مؤسسات خیریه حامیان خرد و کلان دارند که برای جلب كمک‌های هر دسته شیوه‌های متنوعی به کار می‌برند. استفاده از قلک، برای جلب مشارکت‌های خرد، از ساده‌ترین و قدیمی‌ترین راه‌های جذب کمک‌های مردمی است. این شیوه که تقریبا در اغلب مؤسسات از آن استفاده می‌شود، فرصت‌ها و تهدیدهای خاص خود را دارد. موسسه خیریه مکسای - اصفهان یکی از مؤسساتی است که در استفاده از این شیوه موفق بوده است.

این موسسه از سال ۱۳۹۳ توزيع قلک را شروع کرده است. مکسا در حال حاضر ۶۰۰۰ قلک را توزیع کرده است که هرسال حدود ۲ تا ۳ هزار قلک به آن افزوده می‌شود.

در ادامه گفت‌وگو با مهرداد طهماسبی مدیر روابط عمومی مرکز کنترل سرطان آلا(مکسا) اصفهان و پاسخ‌های وی به سوالات اساسی مرتبط با استفاده از قلک را خواهید خواند.

بهینه بودن قلک‌ها

1. برخی از مؤسسات خیریه معتقدند استفاده از قلک برای جمع‌آوری کمک‌های خرد، با توجه به هزینه‌هایش، روش بهینه‌ای نیست. به نظرتان ایده استفاده از قلک سودمند است؟

بله کاملا. اگر بخواهم به صورت عددی بیان کنم باید بگویم این روش کاملا بهینه است، زیرا هزینه‌ای که برای هر عدد قلک خانگی می‌شود، حدود ۲۰۰۰ تومان است؛ ولی مبلغی که از طریق آن به دست می‌آید، حدود ۳۵۰۰۰ تومان است. از طرفی بحث تبلیغات و مطرح شدن اسم آن خیریه در بین عموم مردم هم مطرح است که از طریق قلک امکان‌پذیر است.

در سال اول، توزيع قلک‌ها برای ما هزينه داشت؛ زیرا موسسه باید هزینه تولید. قلک‌ها و توزیع آن‌ها را تقبل می‌کرد، درحالی که هنوز هیچ دریافتی از قلک‌ها به دست نیامده بود. تقریبا یک نیمسال طول می‌کشد تا قلک‌ها بازگردانده شود، در نتیجه ما باید از خودمان هزینه می‌کردیم. بهتر است بگویم در سال اول نوعی سرمایه‌گذاری است.

اما امروز با گذشت بیش از چهار سال، قلک‌های زیادی را بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای، توزيع و جمع‌آوری می‌کنیم. در واقع ایده‌ای که برای کاهش هزینه‌ها در این زمینه به ذهنمان رسید، ایجاد ایستگاه‌های قلک بود.

ایستگاه‌های قلک این گونه است که در یک منطقه، مکانی که تمایل به همکاری با ما را دارد، تبدیل به ایستگاه قلک کردیم و به خیران گفتیم که قلک‌های خود را به آنجا تحویل دهند.

این گونه به جای اینکه پیک به خانه‌های تک تک افراد برای تحویل قلک‌ها مراجعه کند، به آن ایستگاه مراجعه و مجموع قلک‌های آن منطقه را دریافت میکند. ایستگاه‌ها می‌توانند فروشگاه، سازمان و... باشند.

این روش توانست در توزیع و جمع‌آوری قلک‌ها برای ما مقرون به صرفه باشد.

2. درصد مبلغ جمع‌آوری شده از قلک‌ها چند درصد کل بودجه اهدایی نیکوکاران است؟

مبالغی از قلک‌ها جمع‌آوری می‌شود به طور تقریبی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد کل کمک حامیان را شامل می‌شود.

3. شیوه شما برای بازپس‌گیری قلک‌ها چگونه است؟ ماهيانه، فصلی؟

نه ما برای تحویل قلک‌ها هیچ محدودیت زمانی نداریم، می‌گوییم هر زمان قلک‌هایتان پر شد تحویل دهید. یا اگر مناسبتی باشد، نظير عید نوروز، ماه مبارک رمضان و... به افراد پیامک میدهیم که اگر قلکشان پرشده تحویل دهند و در واقع نوعی یادآوری است.

برای مطالعه :

ظرفیت موسسات خیریه و سمن‌ها برای مقابله با تحریم‌ها

چالش‌های استفاده از قلک‌ها

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، بازنگشتن قلک‌هاست، درصد فراوانی از قلک‌ها یا باز نمی‌گردد یا دیر باز می‌گردد. به عنوان مثال، قلکی داریم که بعد از دو سال به تازگی به دستمان رسیده است و یا برخی از قلک‌هایمان از بین رفته است و ما اطلاعاتی از دارنده‌های آن‌ها نداریم.

در مواقعی هم سوء‌استفاده‌هایی شده است؛ برای نمونه، فردی ۱۰ قلک از ما گرفته است، به این نیت که به اقوام خود دهد، زمانی که ما برای جمع‌آوری آنها مراجعه کردیم متوجه شدیم قلک‌ها از افراد گرفته شده، بدون اینکه به ما تحویل داده شود.

در ابتدای کار محدودیتی برای توزیع قلک نداشتیم و هر فردی هر چند‌تا قلک می‌خواست به او داده می‌شد. همین موضوع باعث شد که در توزيع قلک‌ها محدودیت ایجاد کنیم و اگر فردی می‌خواهد قلک برای خانواده خود ببرد تمام اطلاعات شخصی او را شامل نام، شماره تماس، آدرس و... گرفته شود تا خودمان مستقیم با فرد مذکور در تماس باشیم.

مزایای استفاده از قلک‌ها

مزایای استفاده از قلک‌ها همان‌طور که قبلا هم اشاره کردم مربوط به اطلاع‌رسانی است. وجود قلک در منازل، ادارات و مکان‌های دیگر ابزاری بسیار مهم برای شناسایی موسسه بین عموم مردم است. علاوه بر این موارد، مسئله خیلی مهمتر این است که پول حاصل از قلک‌ها جزء منابع پایدار محسوب می‌شود.

منبعی که به خوبی می‌توان روی آن حساب باز کرد. معمولا روی کمک‌های موردی نیکوکاران نمی‌توان برنامه‌ریزی کرد؛ زیرا گاهی اوقات هست و گاهی هم نیست.

اما تجربه ما در این چند سال نشان داده است که به طور متوسط کمترین آورده‌ای که قلک‌ها می‌تواند برای ما داشته باشد؛ مثلا ماهیانه ۱۰ میلیون تومان است. درنتیجه به دقت می‌توانیم روی آن برنامه‌ریزی کنیم؛ لذا درآمد حاصل از قلک‌ها جزء منابع پایدار و تکیه‌پذیر ما محسوب می‌شود.

به علاوه، به نظرم مزایای غیر مالی خیلی بیشتر از مزایای مالی بوده است، مثلا فردی اطلاعات خیریه را بر روی قلک‌ها در سازمان، فروشگاه و... دیده و با خدمات موسسه آشنا شده، در نتیجه بیماری را به ما معرفی کرده است یا شخصی که تمایل به کار داوطلبانه داشته است با دیدن تبلیغات خیریه روی قلک‌ها، مراجعه کرده و از داوطلبین موسسه شده است. یا افراد از طریق شماره تماس و نشانی خیریه روی قلک‌ها، نذورات و کمک‌های مالی خود را به ما رسانده‌اند.

نکات مهم در استفاده از قلک‌ها

عنصر بسیار مهم در این زمینه خلاقیت است، به ویژه خلاقیت در طراحی قلک. قلک باید به نحوی طراحی شود که مخاطب آن را بپذیرد و از طرفی کاربردی هم باشد، یعنی بتواند حتی برای کودکان هم جذابیت ایجاد کند.

علاوه بر این، موضوع شناسایی درست جامعه هدف بسیار حائز اهمیت است. با توجه به اینکه در سال اول هدر رفت قلک‌ها زیاد است و از طرفی برای تولید آنها هم هزینه می‌شود، پس باید جامعه هدف بسیار هدفمند انتخاب شود تا بازدهی بیشتری به دست آید. لذا خیلی مهم است که بدانیم کجا آن‌ها را توزیع کنیم.

انتخاب جامعه هدف مناسب بسیار وابسته است به نوع خدمات ارائه شده از سوی موسسه؛ به طور مثال، ما که در عرصه سرطان فعال هستیم، جامعه هدف مناسب‌مان مطب پزشکان است که اتفاقا بهره‌برداری مناسبی هم صورت گرفت؛ زیرا به کار ما آگاهی داشتند و نسبت به موضوع هدفمان پذیرش نشان دادند. مورد دیگر دانش‌آموزان بودند، وقتی قلک‌ها به نحوی طراحی شوند که برای کودکان جذاب باشد و به خوبی درباره نحوه صرف پول‌ها توجیه شده باشند، بسیار فعالانه برای جمع‌آوری پول تلاش می‌کنند.

ما در خصوص دانش‌آموزان خیلی خوب توانستیم کمک جذب کنیم، به خصوص درحوزه کودکان دبستانی. جامعه هدف دیگر که فکر می‌کنم در حیطه همه مؤسسات می‌تواند مناسب باشد، جامعه زنان هستند، به طور خاص زنان شاغل که بسیار عالی در زمینه توزيع قلک‌ها و تکمیل کردن آن‌ها همراهی می‌کنند.

1. اندازه قلک و تأثیر آن بر میزان کمک‌های جمع‌آوری شده

 همان طور که قبلا هم اشاره کردم طراحی قلک بسیار مهم است. باید در طراحی آن خلاقیت به کاربرد تا مخاطب آن را دوست داشته باشد. همچنین باید به نحوی باشد که فرد بتواند در معرض دید مردم قرار دهد.

قلک‌های قدیمی‌تر ما به شکلی بودند که مخاطب معترض بود به اینکه به سبب ظاهرش نمی‌تواند در دکور یا در مرض دید قرار دهد. این نکته هم ثابت شده است، وقتی قلک در معرض دید نباشد به فراموشی سپرده شده و دیر پر می‌شود. از طرفی نباید شبیه قلک‌های عادی باشد؛ مثلا بعضی از قلک‌ها شبیه قوطی رب، قوطی روغن و... هستند که ذهن مردم به سمت کاربرد آن می‌رود مثلا می‌گویند: «اینکه قوطی ربه!».

پس مهم هست که در طراحی قلک‌ها خلاقیت و سلیقه به کار برده شود تا در نگاه اول ذهن فرد را درگیر این کند که باید در آن پول بریزد. درباره جنس قلک باید بگویم که مهم است سبک باشد و جابجایی آن راحت باشد. جنس آن فلزی نباشد و سروصدا ایجاد نکند.

یا یکبارمصرف نباشد، چون بحث مسائل محیط زیستی خیلی برای مخاطب مهم است. خیلی از مخاطبین به این موضوع تأکید دارند که یک بار مصرف بودن قلک بسیار آسیب زننده به محیط زیست است؛ در نتیجه باید بسیار با ظرافت به این موضوع پرداخت.

موضوع بعدی حجم آن است، قلک‌ها نباید خیلی کوچک یا خیلی بزرگ باشد، به نحوی که مدت زمان زیادی برای پر شدن آن صرف شود. باید به گونه‌ای طراحی شود که ظرف مدت سه الی چهار ماه پر شود؛ زیرا اگر زمان بیشتری برای پر شدن صرف شود، مردم رغبتی به گرفتن قلک نخواهند داشت.

به عنوان مثال، می‌گویند: «یک سال است که در این قلک پول ریختم و پر نمیشه!» از طرفی مردم دوست ندارند پولی که به عنوان کمک به نیازمند و یا صدقه جمع می‌کنند، مدت زمان زیادی در منزل نگهداری کنند می‌خواهند به موقع به دست نیازمند برسانند.

پس توجه به مسائل فرهنگی در طراحی قلک هم مهم است. پر شدن قلک در مدت زمان مناسب و جایگزین کردن آن باعث حفظ ارتباط خير با موسسه می‌شود، همچنین به خوبی می‌توان اطلاع‌رسانی مناسب از برنامه‌ها، طرح‌ها و... را انجام داد و همین موضوع باعث می‌شود که افراد نیکوکار و با فضای خیریه در ارتباط باشد.

2. استفاده از مواد بازیافتی در ساخت قلک‌ها

به طور قطع می‌شود استفاده کرد و خیلی هم تأثیرگذار است. خیلی دیده شده است که برای تهیه قلک از موادی استفاده می‌کنند که بازیافت شدنی هستند و به چرخه طبیعت بازمی‌گردد.

حتی می‌توان به عنوان شعار این موضوع را روی قلک‌ها ثبت کرد تا از دید حفاظت از محیط زیست نیز تأثیر فرهنگی بگذارد. در ضمن مخاطبان هم از این گونه قلک‌ها بسیار استقبال می‌کنند. مسئله‌ای که مخاطبان معمولا عنوان می‌کنند این است که «شما که در حوزه درمان فعالیت می کنید؛ چرا به مسائل زیست محیطی توجه نمی کنید؟» تمام این شواهد نشان می‌دهد که این موضوع‌ها برای مخاطب اهمیت دارد و باید به آن پرداخته شود.

بسیاری از شرکت‌ها هستند که در این حیطه فعالیت می‌کنند و می‌توان با آن‌ها رایزنی کرد و به کمک آن‌ها قلک‌های بازیافتی، گیاهی و سازگار با محیط زیست ساخت. از طرفی باید به سمتی رفت که قلک‌ها یکبار مصرف نباشد؛ مثلا بتوان آن را در محل باز کرد تا قلک از بین نرود.

بیشتر بخوانید :

اصول استراتژیک جذب و حفظ داوطلبین خیریه

توزیع و جمع‌آوری قلک‌ها و داوطلبان

آیا می‌توان مدیریت ، توزیع و جمع‌آوری قلک‌ها به داوطلبان سپرد؟

ما در مستندات خود ، اینکه قلک‌ها را چه کسانی توزیع و جمع‌آوری می‌کنند، ثبت می‌کنیم. اخیرا آمارگیری کردیم و متوجه شدیم که مبلغ موجود در قلک‌هایی که داوطلبان و خیران توزیع و جمع‌آوری کرده‌اند، به طور متوسط 30 تا 40 درصد بیشتر از مبالغی بوده که از قلک‌های دیگر به دست آمده است.

متوسط مبلغ دریافتی از هر قلک عمومی 35 تا 45 هزار تومان است، در حالی که از قلک‌هایی که داوطلبان توزیع کرد‌‌ه‌اند، به طور متوسط بیش از 65 هزار تومان به دست آمده است؛ یعنی چیزی حدود دو برابر بیشتر.

این موضوع نشان می‌دهد که داوطلبان در جلب اعتماد مخاطبان بسیار موفق عمل کرده‌اند. اعتمادی که داوطلب در مخاطب ایجاد می‌کند، بسیار با اهمیت است. داوطلب بر اساس دغدغه شخصی و نیت خیر خود در فضای کار خیریه قرار می‌گیرد و بعد از اعتمادی که از فضا به دست می‌آورد، خیلی راحت می‌تواند کمک‌های مادی و غیرمادی را جلب می‌کند.

من به عنوان کارمند موسسه خیریه به اندازه نیروی داوطلب کمک کننده نیستم، زیرا دغدغه شخصی داوطلب و رسالت درونی اوست که باعث می‌شود با حس و حالی ویژه به دنبال جذب کمک رود. مخاطب این را درک می‌کند که داوطلب برای نفع شخصی خود کار نمی‌کند؛ در نتیجه بیشتر کمک می‌کند.