ابن سبیل (قرآن): تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «ابن سبیل در لغت به معنای رهگذر، ره رو و مسافر است و در اصطلاح به مسافری گفته م...» ایجاد کرد) |
جز («ابن سبیل (قرآن)» را محافظت کرد ([ویرایش=فقط مدیران] (بی‌پایان) [انتقال=فقط مدیران] (بی‌پایان))) |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | ابن سبیل در لغت به معنای رهگذر، ره رو و مسافر است و در اصطلاح به | + | [[ابن سبیل]] در لغت به معنای رهگذر، ره رو و [[مسافر]] است و در اصطلاح به [[مسافر]]ی گفته می‌شود که در راه مانده و زاد و توشه [[مسافرت ]] ندارد. |
<ref> | <ref> | ||
| − | + | لغت نامه دهخدا. | |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/15362/1/62/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D9%8A%D9%84 مفردات راغب، ج۱، ص۶۲.] |
</ref> | </ref> | ||
==احسان به ابن سبیل== | ==احسان به ابن سبیل== | ||
| − | احسان به ابن سبیل لازم است. | + | [[احسان]] به [[ابن سبیل]] لازم است. |
... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... | ... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/36 نساء/سوره۴، آیه۳۶.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | احسان به ابن سبیل برای اطاعت از خداوند و به دور از تکبر و فخرفروشی لازم است. | + | [[احسان]] به [[ابن سبیل]] برای اطاعت از [[خداوند]] و به دور از [[تکبر]] و [[فخرفروشی]] لازم است. |
واعبدوا الله و لاتشرکوا به شیـا... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. | واعبدوا الله و لاتشرکوا به شیـا... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/36 نساء/سوره۴، آیه۳۶.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (جمله «و اعبدوالله...» بیان توحید عملی است برای همین، پس از آن جمله تعلیلیه «ان الله لایحب...» آمده تا بفهماند بخیل و ریاکار که در آیه ۳۷ و ۳۸ ذکر شده شرک عملی دارند. نتیجه این که احسان به ابن سبیل اگر در جهت رضای خداوند باشد توحید عملی است و گرنه شرک عملی خواهد بود.) | + | (جمله «و اعبدوالله...» بیان [[توحید]] عملی است برای همین، پس از آن جمله تعلیلیه «ان الله لایحب...» آمده تا بفهماند [[بخیل]] و [[ریاکار]] که در آیه ۳۷ و ۳۸ ذکر شده شرک عملی دارند. نتیجه این که [[احسان]] به [[ابن سبیل]] اگر در جهت رضای [[خداوند]] باشد [[توحید]] عملی است و گرنه شرک عملی خواهد بود.) |
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12016/4/355/%D9%81%D8%B9%D9%84%D9%87 المیزان، علامه طباطبایی، ج۴، ص۳۵۵.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | احسان به ابن | + | [[احسان]] به [[ابن سبیل]]، زمینه جلب [[محبت الهی]] را ایجاد می کند. |
... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. | ... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/36 نساء/سوره۴، آیه۳۶.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (مفهوم «ان الله لایحب من کان مختالا فخورا» این است که | + | (مفهوم «ان الله لایحب من کان مختالا فخورا» این است که [[خداوند]]، غیر[[متکبر]] و غیرفخرفروش را دوست دارد که به قرینه مقابله، مقصود، [[احسان]] کننده است.) |
==موانع احسان به ابن سبیل== | ==موانع احسان به ابن سبیل== | ||
| سطر ۳۴: | سطر ۳۴: | ||
=== بخل=== | === بخل=== | ||
| − | بخل ورزی از موانع احسان به ابن سبیل به حساب می آید. | + | [[بخل ورزی]] از موانع [[احسان]] به [[ابن سبیل]] به حساب می آید. |
و اعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا• | و اعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا• | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/36 نساء/سوره۴، آیه۳۶.] |
</ref> | </ref> | ||
الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ویکتمون مآ ءاتـهم الله من فضله... | الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ویکتمون مآ ءاتـهم الله من فضله... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/37 نساء/سوره۴، آیه۳۷.] |
</ref> | </ref> | ||
=== تفاخر=== | === تفاخر=== | ||
| − | + | [[تفاخر]]، از موانع [[احسان]] به در راه ماندگان است. | |
و اعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. | و اعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/36 نساء/سوره۴، آیه۳۶.] |
</ref> | </ref> | ||
(از جمله «ان الله لایحب من کان مختالا فخورا» می‌توان فهمید که تکبر و فخرفروشی، مانع از احسان به ابن سبیل می‌شود. گفتنی است که آیه ۳۷ قرینه و مؤیدی بر این برداشت است.) | (از جمله «ان الله لایحب من کان مختالا فخورا» می‌توان فهمید که تکبر و فخرفروشی، مانع از احسان به ابن سبیل می‌شود. گفتنی است که آیه ۳۷ قرینه و مؤیدی بر این برداشت است.) | ||
=== تکبر=== | === تکبر=== | ||
| − | + | [[تکبر]]، از موانع [[احسان]] [[خدا]]پسندانه به در راه ماندگان به حساب می آید. | |
و اعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. | و اعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/36 نساء/سوره۴، آیه۳۶.] |
</ref> | </ref> | ||
==اطعام به ابن سبیل== | ==اطعام به ابن سبیل== | ||
| − | اطعام در راه ماندگان، اقدامی شایسته و | + | [[اطعام]] در راه ماندگان، اقدامی شایسته و [[خدا]]پسندانه است. |
فانطلقا حتی اذا اتیا اهل قریه استطعما اهلها فابوا ان یضیفوهما | فانطلقا حتی اذا اتیا اهل قریه استطعما اهلها فابوا ان یضیفوهما | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/302/77 کهف/سوره۱۸، آیه۷۷.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | ( آیه فوق مربوط به موسی و خضر (علیهما السلام) است که در مسافرت خود نیاز به غذا پیدا کردند.) | + | ( آیه فوق مربوط به [[موسی]] و [[خضر (علیهما السلام]]) است که در [[مسافرت]] خود نیاز به غذا پیدا کردند.) |
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12023/6/374/%D8%A5%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1 مجمع البیان، طبرسی، ج۶، ص۳۷۴.] |
</ref> | </ref> | ||
==انفاق به ابن سبیل== | ==انفاق به ابن سبیل== | ||
| − | انفاق مال به در راه ماندگان لازم است. | + | [[انفاق]] مال به در راه ماندگان لازم است. |
لیس البر... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه... وابن سبیل... | لیس البر... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه... وابن سبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/27/177 بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.] |
</ref> | </ref> | ||
یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل... | یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/33/215 بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.] |
</ref> | </ref> | ||
فـات ذا القربی حقه و المسکین و ابن السبیل... | فـات ذا القربی حقه و المسکین و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
==آثار انفاق به ابن السبیل== | ==آثار انفاق به ابن السبیل== | ||
| − | انفاق به در راه ماندگان، سبب قرار گرفتن در زمره رستگاران می شود. | + | [[انفاق]] به در راه ماندگان، سبب قرار گرفتن در زمره رستگاران می شود. |
فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... و اولئک هم المفلحون. | فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... و اولئک هم المفلحون. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | کسب خشنودی خدا از آثار انفاق به در راه ماندگان است. | + | کسب خشنودی [[خدا]] از آثار [[انفاق]] به در راه ماندگان است. |
فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... | فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | انفاق مال به در راه ماندگان سبب قرار گرفتن در زمره راست گویان می شود. | + | [[انفاق]] مال به در راه ماندگان سبب قرار گرفتن در زمره راست گویان می شود. |
... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه ذوی القربی و... و ابن السبیل... اولئک الذین صدقوا... | ... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه ذوی القربی و... و ابن السبیل... اولئک الذین صدقوا... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/27/177 بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | انفاق از مال دوست داشتنی به در راه ماندگان، نشانه | + | [[انفاق]] از مال دوست داشتنی به در راه ماندگان، نشانه [[تقوا]]پیشگی است. |
... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه ذوی القربی... و ابن السبیل... اولئک هم المتقون. | ... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه ذوی القربی... و ابن السبیل... اولئک هم المتقون. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/27/177 بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.] |
</ref> | </ref> | ||
==آداب انفاق به ابن سبیل== | ==آداب انفاق به ابن سبیل== | ||
| − | ۱. اجتناب از تبذیر | + | ۱. اجتناب از[[ تبذیر]] |
| − | دوری از زیاده روی و تبذیر در انفاق | + | دوری از زیاده روی و [[تبذیر]] در [[انفاق]] [[خدا]]پسندانه به [[ابن سبیل]] لازم است. |
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا. | و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/284/26 اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | ۲. اخلاص | + | ۲. [[اخلاص]] |
| − | داشتن اخلاص در انفاق به در راه ماندگان، امری پسندیده می باشد. | + | داشتن [[اخلاص]] در [[انفاق]] به در راه ماندگان، امری پسندیده می باشد. |
لیس البر ان تولوا وجوهکم قبل المشرق و المغرب و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه... و ابن السبیل... | لیس البر ان تولوا وجوهکم قبل المشرق و المغرب و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/27/177 بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (بنابراین که ضمیر «علی حبه» به | + | (بنابراین که ضمیر «علی حبه» به «[[الله]]» برگردد، برداشت فوق قابل استفاده است.) |
فات ذا القربی حقه... و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... | فات ذا القربی حقه... و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | ۳. اعتدال | + | ۳. [[اعتدال]] |
| − | انفاق | + | [[انفاق]] [[خدا]]پسندانه به ابن سبیل، مشروط به میانه روی و [[اعتدال]] است. |
و ءات... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا• | و ءات... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا• | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/284/26 اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.] |
</ref> | </ref> | ||
ولاتجعل یدک مغلولة الی عنقک ولاتبسطها کل البسط فتقعد ملوما محسورا. | ولاتجعل یدک مغلولة الی عنقک ولاتبسطها کل البسط فتقعد ملوما محسورا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/285/29 اسراء/سوره۱۷، آیه۲۹.] |
</ref> | </ref> | ||
۴. رغبت | ۴. رغبت | ||
| − | انفاق به در راه ماندگان از روی رغبت، عملی پسندیده است. | + | [[انفاق]] به در راه ماندگان از روی رغبت، عملی پسندیده است. |
... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه... و ابن السبیل... | ... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/27/177 بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.] |
</ref> | </ref> | ||
(برداشت فوق بنابر این است که ضمیر «علی حبه» به «المال» برگردد.) | (برداشت فوق بنابر این است که ضمیر «علی حبه» به «المال» برگردد.) | ||
۵. رفتار پسندیده | ۵. رفتار پسندیده | ||
| − | مؤمنان به داشتن رفتار پسندیده، هنگام انفاق به ابن سبیل ترغیب شده اند. | + | [[مؤمنان]] به داشتن رفتار پسندیده، هنگام [[انفاق]] به [[ابن سبیل]] ترغیب شده اند. |
یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. | یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/33/215 بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (در جمله «ما تفعلوا من خیر» از | + | (در جمله «ما تفعلوا من خیر» از [[انفاق]]، به خیر تعبیر شده است که اشاره دارد به این که رفتار [[انفاق]] کننده نیز باید پسندیده باشد.) |
۶. مرغوبیت مال | ۶. مرغوبیت مال | ||
| − | پسندیده بودن انفاق به در راه ماندگان از مال مرغوب از آیات زیر استفاده می شود. | + | پسندیده بودن [[انفاق]] به در راه ماندگان از مال مرغوب از [[آیات]] زیر استفاده می شود. |
یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل... | یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/33/215 بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (بنابراین که «خیر» در جمله «ما انفقتم من خیر» قید احترازی، و «من» ابتدایی باشد نه بیانی، معنا چنین می‌شود: «آن چه انفاق می‌شود، باید خیر باشد». ) | + | (بنابراین که «خیر» در جمله «ما انفقتم من خیر» قید احترازی، و «من» ابتدایی باشد نه بیانی، معنا چنین می‌شود: «آن چه [[انفاق]] می‌شود، باید خیر باشد». ) |
==ارزش انفاق به ابن سبیل== | ==ارزش انفاق به ابن سبیل== | ||
| − | انفاق مال به در راه ماندگان از مصادیق بر و نیکی تلقی می شود. | + | [[انفاق]] مال به در راه ماندگان از مصادیق بر و نیکی تلقی می شود. |
لیس البر... و لکن البر من ءامن بالله... ءاتی المال علی حبه... و ابن السبیل... | لیس البر... و لکن البر من ءامن بالله... ءاتی المال علی حبه... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/27/177 بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | انفاق به ابن | + | [[انفاق]] به [[ابن سبیل]]، عملی [[خیر]] و پسندیده است. |
یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. | یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/33/215 بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | انفاق خالصانه به در راه ماندگان عملی نیک و ارزشمند است. | + | [[انفاق]] خالصانه به در راه ماندگان عملی نیک و ارزشمند است. |
فـات... و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... | فـات... و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | انفاق مال به در راه ماندگان لازم و ضروری می باشد. | + | [[انفاق]] مال به در راه ماندگان لازم و ضروری می باشد. |
انما الصدقت للفقراء... و ابن السبیل فریضة من الله... | انما الصدقت للفقراء... و ابن السبیل فریضة من الله... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/196/60 توبه/سوره۹، آیه۶۰.] |
</ref> | </ref> | ||
فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | ( سوره روم از سوره‌های مکی قرآن است؛ بنابراین مقصود از «آت ذاالقربی» مطلق انفاق و احسان است.) | + | ( سوره روم از [[سوره‌های مکی]] [[قرآن]] است؛ بنابراین مقصود از «آت ذاالقربی» مطلق [[انفاق]] و [[احسان]] است.) |
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12016/16/185/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86 المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۶، ص۱۸۵.] |
</ref> | </ref> | ||
==پاداش انفاق به ابن سبیل== | ==پاداش انفاق به ابن سبیل== | ||
| − | انفاق به در راه ماندگان، سبب بهره مندی از پاداش دو چندان می گردد. | + | [[انفاق]] به در راه ماندگان، سبب بهره مندی از پاداش دو چندان می گردد. |
فـات ذا القربی حقه... ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... • | فـات ذا القربی حقه... ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... • | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
... وما ءاتیتم من زکوة تریدون وجه الله فاولـئک هم المضعفون. | ... وما ءاتیتم من زکوة تریدون وجه الله فاولـئک هم المضعفون. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/39 روم/سوره۳۰، آیه۳۹.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | + | المیزان، علامه طباطبایی، ذیل آیه. | |
</ref> | </ref> | ||
| − | تضمین پاداش انفاق مال به در راه ماندگان، از سوی خداوند از آیات زیر استفاده می شود. | + | تضمین پاداش [[انفاق]] مال به در راه ماندگان، از سوی [[خداوند]] از [[آیات]] زیر استفاده می شود. |
یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. | یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/33/215 بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (جمله «فان الله به علیم» کنایه از پاداش الهی است.) | + | (جمله «فان الله به علیم» کنایه از پاداش [[الهی]] است.) |
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12016/2/160/%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A9 مجمع البیان، طبرسی، ج۲، ص۱۶۰.] |
</ref> | </ref> | ||
==تشویق انفاق به ابن سبیل== | ==تشویق انفاق به ابن سبیل== | ||
| − | مؤمنان به انفاق مال به در راه ماندگان از سوی خداوند تشویق شده اند. | + | [[مؤمنان]] به [[انفاق]] مال به در راه ماندگان از سوی [[خداوند]] تشویق شده اند. |
یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. | یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12016/2/162/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%BA%D8%A8%D8%A9 مجمع البیان، طبرسی، ج۲، ص۱۶۲.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/33/215 بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.] |
</ref> | </ref> | ||
==بخل به ابن سبیل== | ==بخل به ابن سبیل== | ||
| − | بخل ورزیدن به در راه ماندگان، زمینه ساز عذاب خوارکننده است. | + | [[بخل]] ورزیدن به در راه ماندگان، زمینه ساز عذاب خوارکننده است. |
... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا• | ... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا• | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/36 نساء/سوره۴، آیه۳۶.] |
</ref> | </ref> | ||
الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ویکتمون ما ءاتهم الله من فضله واعتدنا للکـفرین عذابا مهینا. | الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ویکتمون ما ءاتهم الله من فضله واعتدنا للکـفرین عذابا مهینا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/37 نساء/سوره۴، آیه۳۷.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | بخل ورزیدن به در راه ماندگان، زمینه قرار گرفتن در زمره کافران می باشد. | + | [[بخل]] ورزیدن به در راه ماندگان، زمینه قرار گرفتن در زمره [[کافران]] می باشد. |
... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا• | ... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا• | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/36 نساء/سوره۴، آیه۳۶.] |
</ref> | </ref> | ||
الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ویکتمون مآ ءاتهم الله من فضله واعتدنا للکـفرین عذابا مهینا. | الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ویکتمون مآ ءاتهم الله من فضله واعتدنا للکـفرین عذابا مهینا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/84/37 نساء/سوره۴، آیه۳۷.] |
</ref> | </ref> | ||
==برخورد با ابن سبیل== | ==برخورد با ابن سبیل== | ||
| − | لزوم گفتاری نرم و وعده‌ای نیک در مواجهه با ابن سبیل در صورت ناتوانی از تامین نیازهای وی از آیات زیر استفاده می شود. | + | لزوم گفتاری نرم و وعده‌ای نیک در مواجهه با [[ابن سبیل]] در صورت ناتوانی از تامین نیازهای وی از [[آیات]] زیر استفاده می شود. |
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... • واما تعرضن عنهم ابتغآء رحمة من ربک ترجوها فقل لهم قولا میسورا. | و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... • واما تعرضن عنهم ابتغآء رحمة من ربک ترجوها فقل لهم قولا میسورا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/284/27 اسراء/سوره۱۷، آیه۲۷.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/285/28 اسراء/سوره۱۷، آیه۲۸.] |
</ref> | </ref> | ||
==حقوق ابن سبیل== | ==حقوق ابن سبیل== | ||
| − | پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، موظف به ادای حقوق در راه ماندگان، بدون تبذیر بود. | + | [[پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم]] ، موظف به ادای [[حقوق]] در راه ماندگان، بدون تبذیر بود. |
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا. | و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/284/26 اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.] |
</ref> | </ref> | ||
فـات ذا القربی حقه و المسکین و ابن السبیل... | فـات ذا القربی حقه و المسکین و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | پرداخت حق در راه ماندگان، امری لازم است. | + | پرداخت [[حق]] در راه ماندگان، امری لازم است. |
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/284/26 اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.] |
</ref> | </ref> | ||
فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
=== خمس=== | === خمس=== | ||
| − | در راه ماندگان از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم (سادات) صاحب حق واجب از خمس درآمدها هستند. | + | در راه ماندگان از ذریه [[پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم]] ([[سادات]]) صاحب [[حق]] واجب از [[خمس]] درآمدها هستند. |
و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... | و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/182/41 انفال/سوره۸، آیه۴۱.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (با توجه به این که «غنمتم» در هر نوع فائده عمومیت دارد. شامل هر نوع درآمدی می‌شود و مقصود از | + | (با توجه به این که «غنمتم» در هر نوع فائده عمومیت دارد. شامل هر نوع درآمدی می‌شود و مقصود از «[[ابن السبیل]]» در آیه فوق براساس [[روایات]] متعدد، در راه ماندگان از ذریه [[پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم]] است.) |
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/15362/1/366/%D9%83%D9%84 مفردات راغب، ج۱، ص۳۶۶.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12024/2/159/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A9 نورالثقلین، حویزی، ج۲، ص۱۵۹.] |
</ref> | </ref> | ||
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/284/26 اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (مقصود از «ذاالقربی» ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است. روایتی از امام زین العابدین علیه‌السّلام نیز همین مطلب را تایید می‌کند. نقل شده پس از نزول آیه فوق حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فدک را به حضرت فاطمه علیهاالسّلام اعطا کرد. این شان نزول قرینه است که این آیه مدنی است نه مکی و بنابراین مقصود از حق ابن سبیل نیز می‌تواند خمس باشد.) | + | (مقصود از «ذاالقربی» ذریه [[پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم]] است. روایتی از [[امام زین العابدین علیه‌السّلام]] نیز همین مطلب را تایید می‌کند. نقل شده پس از نزول آیه فوق [[حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم]] فدک را به [[حضرت فاطمه علیهاالسّلام]] اعطا کرد. این شان نزول قرینه است که این آیه مدنی است نه مکی و بنابراین مقصود از حق [[ابن سبیل]] نیز می‌تواند خمس باشد.) |
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12023/6/243/%D9%86%D8%B2%D9%84 مجمع البیان، طبرسی، ج۶، ص۲۴۳.] |
</ref> | </ref> | ||
فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/408/38 روم/سوره۳۰، آیه۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | پرداخت حق در راه ماندگان از خمس درآمدها، نشانه ایمان به خدا و قرآن است. | + | پرداخت [[حق]] در راه ماندگان از [[خمس]] درآمدها، نشانه [[ایمان]] به [[خدا]] و [[قرآن]] است. |
و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل ان کنتم ءامنتم بالله و ما انزلنا علی عبدنا یوم الفرقان... | و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل ان کنتم ءامنتم بالله و ما انزلنا علی عبدنا یوم الفرقان... | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/182/41 انفال/سوره۸، آیه۴۱.] |
</ref> | </ref> | ||
===زکات=== | ===زکات=== | ||
| − | پرداخت بخشی از زکات به درراه ماندگان واجب است. | + | پرداخت بخشی از [[زکات]] به درراه ماندگان [[واجب]] است. |
انما الصدقت للفقراء... و ابن السبیل فریضة من الله... | انما الصدقت للفقراء... و ابن السبیل فریضة من الله... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/196/60 توبه/سوره۹، آیه۶۰.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | اختصاص حقی برای در راه ماندگان از | + | اختصاص حقی برای در راه ماندگان از [[زکات]]، مقتضای [[علم]] و [[حکمت خدا]] می باشد. |
انما الصدقت... و ابن السبیل فریضة من الله و الله علیم حکیم. | انما الصدقت... و ابن السبیل فریضة من الله و الله علیم حکیم. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/196/60 توبه/سوره۹، آیه۶۰.] |
</ref> | </ref> | ||
=== فیء=== | === فیء=== | ||
| − | توزیع عادلانه | + | توزیع عادلانه [[ثروت]]، [[فلسفه]] اختصاص یافتن حقی از فیء برای در راه ماندگان است. |
ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل کی لا یکون دولة بین الاغنیاء منکم... | ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل کی لا یکون دولة بین الاغنیاء منکم... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/546/7 حشر/سوره۵۹، آیه۷.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | ادای حق ابن سبیل از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از فیء، مصداق تقواپیشگی است. | + | ادای [[حق]] [[ابن سبیل ]]از ذریه [[پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم]] از فیء، مصداق [[تقواپیشگی]] است. |
| − | ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا و اتقوا الله... | + | ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا و اتقوا الله... ] |
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/546/7 حشر/سوره۵۹، آیه۷.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (امر «اتقوا الله» در ذیل آیه، پس از بیان حکم «فیء» و این که هرچه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم امر کرد، باید پذیرفت و از هر چه نهی کرد، باید امتناع ورزید، می‌تواند به منزله ذکر عام پس از خاص باشد؛ یعنی عمل به حکم فیء، از مصادیق تقوا است.) | + | (امر «اتقوا الله» در ذیل آیه، پس از بیان حکم «فیء» و این که هرچه [[پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم]] امر کرد، باید پذیرفت و از هر چه نهی کرد، باید امتناع ورزید، می‌تواند به منزله ذکر عام پس از خاص باشد؛ یعنی عمل به حکم فیء، از مصادیق[[ تقوا]] است.) |
| − | در راه ماندگان از ذریه پیامبر | + | در راه ماندگان از ذریه [[پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم]]، از [[حق]] فیء برخوردار هستند. |
ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... | ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/546/7 حشر/سوره۵۹، آیه۷.] |
</ref> | </ref> | ||
| − | (در | + | (در [[روایات]]، مقصود از [[ابن سبیل]] ذریه [[پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم]] هستند. گفتنی است: که «فیء» به غنایمی اطلاق می‌شود که بدون جنگ در اختیار [[مسلمانان]] قرار گیرد.) |
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12024/5/278/%D9%84%D9%84%D9%81%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A1 نورالثقلین، حویزی، ج۵، ص۲۷۸.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12023/9/431/%D9%82%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A7 مجمع البیان، طبرسی، ج۹، ص۴۳۱.] |
</ref> | </ref> | ||
==منبع== | ==منبع== | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۴:۳۶
ابن سبیل در لغت به معنای رهگذر، ره رو و مسافر است و در اصطلاح به مسافری گفته می‌شود که در راه مانده و زاد و توشه مسافرت ندارد. [۱] [۲]
محتویات
احسان به ابن سبیل
احسان به ابن سبیل لازم است. ... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... [۳] احسان به ابن سبیل برای اطاعت از خداوند و به دور از تکبر و فخرفروشی لازم است. واعبدوا الله و لاتشرکوا به شیـا... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. [۴] (جمله «و اعبدوالله...» بیان توحید عملی است برای همین، پس از آن جمله تعلیلیه «ان الله لایحب...» آمده تا بفهماند بخیل و ریاکار که در آیه ۳۷ و ۳۸ ذکر شده شرک عملی دارند. نتیجه این که احسان به ابن سبیل اگر در جهت رضای خداوند باشد توحید عملی است و گرنه شرک عملی خواهد بود.) [۵] احسان به ابن سبیل، زمینه جلب محبت الهی را ایجاد می کند. ... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. [۶] (مفهوم «ان الله لایحب من کان مختالا فخورا» این است که خداوند، غیرمتکبر و غیرفخرفروش را دوست دارد که به قرینه مقابله، مقصود، احسان کننده است.)
موانع احسان به ابن سبیل
بخل
بخل ورزی از موانع احسان به ابن سبیل به حساب می آید. و اعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا• [۷] الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ویکتمون مآ ءاتـهم الله من فضله... [۸]
تفاخر
تفاخر، از موانع احسان به در راه ماندگان است. و اعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. [۹] (از جمله «ان الله لایحب من کان مختالا فخورا» می‌توان فهمید که تکبر و فخرفروشی، مانع از احسان به ابن سبیل می‌شود. گفتنی است که آیه ۳۷ قرینه و مؤیدی بر این برداشت است.)
تکبر
تکبر، از موانع احسان خداپسندانه به در راه ماندگان به حساب می آید. و اعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا. [۱۰]
اطعام به ابن سبیل
اطعام در راه ماندگان، اقدامی شایسته و خداپسندانه است. فانطلقا حتی اذا اتیا اهل قریه استطعما اهلها فابوا ان یضیفوهما [۱۱] ( آیه فوق مربوط به موسی و خضر (علیهما السلام) است که در مسافرت خود نیاز به غذا پیدا کردند.) [۱۲]
انفاق به ابن سبیل
انفاق مال به در راه ماندگان لازم است. لیس البر... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه... وابن سبیل... [۱۳] یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل... [۱۴] فـات ذا القربی حقه و المسکین و ابن السبیل... [۱۵]
آثار انفاق به ابن السبیل
انفاق به در راه ماندگان، سبب قرار گرفتن در زمره رستگاران می شود. فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... و اولئک هم المفلحون. [۱۶] کسب خشنودی خدا از آثار انفاق به در راه ماندگان است. فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... [۱۷] انفاق مال به در راه ماندگان سبب قرار گرفتن در زمره راست گویان می شود. ... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه ذوی القربی و... و ابن السبیل... اولئک الذین صدقوا... [۱۸] انفاق از مال دوست داشتنی به در راه ماندگان، نشانه تقواپیشگی است. ... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه ذوی القربی... و ابن السبیل... اولئک هم المتقون. [۱۹]
آداب انفاق به ابن سبیل
۱. اجتناب ازتبذیر دوری از زیاده روی و تبذیر در انفاق خداپسندانه به ابن سبیل لازم است. و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا. [۲۰] ۲. اخلاص داشتن اخلاص در انفاق به در راه ماندگان، امری پسندیده می باشد. لیس البر ان تولوا وجوهکم قبل المشرق و المغرب و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه... و ابن السبیل... [۲۱] (بنابراین که ضمیر «علی حبه» به «الله» برگردد، برداشت فوق قابل استفاده است.) فات ذا القربی حقه... و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... [۲۲] ۳. اعتدال انفاق خداپسندانه به ابن سبیل، مشروط به میانه روی و اعتدال است. و ءات... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا• [۲۳] ولاتجعل یدک مغلولة الی عنقک ولاتبسطها کل البسط فتقعد ملوما محسورا. [۲۴] ۴. رغبت انفاق به در راه ماندگان از روی رغبت، عملی پسندیده است. ... و لکن البر من ءامن بالله... و ءاتی المال علی حبه... و ابن السبیل... [۲۵] (برداشت فوق بنابر این است که ضمیر «علی حبه» به «المال» برگردد.)
۵. رفتار پسندیده مؤمنان به داشتن رفتار پسندیده، هنگام انفاق به ابن سبیل ترغیب شده اند. یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. [۲۶] (در جمله «ما تفعلوا من خیر» از انفاق، به خیر تعبیر شده است که اشاره دارد به این که رفتار انفاق کننده نیز باید پسندیده باشد.)
۶. مرغوبیت مال پسندیده بودن انفاق به در راه ماندگان از مال مرغوب از آیات زیر استفاده می شود. یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل... [۲۷] (بنابراین که «خیر» در جمله «ما انفقتم من خیر» قید احترازی، و «من» ابتدایی باشد نه بیانی، معنا چنین می‌شود: «آن چه انفاق می‌شود، باید خیر باشد». )
ارزش انفاق به ابن سبیل
انفاق مال به در راه ماندگان از مصادیق بر و نیکی تلقی می شود. لیس البر... و لکن البر من ءامن بالله... ءاتی المال علی حبه... و ابن السبیل... [۲۸] انفاق به ابن سبیل، عملی خیر و پسندیده است. یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. [۲۹] انفاق خالصانه به در راه ماندگان عملی نیک و ارزشمند است. فـات... و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... [۳۰] انفاق مال به در راه ماندگان لازم و ضروری می باشد. انما الصدقت للفقراء... و ابن السبیل فریضة من الله... [۳۱] فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... [۳۲] ( سوره روم از سوره‌های مکی قرآن است؛ بنابراین مقصود از «آت ذاالقربی» مطلق انفاق و احسان است.) [۳۳]
پاداش انفاق به ابن سبیل
انفاق به در راه ماندگان، سبب بهره مندی از پاداش دو چندان می گردد. فـات ذا القربی حقه... ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله... • [۳۴] ... وما ءاتیتم من زکوة تریدون وجه الله فاولـئک هم المضعفون. [۳۵] [۳۶] تضمین پاداش انفاق مال به در راه ماندگان، از سوی خداوند از آیات زیر استفاده می شود. یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. [۳۷] (جمله «فان الله به علیم» کنایه از پاداش الهی است.) [۳۸]
تشویق انفاق به ابن سبیل
مؤمنان به انفاق مال به در راه ماندگان از سوی خداوند تشویق شده اند. یسئلونک ماذا ینفقون قل ما انفقتم من خیر فللولدین... و ابن السبیل و ما تفعلوا من خیر فان الله به علیم. [۳۹] [۴۰]
بخل به ابن سبیل
بخل ورزیدن به در راه ماندگان، زمینه ساز عذاب خوارکننده است. ... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا• [۴۱] الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ویکتمون ما ءاتهم الله من فضله واعتدنا للکـفرین عذابا مهینا. [۴۲] بخل ورزیدن به در راه ماندگان، زمینه قرار گرفتن در زمره کافران می باشد. ... و بالولدین احسنا... و ابن السبیل... ان الله لایحب من کان مختالا فخورا• [۴۳] الذین یبخلون ویامرون الناس بالبخل ویکتمون مآ ءاتهم الله من فضله واعتدنا للکـفرین عذابا مهینا. [۴۴]
برخورد با ابن سبیل
لزوم گفتاری نرم و وعده‌ای نیک در مواجهه با ابن سبیل در صورت ناتوانی از تامین نیازهای وی از آیات زیر استفاده می شود. و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... • واما تعرضن عنهم ابتغآء رحمة من ربک ترجوها فقل لهم قولا میسورا. [۴۵] [۴۶]
حقوق ابن سبیل
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، موظف به ادای حقوق در راه ماندگان، بدون تبذیر بود. و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا. [۴۷] فـات ذا القربی حقه و المسکین و ابن السبیل... [۴۸] پرداخت حق در راه ماندگان، امری لازم است. و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... [۴۹] فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... [۵۰]
خمس
در راه ماندگان از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم (سادات) صاحب حق واجب از خمس درآمدها هستند. و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... [۵۱] (با توجه به این که «غنمتم» در هر نوع فائده عمومیت دارد. شامل هر نوع درآمدی می‌شود و مقصود از «ابن السبیل» در آیه فوق براساس روایات متعدد، در راه ماندگان از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است.) [۵۲] [۵۳] و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... [۵۴] (مقصود از «ذاالقربی» ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است. روایتی از امام زین العابدین علیه‌السّلام نیز همین مطلب را تایید می‌کند. نقل شده پس از نزول آیه فوق حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فدک را به حضرت فاطمه علیهاالسّلام اعطا کرد. این شان نزول قرینه است که این آیه مدنی است نه مکی و بنابراین مقصود از حق ابن سبیل نیز می‌تواند خمس باشد.) [۵۵] فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل... [۵۶] پرداخت حق در راه ماندگان از خمس درآمدها، نشانه ایمان به خدا و قرآن است. و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل ان کنتم ءامنتم بالله و ما انزلنا علی عبدنا یوم الفرقان... [۵۷]
زکات
پرداخت بخشی از زکات به درراه ماندگان واجب است. انما الصدقت للفقراء... و ابن السبیل فریضة من الله... [۵۸] اختصاص حقی برای در راه ماندگان از زکات، مقتضای علم و حکمت خدا می باشد. انما الصدقت... و ابن السبیل فریضة من الله و الله علیم حکیم. [۵۹]
فیء
توزیع عادلانه ثروت، فلسفه اختصاص یافتن حقی از فیء برای در راه ماندگان است. ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل کی لا یکون دولة بین الاغنیاء منکم... [۶۰] ادای حق ابن سبیل از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از فیء، مصداق تقواپیشگی است. ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا و اتقوا الله... ] [۶۱] (امر «اتقوا الله» در ذیل آیه، پس از بیان حکم «فیء» و این که هرچه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم امر کرد، باید پذیرفت و از هر چه نهی کرد، باید امتناع ورزید، می‌تواند به منزله ذکر عام پس از خاص باشد؛ یعنی عمل به حکم فیء، از مصادیقتقوا است.) در راه ماندگان از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، از حق فیء برخوردار هستند. ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... [۶۲] (در روایات، مقصود از ابن سبیل ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هستند. گفتنی است: که «فیء» به غنایمی اطلاق می‌شود که بدون جنگ در اختیار مسلمانان قرار گیرد.) [۶۳] [۶۴]
منبع
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ابن سبیل».
پانویس
- ↑ لغت نامه دهخدا.
- ↑ مفردات راغب، ج۱، ص۶۲.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۶.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۶.
- ↑ المیزان، علامه طباطبایی، ج۴، ص۳۵۵.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۶.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۶.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۷.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۶.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۶.
- ↑ کهف/سوره۱۸، آیه۷۷.
- ↑ مجمع البیان، طبرسی، ج۶، ص۳۷۴.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.
- ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.
- ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۹.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۱۷۷.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ توبه/سوره۹، آیه۶۰.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۶، ص۱۸۵.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۹.
- ↑ المیزان، علامه طباطبایی، ذیل آیه.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.
- ↑ مجمع البیان، طبرسی، ج۲، ص۱۶۰.
- ↑ مجمع البیان، طبرسی، ج۲، ص۱۶۲.
- ↑ بقرة/سوره۲، آیه۲۱۵.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۶.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۷.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۶.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۳۷.
- ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۷.
- ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۸.
- ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ انفال/سوره۸، آیه۴۱.
- ↑ مفردات راغب، ج۱، ص۳۶۶.
- ↑ نورالثقلین، حویزی، ج۲، ص۱۵۹.
- ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.
- ↑ مجمع البیان، طبرسی، ج۶، ص۲۴۳.
- ↑ روم/سوره۳۰، آیه۳۸.
- ↑ انفال/سوره۸، آیه۴۱.
- ↑ توبه/سوره۹، آیه۶۰.
- ↑ توبه/سوره۹، آیه۶۰.
- ↑ حشر/سوره۵۹، آیه۷.
- ↑ حشر/سوره۵۹، آیه۷.
- ↑ حشر/سوره۵۹، آیه۷.
- ↑ نورالثقلین، حویزی، ج۵، ص۲۷۸.
- ↑ مجمع البیان، طبرسی، ج۹، ص۴۳۱.
