استفتائات وقف( 86)
مطابق با فتوای رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله العظمی خامنه ای(مد ظله العالی)
محتویات
استفتاء يک
شخصي موسسه توليدي را که با سند عادي خريده، با سند عادل و قولنامه به فروش مي‌رساند و ثمن معامله را تحويل گرفته و مثمن و مبيع را تحويل خريدار مي‌دهد و معامله شرعاً انجام مي‌شود و خريدار هم پس از تحويل آن مؤسسه مشغول توليد در آن مي‌گردد پس از گذشت مدتي از معامله اداره اوقاف مدعي موقوفه بودن زمين کل آن منطقه مي‌گردد. يعني چندين روستا که زمين آن مؤسسه هم در بين آنها و جزيي از کل است. آيا فروشنده و مالک آن در اين خصوص ضماني دارد؟ و نسبت به خريدار مسئوليتي دارد يا خير؟ مستدعي است پاسخ را مرقوم فرماييد. بسمه تعالي موقوفه قابل خريد و فروش و استملاک نيست. اگر به طريق شرعي ثابت شود که زمين موسسه توليدي فروخته شده وقف است، فروشنده ضامن ثمن آن براي خريدار است. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء دو
به استحضار مي‌رساند قطعه زميني حدود صدسال پيش جهت دفن اموات مسلمين تعيين و عملي و بيش از پنجاه سال است که ميت دفن نمي‌شود. حال از محضر عالي استعلام مي‌شود با توجه به اين که گورستان موقوفه متروکه گرديده است و آثار قبور از بين رفته است و با عنايت به نياز اهالي به مسجد جهت انجام فرايض الهي، آيا اهالي مي‌توانند در گورستان مذکور يک باب مسجد احداث نمايند يا خير؟ در صورت عدم امکان احداث مسجد در گورستان موقوفه، آيا اهالي مي‌توانند با پرداخت بهاء متناسب به عرصه گورستان اقدام به احداث مسجد نمايند يا خير؟ ضمناً هيچ گونه نبش قبري به عمل نخواهد آمد. بسمه تعالي اگر قبرستان وقف است، مسجد نمي‌شود و تغيير آن هم جايز نيست. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء سه
در مجموعه قوانين و مقررات اوقافي ذيل ماده 11 تبصره‌اي است بدين شرح: تبصره «اراضي موقوفه‌اي که براي ساختمان تجاري، اعم از پاساژ و غيره، مناسب باشد، مي‌بايد توسط متصديان امر وقف نسبت به احداث آنها رأساً اقدام و سپس از طريق نشر آگهي مزايده به اجاره واگذار شود». مسئولين محترم اداره اوقاف به استناد اين تبصره چنين بيان مي‌دارند که اراضي موقوفه‌اي که براي واحدهاي تجاري مناسب باشد متولي و در صورتي مي‌تواند احداث بنا نمايند که ساختمان را وقف نمايند، به نظر اين حقير گفته اين عزيزان مغاير با حکم خدا و فتواي مراجع عظام (ادام الله ظلهم) مي‌باشد. مستدعي است نظر مبارک حضرتعالي را بيان فرماييد. بسمه تعالي چنانچه قانون و مقرراتي در جمهوري اسلامي در اين باره هست متولي بايد از آن تبعيت کند والاّ امر وقف با متولي شرعي آن است که بايد با مراعات مصلحت وقف در جهت وقف اقدام نمايد و ملزم به وقف کردن چيزي نيست. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء چهار
قبرستاني که محل دفن اموات عمومي است، تصرف و فروش و بناي احداث عمومي يا خصوصي در زمينش و يا تغيير آن جايز است يا خير؟ بسمه تعالي قبرستان عمومي حکم وقف را دارد و تصرف و تغيير آن جايز نيست. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء پنج
قنات وقفي که در اثر سيل تخريب و خشک مي‌شود و غير قابل استفاده مي‌گردد عده‌اي از مالکين به اداره آبياري استان مراجعه مي‌کنند و تقاضاي چاه عميق به جاي قنات سيل خورده مي‌نمايند که آن اداره مجوز يک حلقه چاه عميق در محل زمين‌هاي بيابان که در تصرف دولت بوده مي‌دهد و چاه در همان محل حفر مي‌شود، با توجه به مراتب فوق سئوال اين است که حقير مقدار چهار سهم از سهام وقفي از اين چاه عميق شريک شده‌ام آب و زمين فعلي آيا وقف مي‌باشد يا خير؟ بسمه تعالي در فرض مرقوم چاه وقف نيست و تصرف در آن تابع مقررات دولتي مربوطه است. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء شش
حريم يک امامزاده متبرکه محل قبرستان عموم مسلمين است که اهالي دو روستا در جوار هم قرار دارند به صورت مشترک از ساليان متمادي دور تاکنون براي دفن اموات خود از آن استفاده مي‌کردند بدين منظور چند نفر افراد خير زمين‌هايي را خريداري و وقف قبرستان براي عموم مسلمين کرده‌اند. سئوال از آن مقام محترم اين است با عنايت به موارد فوق آيا يکي از روستاها مجاز است مانع استفاده روستاي ديگري از اين قبرستان عمومي گردد؟ لطفاً نشر و فتواي شريف را مرقوم فرماييد. بسمه تعالي بايد به همان طور که قبلاً استفاده مي‌شده فعلاً هم استفاده شود و جلوگيري از آن جايز نيست. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي استفتاء هفت موقوفه‌اي است که مصرف آن کمک به زواري است که عازم کربلاي معلي باشند. به لحاظ اين که سالها است مصرف اين موقوفه معطل مانده، مستدعي است اجازه فرمايند از باب اقرب به نظر واقف عوايد مذکور موقتاً به زوار امام رضا (عليه السلام) کمک شود. بسمه تعالي با امکان عمل به وقف ولو به صرف در زوّاري که فعلاً به کربلا مشرف مي‌شوند (در صورت موافقت با جهت وقف)، نبايد تغيير دهند. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء هشت
وکيلي منزل موکل خود را وکالتاً به وقف مي‌رساند و خود را متولي موقوفه و فردي از افراد موقوف عليهم قرار مي‌دهد در صورتي که منزل مذکور در مسبوق به تصرف وکيل باشد. اولاً از آنجا که واقف نمي‌تواند بهره‌اي از موقوفه را به نفع خود وقف نمايد حکم مذکور را مرقوم فرماييد. ثانياً به فرض صحت عقد قبض چگونه تحقق مي‌يابد. ثالثاً چون در صحت وقف اذن واقف در قبض شرط است، در مورد مذکور آيا اذن موکل لازم است؟ بسمه تعالي واقف در اينجا خود موکل است و آنچه ذکر شده از قبيل وقف بر نفس نيست و قبض هم بايد با اذن موکل باشد و چنانچه اذن عام به وکيل داده باشد اذن وکيل کافي است، و قبض متولي شرعي که خود وکيل است کافي است به شرط از طرف واقف مأذون در جعل توليت براي خودش ولو به نحو عام باشد. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء نه
چنانچه مستحضريد از قديم الايام آب‌هاي تحت الارضي املاک موقوفه به منظور مشروب نمودن اراضي موقوفه مورد بهره برداري قرار مي‌گرفته است، اخيراض برخي محاکم قضايي و مسئولين محترم اجرايي معتقدند که آب‌هاي تحت الارضي واقع در املاک موقوفه خارج از حدود موقوفه و متعلق به دولت است. لهذا مسئولين محترم دولتي بي اذن متولي شرعي به منظور جلوگيري از بهره‌وري خود را مجاز به ورود و تصرف در املاک موقوفه مي‌دانند، مستدعي است ارشاد فرماييد در فرض مذکور آيا شرعاً آب‌هاي تحت الارضي نيز کما في السابق مربوط به موقوفه مي‌باشد يا خير؟ بسمه تعالي اگر آب در عمقي است که عرفاً تابع زمين است حکم خود زمين را دارد و بايد در موقوفه صرف شود، و اگر نياز ندارد با نظر متولي شرعي ثمن آن تحصيل و در وقف مصرف گردد و در هر صورت در موارد خاصه نياز به رسيدگي است که موکول است به مسئولين محترم ذي‌ربط در جمهوري اسلامي. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء ده
قبل از انقلاب در سند اجاره‌اي که فيما بين توليت موقوفه و شهرداري تنظيم شده است که در آن طرف شهرداري شرطي مقرر شده که به موجب آن کليه اعياني‌هاي احداثي در زمين مورد اجاره رايگان به توليت انتقال يابد اکنون متولي شرعي در صدد خلع يد از شهرداري نسبت به اعياني‌هاي احداثي برآمده درحالي که محل بزرگ‌ترين پارک شهر مي‌باشد با اعياني‌هاي فرهنگي اجتماعي، اينجانب به عنوان شهردار از طرف شهروندان شهر از محضر پر برکت آن رهبر و زعيم عالي مقام استدعا دارم امر فرمايند اعياني‌هاي آن همچنان براي استفاده عموم در يد شهرداري باقي بماند. بسمه تعالي اعياني مذکور اگر در زمين وقفي استيجاري احداث گرديده، شرط واگذاري مجاني آن به شخص متولي موقوفه چنانچه موافق مصلحت وقف نباشد و يا با اسقاط وجه اجاره زمين موقوفه و يا با سوء استفاده از حق توليت موقوفه باشد باطل و بي‌اثر است، و در اين صورت اعياني باقي بر ملک احداث کننده است و او متقابلاً ضامن اجرةالمثل زمين موقوفه نسبت به تمام مدت تصرف است. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء يازده
وضوخانه‌اي که خراب شده و مربوط به مسجد است که شخصي در رژيم گذشته وضوخانه را از اداره اوقاف اجاره کرده است در اين مورد چند سئوال مطرح است. 1) آيا اين نوع اجاره که ملک وقف بر عموم است چه در آن زمان و چه در اين زمان صحيح است يا خير؟ بسمه تعالي در موراد وقف انتفاع مثل مورد سؤال اجاره صحيح نيست. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي 2) وضوخانه يا حسينيه يا مسجد که خراب شده ولي استفاده کردن آن منتفي نشده است مي‌شود آن را تبديل به درمانگاه کرد يا خير؟ بسمه تعالي در فرض مرقوم جايز نيست. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي 3) آيا اداره اوقاف مي‌تواند مسجد يا حسينيه يا مدرسه علميه را به کسي اجاره دهد يا خير؟ بسمه تعالي گذشت در مواردي که وقف انتفاع است مثل مذکورات در سئوال اجاره صحيح نيست. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي 4) آيا آنهايي که اطلاع دارند ملک وقف بر عموم است مثل مسجد مي‌توانند تقاضاي اجاره کنند از اداره اوقاف يا خير؟ بسمه تعالي اجاره دادن مسجد صحيح نيست. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي 5) آيا اداره اوقاف وقتي متوجه شد که مسئولين قبلي کار خلافي انجام داده‌اند مثل اين که مسجد يا حسينيه را به کسي اجاره داده‌اند واجب است از آنها پس گرفته شود يا خير؟ بسمه تعالي بايد به حال اول برگردانند. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء دوازده
سه باب مغازه وقف مخارج مسجد است که مرحوم پدرم در زمان حيات خودش اجاره داده و ديناري به اسم سرقفلي از مستأجر نگرفته حال که مدت اجاره به پايان رسيده مي‌خواهند به شخص ديگري انتقال دهند و از مستأجر جديد با موافقت اوقاف سرقفلي بگيرند و در ملک موقوفه ايجاد مالکيت براي مستأجر جديد نمايند... آيا سرقفلي از لحاظ شرع مقدس اسلام براي مستأجر قديم در مقابل واگذار کردن اين ملک موقوفه به شخص ديگر جايز است؟ بسمه تعالي مستأجر قبلي که بدون سرقفلي در مغازه تصرف مي‌کرده حق سرقفلي ندارد و نمي‌تواند از مستأجر جديد سرقفلي بگيرد و وقف بايد زير نظر متولي شرعي آن با مراعات مصلحت و جهت وقف اداره شود. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء سيزده
عده‌اي از اهالي يک روستا محلي را جهت قبرستان عمومي وقف نموده‌اند و قبرستان محل منحصر به همان است در اين صورت آيا جايز است که از گوشه و کنار همان زمين‌هاي وقفي که فعلاً دفن اموات به آن نقطه نرسيده خاکبرداري نموده و به جاي ديگر مانند جاده سازي و غيره مصرف نمايند (به ادعاي اين که خاک آنجا با شن مخلوط است و جهت راه سازي خوب است) در صورتي که اين کار موجب تغيير يافتن زمين وقفي از صورت اصلي بوده و بسيار ناهموار و نامرغوب شده و هموار نمودن آن هزينه زيادي خواهد داشت به علاوه واقفين زمين هم هيچ وقت به اين عمل راضي نخواهند بود.
بسمه تعالي
با فرض اين که واقفين مالک زمين بوده و آن را وقف کرده‌اند تصرف مزبور جايز نيست، و موجب زمان است. والله العالم علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء چهارده
دو سئوال از محضر مبارک دارم: 1) مدرسه‌اي در سال 1340 در قبرستان قديمي ساخته شد چون تعداد دانش آموزان کم بود قسمتي از قبرستان جهت مدرسه ديوارکشي شد اکنون با زياد شدن تعداد دانش آموزان و افتتاح مدرسه راهنمايي در همان محل فضاي مدرسه براي دانش آموزان کم است آيا اجازه مي‌فرماييد قسمتي از قبرستان که جزء مدرسه نيست اکنون به مدرسه اضافه شود يا خير؟ 2) کاروانسرايي توسط ارباب وقف و به شخصي واگذار شده است، پس از چند سال آن شخص اقدام به داير نمودن آسياب کرده و چون مردم از داخل کاروانسرا رفت و آمد مي‌کردند براي رفع مزاحمت از زن و بچه مردم پيشنهاد نمودند براي آسياب دربي فرعي در اين زمين باز کنند و اين درب مخصوص آسياب و تا زماني که آسياب داير است باشد اکنون آسياب تعطيل شده و صاحب آسياب به تهران مهاجرت کرده ولي عموهاي آن شخص در قسمت ديگر کاروانسرا زندگي مي‌کنند و درب کوچک را بزرگ کرده‌اند و ادعاي حق راه مي‌کند در صورتي که درب اصلي کاروانسرا يکي بوده و در ميدان عمومي ده مي‌باشد. آيا حق راه براي او ثابت است يا مردم حق دارند قبرستان آباء و اجدادي خود را به مدرسه واگذار نمايند. بسمه تعالي اگر قبرستان عمومي و وقف است نبايد به مدرسه تغيير داده شود بلي اگر استفاده از آن در جهت وقف امکان نداشته باشد با نظر متولي شرعي (حاکم شرع يا اداره اوقاف) مي‌توانند در مطلق خيرات از آن استفاده شود و در مورد کاروانسرا اگر مالک شرعي دارد بايد رضايت او تحصيل شود، و چنانچه اختلافي باشد به دادگاه مراجعه نمايند. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
استفتاء پانزده
زمين وقف مؤبد شده است براي سوگواري اباعبدالله الحسين (عليه السلام)، اداره اراضي شهري قطعه‌اي از آن را جهت احداث بنا براي مسجد در اختيار چند نفر خير گذاشته و عمل احداث نيز در آن انجام شده، به منظور رفع محظور شرعي و دانستن تکليف اداره در قبال موقوفه استدعا دارد پاسخ سئوالات ذيل را مرقوم و به مهر شريف مزين فرموده و اجازه فرماييد به اين اداره ابلاغ فرمايند. 1) آيا در زمين موقوفه موصوف مي‌شود مسجد ساخت يا خير؟ بسمه تعالي زمين موقوفه مسجد نمي‌شود. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي 2) تکليف حق موقوفه و عمل به وقف آن قسمت از زمين موقوفه که به نام مبارک حضرت ابوالفضل (عليه السلام) احداث مسجد شده و فاقد درآمد شده چيست؟ بسمه تعالي حکم مسجد را ندارد، و مي‌تواند از متولي شرعي جهت نمازخانه آن را اجاره کنند و مال‌الاجاره صرف در جهت وقف شود. علي بن الجواد الحسيني الخامنه‌اي
