند در حالی که خشنودی او را می‌خواهند مران از حساب آنان چیزی بر عهده تو نیست و از حساب تو(نیز) چیزی بر عهده آنان نیست تا ایشان را برانی و از ستمکاران باشی» واصبر نفسک مع الذین یدعون ربهم بالغدوة والعشی یریدون وجهه ولاتعد عیناک عنهم... «و با کسانی که پروردگارشان را صبح و شام می‌خوانند(و) خشنودی او را می‌خواهند شکیبایی پیشه کن و دو دیده ات را از آنان برمگیر که زیور زندگی دنیا را بخواهی و از آن کس که قلبش را از یاد خود غافل ساخته‌ایم و از هوس خود پیروی کرده و (اساس) کارش بر زیاده روی است اطاعت مکن» ۲) کسب اخلاص در اعتقاد و عمل ، مایه ارزشمندی انسان نزد خداوند: بلی من اسلم وجهه لله وهو محسن فله اجره عند ربه ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون. «آری هر کس که خود را با تمام وجود به خدا تسلیم کند و نیکوکار باشد پس مزد وی پیش پروردگار اوست و بیمی بر آنان نیست و غمگین نخواهند شد» افمن اتبع رضون الله کمن بآء بسخط من الله... • هم درجـت عند الله... «آیا کسی که خشنودی خدا را پیروی می‌کند چون کسی است که به خشمی از خدا دچار گردیده و جایگاهش جهنم است و چه بد بازگشتگاهی است• ایشان را نزد خداوند درجاتی است و خدا به آنچه می‌کنند بیناست» ومن احسن دینا ممن اسلم وجهه لله وهو محسن... «و {دین چه کسی بهتر است از آن کس که خود را تسلیم خدا کرده و نیکوکار است و از آیین ابراهیم {[حق]] گرا پیروی نموده است و خدا ابراهیم را دوست گرفت» ۳) ارزش اعمال، در پرتو صداقت و خلوص و عدم آمیختگی آن به ریا است : بلی من اسلم وجهه لله وهو محسن فله اجره عند ربه ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون. «آری هر کس که خود را با تمام وجود به خدا تسلیم کند و نیکوکار باشد پس مزد وی پیش پروردگار اوست و بیمی بر آنان نیست و غمگین نخواهند شد» وقل رب ادخلنی مدخل صدق واخرجنی مخرج صدق... «هر کس از پیامبر فرمان ب رد در حقیقت خدا را فرمان برده و هر کس رویگردان شود ما تو را بر ایشان نگهبان نفرستاده‌ایم» واژه « صدق » در آیه فوق به معنای اخلاص است به این معنی که از خداوند درخواست می‌شود که ورود و خروج انسان در هر کاری خالص و ظاهر و باطن آن یکسان باشد. ومن یسلم وجهه الی الله وهو محسن فقد استمسک بالعروة الوثقی والی الله عـقبة الامور. «و هر کس خود را در حالی که نیکوکار باشد تسلیم خدا کند قطعا در ریسمان استوارتری چنگ درزده و فرجام کارها به سوی خداست» ۴) صلاح و شایستگی عمل ، منوط به خلوص و خالی بودن از کم‌ترین شائبه شرک است: قل انمآ انا بشر مثلکم یوحی الی انمآ الـهکم الـه وحد فمن کان یرجوا لقآء ربه فلیعمل عملا صــلحا ولایشرک بعبادة ربه احدا. «بگو من هم مثل شما بشری هستم و [۱۱]

به من وحی می‌شود که خدای شما خدایی یگانه است پس هر کس به لقای پروردگار خود امید دارد باید به کار شایسته بپردازد و هیچ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد» (جمله «و لایشرک...» می‌تواند به منزله تفسیر برای «فلیعمل» باشد.)

تقوا

در آیه ۲۶ سوره شعراء به نقش اخلاص در دعوت و گرایش مردم به تقوا اشاره شده است: وما اسـلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العــلمین• فاتقوا الله واطیعون. «و بر این( رسالت ) اجری از شما طلب نمی‌کنم اجر من جز بر عهده پروردگار جهانیان نیست• پس از خدا پروا کنید و فرمانم ببرید.»

راه مطمئن

اخلاص و توجه کامل به خدا در امور، نشانه تمسک به ریسمان محکم و قرار گرفتن در راه مطمئن است: و من یسلم وجهه الی الله و هو محسن فقد استمسک بالعروة الوثقی... «و هر کس خود را در حالی کهنیکوکار باشد تسلیم خدا کند قطعا به ریسمان استوارتری چنگ زده وفرجام کارها به سوی خداست»

رضایت خدا

رضایت و خشنودی خدا از مؤمنان ، در پی بیعت آنان با پیامبر - صلی الله علیه وآله- از روی اخلاص'و صدق نیت است: لقد رضی الله عن المؤمنین اذ یبایعونک تحت الشجرة فعلم ما فی قلوبهم... «به راستی خدا هنگامی که مؤمنان زیر آن درخت با تو بیعت می‌کردند از آنان خشنود شد و آنچه در دلهایشان بود بازشناخت و بر آنان آرامش فرو فرستاد و پیروزی نزدیکی به آنها پاداش داد» (مقصود از «ما فی قلوبهم» صداقت و حسن نیت مؤمنان در بیعت با پیامبر - صلی الله علیه وآله- است.)

قبول عذر

اخلاص و حسن نیت ، سبب قبولی عذر برخی از عدم شرکت در جهاد شد: لیس علی الضعفآء ولا علی المرضی ولا علی الذین لایجدون ما ینفقون حرج اذا نصحوا لله ورسوله ما علی المحسنین من سبیل والله غفور رحیم. «بر ناتوانان و بر بیماران و بر کسانی که چیزی نمی‌یابند(تا در راه جهاد ) خرج کنند در صورتی که برای خدا و پیامبرش خیرخواهی نمایند هیچ گناه ی نیست(و نیز) بر نیکوکاران ایرادی نیست و خدا آمرزنده مهربان است» ( «نصحوا» از ریشه «نصح» به معنای اخلاص نیز آمده است.)

منبع

قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله « آثار اخلاص».