اضطراب اجتماعی

از ویکی خیر
پرش به: ناوبری، جستجو

انسان موجودی اجتماعی است و طبیعتاً احساس تنهایی او را دچار اضطراب و دلهره می کند. تنهایی ترس آور از تنهایی سبب می‌گردد که انسان به گروه‌های اجتماعی پناه ببرد و همچون« مرد شلوغی» به جمعیت پناه برد و در میان مردم و با مردم جاری گردد. اضطراب از تنهایی، اضطراب از اینکه کسی یار و غمخوار آدمی نباشد، یک اضطراب طبیعی است زیرا طبیعت انسان اقتضاء دارد به صورت گروهی و جمعی زندگی کند. اما همیشه اینگونه نیست، گاهی اتفاق می افتد انسان از رفتن در میان جمع بترسد. البته باید گفت ترس از اجتماع نیز پایه غریزی و فطری دارد و صیانت از نفس و مراقبت از خود بر می گردد. اما گاهی افراد به ترس بیمارگونه از اجتماع مبتلا می گردند که با خطرهایی که احیانا او را تهدید می کند تناسب ندارد، ترس موهوم و غیر منطقی از ارزیابی قرار گرفتن توسط دیگران، انگار چشمان دیگران چونان از کارگاه‌هانی همواره در تعقیب اوست تا ابعاد پنهان و زوایای ناپیدای روح و جان او را به نمایش بگذارد. از جمع می گریزد، گروه ها و جمعیت ها نه تنها او را در خود فرا نمی خواند، بلکه مایه عذاب اوست. حضور در جمعیت شرم عمیقی را در او بر می‌ا‌نگیزد، انگار حضور میان مردم، حضور در یوم الحساب است، او باید به مردم حساب باز پس دهد، به همین سبب از جمعیت هراس دارد، مبادا گناهانش افشا گردد، مبادا کاری انجام دهد که شرمسار و چشمان ملامتگر اجتماع او را مجازات نمایند.

ترس از جمع، یک آسیب است و کشتن این ترس در دل کسی که می‌ترسد، چندان آسان نیست، نوعی اختلال شخصیتی است که با علایم جسمانی نظیر سرگیجه دلشوره لرزش دست سرخ شدن چهره گرفتگی عضلانی همراه است و البته اگر حاد شود به صورت لالی و زبانمردگی خود را نشان می‌دهد. بررسی‌ها « اضطراب اجتماعی» هستند و حضور در جمع برای آن‌ها به نحوی از انحناء هراس اضطراب و ترس و لرز همراه است.

اضطراب اجتماعی چیست؟

اضطراب اجتماعی یک مفهوم ترکیبی است که از دو جزء « اضطراب (anxiety) و اجتماعی(social) ترکیب شده است. واژه اضطراب به حالت روانی و عاطفی اشاره دارد، که ممکن است از یک احساس ناراحتی کوچک به ترس یا وحشت حاد ادامه یابد. فرد مضطرب در معرض هراس دایمی قرار دارد، که مبادا ارزش های اساسی زندگی‌اش از دست دهد. اگر به نقاشی صفحه قبل اثر مونش که موضوع آن اضطراب طولانی یا شدید ممکن است منجر به بروز نشانندگان جسمانی مثل تعریق، لرز تهوع و احساس گیجی شود. اضطراب عموماً واکنشی است که در شرایط ترس آور رخ می‌دهد و با افکار منفی و هراس آور رخ می دهد و با افکار منفی و هراس آور تشدید می‌شود. واژه اجتماعی به درمیان جمع بودن اشاره دارد.

وضعیت‌هایی مانند صحبت در جمع رفتن به جلسه امتحان و رستوران نوشتن در مقابل دیگران حضور در جلسات عمومی حضور در اماکن عمومی و صحبت با تلفن نمونه‌ای از قرار گرفتن در وضعیت‌های گوناگون اجتماعی است. اضطراب اجتماعی نتیجه ای است از نوعی ارزیابی شخصی از موقعیت‌های مختلف اجتماعی. فردی که دچار اضطراب اجتماعی است هیچ گونه تمایل به آغاز ارتباط با دیگران ندارد و با احساسی از ترس و مقاومت غیر معقول، از هر موقعیتی که ممکن است، در معرض داوری دیگران قرار گیرد، اجتناب می‌ورزد. برداشت یا تصور شخص از این که احتمال دارد شخصیت او مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد، می‌تواند واقعی یا خیالی باشد، در واقع شخصی که به شدت دچار اضطراب اجتماعی است، تصور می‌کند در هر موقعیت یا شرایط اجتماعی، فرد با افرادی به محض مواجه شدن با او رفتار و شخصیتش را مورد نقادی و ارزیابی قرار خواهد داد و یا ممکن است و طوری رفتار کند که مورد تحقیر دیگران واقع شود و در فشار و درد سر قرار گیرد، هنگامی که چنین اضطرابی بر فرد مستولی شود اعتماد به نفس وی کاهش می‌یابد، قدرت نگرش واقع بینانه و برقراری ارتباط متقابل با دیگران به حداقل می‌رسد و احساس تنش یا ناتوانی در تنش زدایی، افسردگی، ناآرامی و بی قراری، گریز از ارتباطات معمول اجتماعی و دل مشغولی‌های مفرط، شخصیت فرد را فرا می‌گیرد. ترس از حضور در جمع، برای افرادی که دچار اضطراب اجتماعی هستند، نوعی ویژگی پایدار شخصیتی می‌باشد، نه وضعیت گذرا، این هم بگذرد. تنها با درمان است که می‌توان ترس حضور در اجتماع را از بین برد و یا کاهش داد.

عوامل ایجاد اضطراب اجتماعی

اضطراب اجتماعی تابعی از شرایط و وضعیت‌های مختلف است و علت‌های آن بیشتر از آن که در این متخصر بگنجد و یا بتوانیم آن‌ها را بر شماریم، بستگی به وضعیت‌هایی موجود دارد که اضطراب اجتماعی را شدت می‌بخشد. به عنوان مثال کسی برای کنکور درس می‌خواند و یا کسی که قرار است در جای مهمی سخنرانی کند، نسبت به آن‌هایی که در شرایط عادی قرار دارند، بیشتر در معرض اضطراب هستند. همچنین شرایط اقتصادی، خانوادگی، پایگاه طبقاتی و اجتماعی ، سن ، جنس ،رفتار ،والدین و معلمان و امثال این‌ها بر افزایش یا کاهش اضطراب اجتماعی به شدت تاثیر دارند.

بررسی‌ ها نشان می‌دهند که اضطراب در مردها طبقات اقتصادی مرفه و جوانان کمتر است و در زنان کودکان افراد کم درآمد و سالمندان شیوع بیشتر مشاهده می‌گردد.

  • ترس از عدم تأیید یا انتقاد توسط دیگران؛
  • ترس از قرار گرفتن در موقعیتی که می بایست مصمم و قاطع جواب داد یا اظهار نظر کرد؛
  • ترس از مقابله با شرایط خاص اجتماعی، عصبانیت‌ها و پرخاشگری‌ها ترس از مواجه شدن و همکلامی با جنس مخالف
  • ترس از ناتوانی در برقراری و حفظ روابط بسیار صمیمی فردی
  • ترس از بروز جدی تعارض و دوگانگی احساس در خانواده و طرد شدن توسط والدین
  • ترس از طرد شدن و از دست دادن روابط بین فردی

موارد بالا فقط به عنوان نمونه ارائه شده است. همچنین اضطراب خصلت فرهنگی نیز دارد. به عنوان مثال در جامعه ایران که یک جامعه دینی و اسلامی است ممکن است صحبت با جنس مخالف با اضطراب اجتماعی همراه باشد اما در جوامعی دیگر ممکن است این امر کاملاً عادی و کمتر افراد را دچار اضطراب کند.

مواجه با اضطراب

اضطراب اجتماعی یک آسیب است. هر چه شمار افراد مضطرب در یک جامعه آسیب پذیرتر خواهد بود. جامه مضطرب در معرض ترس دایمی قرار دارد. بنا بر این اگر درمان نشود، با مسایل و مشکلات زیادی رو به رو خواهد شد. مبارزه با اضطراب کاری بسیار دشوار است، زیرا برخی اوقات پرهیز از اضطراب خود ایجاد اضطراب می‌کند همچنین افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی در معرض خودکشی ،اعتیاد، تعارض نقشی و آسیب‌های دیگر قرار دارد.

برای مقابله با این آسیب راه‌حل‌های زیر پیشنهاد می‌شود: حداقل از اضطراب برای زندگی ضرورت دارد. این سخن که اضطراب در ذات خود مشکل زا است واقعیت ندارد. انجام کارهای بزرگ و مهم بدون اضطراب امکان ندارد. اضطراب همیشه نشانه مرض نیست، گاهی نماد و نشانه خلاقیت است. فرق افراد مهم با دیگران در این است که آن‌ها اضطراب شان را مدیریت می‌کنند. شما نیز اضطراب ایجاد شده را از طریق آرامش و فکر های دقیق و منطقی مدیریت نمایید.

تصور نکنید شما تافته‌ای جدا بافته هستید که مردم مراقب رفتار شما هستند. از اجتماع نترسید در برخورد‌های تن قاطع باشید و مصمم باشید. حضور در جمع هراس آور نیست تنها با حضور در جمع است که انسان به تکامل اجتماعی دست می‌‌یابد و با درد و رنج مردم آشنا می‌شود. مسلما افرادی هستند که با نظرات شما مخالف‌اند و یا رفتار و گفتار شما را تأیید نمی‌کنند، اما این به این معنی نادیده گرفتن شما نیست.

نفس مخالفت و اعتراض دیگران در برابر شما دلیلی است بر اینکه شما را جدی گرفته‌اند. علاوه بر این همواره افراد همدل و صمیمی وجود دارند که آشنایی با آن‌ها زندگی شما را تغییر خواهند داد.

پس سعی کنید در اجتماعات حضور بیشتری داشته باشید و زیادی با خودتان خلوت نکنید خود را از تنهایی دور کنید.

فکر‌های منفی که ترس از اجتماع را در شما بر ‌می‌انگیزد را از خود دور کنید.

هیچ کس به طور کامل طرد نمی‌شود و هیچ کس به طور مطلق مورد پذیرش جامعه نیست. خوبی و بدی و زشتی و زیبایی مکمل یکدیگرند. هر که روی زمین زیبایی را زیبا بداند زشتی را درست می‌کند هر که بداند که خوبی خوب است، بدی را می آفریند. پس زیبایی ذهن و فکر ما هستند . مورد لطف یا قهر گرفتن یک امر طبیعی است پس نترسید مرد جمعیت باشید و با حضور در مکان‌های عمومی جلسات و مهمانی‌های فامیلی از بودن با دیگران لذت ببرید. خانواده مردم جامعه و شهر و دیارتان را دوست بدارید و محیط فیزیکی و اجتماعی را ترس آور تفسیر نکنید.

در تمامی موارد آرامش تان را حفظ کنید . یکی از دلایل ترس اجتماع ترس از افتادن در دام درگیری‌های بی‌دلیل است. آرام باشید آرام آرم. سعی کنید خود و دیگران را بشناسید. شناختن دیگران هوشمندی است و شناخت خود فرزانگی. با شناختن دیگران می‌توانید از خوبی آن‌ها بهره‌مند گردید. اما این کار زمانی میسر است که رفتار خونسرد و معقولانه داشته باشید.

اگر اضطراب شما جدی است و خود درمانی نتیجه نمی‌دهد، به مراکز روان درمانی مراجعه کنید. اضطراب عمومی شده را می‌توان با درمان کنترل کرد. غلبه کردن بر اضطراب اغلب موجبات زندگی بهتر و رضایت بخش‌ تری را فراهم می‌آورد. وقتی احساس کردید که دارای اضطراب هستید بهتر است تحت بررسی و درمان قرار گیرد. در موارد خاصی علت تهدید یا منشاء استرس در ناخودآگاه شما است، پس برای درمان آن چاره بیاندیشید. یادتان نرود که اضطراب اجتماعی قابل درمان است، پس جای هیچ نگرانی وجود ندارد.

نویسنده: حسین احمدی
عضو انجمن روانشناسی اجتماعی ایران

منبع

سازمان بهزیستی استان تهران-اضطراب اجتماعی