اولین وقف نامه های چاپی

مجید غلامی جلیسه

چکيده

اين مقاله گزارشي است از نخستين وقف‌نامه‌هايي که با ورود صنعت چاپ به ايران، به صورت چاپي منتشر شده است. نويسنده با مطالعة چند کتاب منتشرشده در دو سدة گذشته، وقف‌نامه‌هايي را که به ضميمة اين‌ کتاب‌ها به چاپ رسيده، به‌تفصيل آورده است. وي توضيحات مختصري نيز از مؤلف و محتواي کتاب‌هاي مورد استناد ارائه کرده است. کليدواژ‌ه‌ها چاپ در ايران، وقف‌نامه‌هاي چاپي ايران، وقف نامه آستان قدس رضوي

مقدمه

وقف‌نامه‌ها به عنوان اولين و اصلي‌ترين مدارک شناسايي موقوفات همواره در معرض آسيب بوده‌اند. هر چند بسياري از اين آسيب‌ها سهوي و محصول گذر زمان و حاصل بلاياي جَوّي و طبيعي بوده، با اين حال همواره عده‌اي سودجو با قصد تملک موقوفات، در نابودي اين مدارک مي‌کوشيده‌اند در کنار نابودي مدارک وقف، جعل اسناد نيز از جمله آفاتي بود که همواره بعد از مرگ واقفان گريبانگير موقوفات مي‌گرديد. ثبت وقف‌نامه‌ها بر روي پوست، کاغذ، سنگ ، کاشي و ... با هدف حفظ نتيجة معنوي و دنيوي عمل ارزشمند وقف، در سنوات مختلف صورت مي‌پذيرفته است. از باب نمونه اگر واقفي مسجدي و يا آب‌انباري را وقف مي‌کرد، با ثبت وقف نامه آن بر روي کاشي و يا سنگ مي‌کوشيد ضمن اعلان عمل خود و ترويج عمل پسنديدة وقف، موقوفه را از گزند گذر زمان و دستبرد نااهلان حفظ کند. واقفان ضمن اجراي صيغة وقف در اماکن عمومي و در جمع بزرگان، ثبت گواهي بزرگان بر وقف‌نامه‌ها، همچنين کتابت و تکثير دستي وقف‌نامه‌هاي خود و سپردن اين وقف‌نامه‌ها به اشخاص معتمد سعي مي‌نمودند موقوفه خود را حفظ نمايند ، در اين ميان با مخفي کردن برخي از نسخه‌هاي وقف‌نامه‌هاي خود ميان جلد کتاب‌ها، صندوقچه‌ها، داخل ديوارها و ... بخت حفظ شدن موقوفه را براي آيندگان بالا مي‌بردند، اما کم نيست موقوفاتي که اکنون اثري از آنها در دسترس نمي‌باشد.

چاپ و وقف

با ورود صنعت چاپ به ايران در سال 1233ق، تحولي نوين در عرصة فرهنگ و ادب اين مرز و بوم ايجاد گرديد و اين صنعت توانست با دادن نيروي مضاعف به حرکت‌هاي فرهنگي موجود در کشور، بخش‌هاي مختلف ادبي، تاريخ، سياسي و ...، جامعه آن دوران را نيز به صورتي محسوس دچار تحول کند. از جمله بخش‌هايي که از اين جنبش بي‌نصيب نماند ـ هر چند مي‌توانست بهره‌اي مضاعف از اثرات پرفايدة اين صنعت ببرد ـ بايد به بخش وقف اشاره نمود. از جمله فوايدي که چاپ وقف‌نامه‌ها داشته و خواهد داشت، مي‌توان به موارد زير اشاره نمود:

1. گسترش فرهنگ وقف؛

2. ثبت وقف‌نامه در حافظة تاريخ؛

3. اعلان وقف و موارد وقف در سطح جامعه؛

4. حفاظت و نگهداري از وقف‌نامه؛

5. پايين آوردن احتمال و امکان غصب موقوفات.

اولين وقف نامه چاپي که تا کنون حقير بدان دست يافته‌ام، وقف نامه کتاب شرح قصيده عبدالباقي بن سليمان عمري (1204ـ1278ق) است، که شارح آن محمدکاظم بن محمدقاسم حسيني رشتي (1212ـ1259ق) است و در انتهاي کتاب، وقف نامه آن به چشم مي‌خورد. واقف اين وقف‌نامه سليمان بن شمخال افشار تبريزي از حکّام اروميه بوده، که در اين وقف‌نامه، تعداد 630 جلد کتاب را بر طالبان علوم ديني وقف کرده، توليت کتب را به متصرفين اول واگذار مي‌نمايد. اين وقف‌نامه تاريخ غرّة ماه محرم سال 1270ق را دارد. بعد از گذر از وقف‌نامه‌هاي کتاب که در دوران شکوفايي صنعت چاپ رونق خاصي به خود گرفته بود، اولين کتابي که در آن وقف‌نامه‌اي از دوران قبل از قاجار يعني افشاريه به چاپ رسيده است، کتاب منشئات محمدمهدي بن محمدنصير استرآبادي متخلص به کوکب (؟ـ1173ق) است. در اين اثر مجموعه‌اي از وقف‌نامه‌ها شامل وقف نامه قرآن مجيد، وقف نامه صحيفة کامله، وقف نامه زاد المعاد، سواد وقف نامه کتب مصيبت سيد الشهداء، سواد وقف نامه صحايف و کتب خود، سواد وقف‌نامه به جهت قُري و مزارع، آمده است. از اين اثر نسخه‌هاي خطي فراواني موجود است و کتاب منشئات نيز به دفعات به صورت سنگي طي سال‌هاي مختلف به چاپ رسيده است، اما براي اولين بار به سال 1286ق در تهران و چاپخانة سيد مهدي بن محمدباقر، با تصحيح محمدصادق حسيني چاپ شد. دومين کتاب چاپ سنگي که ضمن آن وقف‌نامه‌اي به چاپ رسيده، کتاب جنة النعيم والعيش السليم تأليف محمدباقر بن اسماعيل کجوري مازندراني (1255ـ1313ق) مي‌باشد. جنة النعيم کتابي است در زندگي‌نامة حضرت عبدالعظيم حسني که در تاريخ 1296ق به نگارش درآمده و مؤلف ضمن اين کتاب، صورت موقوفات حرم حضرت عبدالعظيم را نيز درج نموده است. اين کتاب براي اولين بار به سال 1296ق به قطع رحلي و در 570 صفحه در تهران به چاپ رسيده است. از ديگر وقف‌نامه‌هاي ضمني مي‌توان به وقف‌نامه‌هاي آستان قدس رضوي اشاره نموده که در ضمن کتاب فردوس التواريخ تأليف نوروزعلي بن محمدباقر فاضل بسطامي شاهرودي (1227ـ1309 ق) آمده است. اين کتاب در شهر تبريز در چاپخانة اسدآقا بن علي بن محمدحسين تبريزي به سال 1315ق به چاپ رسيده است. فردوس التواريخ اثري است تاريخي مشتمل بر يک مقدمه و چهار باب که باب چهارم آن در بيان موقوفات و صدقات جاريه‌اي است که براي مصارف روضة رضويه (علي مشرفها آلاف السّلام والتّحية) استفاده مي‌شود. مؤلف کتاب در ابتداي فصل چهارم بيان مي‌دارد که به سال تأليف کتاب فردوس التواريخ (يعني سال 1301ق)، از قاطبة موقوفات اطلاعي نداشتم؛ به همين جهت از اعتمادالتولية آستان در آن زمان يعني آقاي محمدشفيع قزويني درخواست مي‌کند که اطلاعاتي در اين خصوص به نگارش درآورد و عين آن مطالب را در کتاب خود درج مي‌نمايد. دو کتاب آثار الرضوية من منتخبات الصديقية و خصائص العظيمية نيز دو اثر کاملاً مستقل در خصوص معرفي موقوفات است که در ضمن آن به صورت کلي به معرفي موقوفات آستان مقدس امام هشتم علي بن موسي الرضا(عليه السلام) و حضرت عبدالعظيم حسني پرداخته شده است. آثار الرضوية من منتخبات الصديقية اثري است مستقل که توسط اسماعيل بن حبيب‌الله مستوفي همداني مشهور به معتمدالسلطان در 364 صفحه گردآوري شده و به سال 1317ق در تهران در چاپخانة شيخ محمد بن محمدرضا طهراني به چاپ رسيده است. اين کتاب شامل مجموعة موقوفات، فرمان‌ها، قباله‌ها و حکم‌هاي آستان قدس رضوي است که مؤلف به معاونت ميرزا عبدالعلي، مصحح کتابخانة آستان قدس رضوي آن را به انجام رسانده است. خصائص العظيمية کتابي است در بيان ثواب زيارت حضرت عبدالعظيم حسني که مؤلف ضمن بيان پنج حديث بدان پرداخته است و همراه با آن، زيارت‌نامة حضرت عبدالعظيم، قوانين آستانة حضرت عبدالعظيم و موقوفات آن آستانه به‌تفصيل و همچنين صورت وقف نامه ميرزا شفيع خان مستشارالملک گرکاني آمده است. اولين وقف‌نامه‌اي که در ضمن کتاب‌هاي چاپ سنگي به گونه‌اي مجزا و تنها با هدف ارائة صورت وقف نامه اشخاص به چاپ رسيده، وقف نامه علي‌نقي بن محمدحسين تاجر کاشاني است که به سال 1301ق در ضمن کتاب کمال‌الدين و اتمام النعمة به چاپ رسيده است. از اين پس اين رسم در ايران پايه گذاري گرديد و همراه با چاپ کتاب‌ها، صورت موقوفات مختلف نيز به چاپ رسيد که در ضمن مقالة حاضر، به معرفي اين نوع از وقف‌نامه‌ها خواهيم پرداخت. متأسفانه نه در آن دوره بلکه در زمان حاضر نيز واقفان آن‌گونه که بايد از ابزار چاپ استفادة شايسته و بايسته‌اي نمي‌کنند و کمتر شاهد هستيم که وقف‌نامه‌هاي خود را چاپ و تکثير کنند.

فهرست اسامي کتابخانه‌هاي ايران به همراه اختصار آنها

کتابخانة آستانة حضرت معصومه (عليها السلام) = آستانه کتابخانة مرکزي آستان قدس رضوي = آستان قدس کتابخانة حضرت عبدالعظيم = عبدالعظيم کتابخانة مجلس شوراي اسلامي = مجلس کتابخانة دايرة المعارف بزرگ اسلامي = دايرة المعارف کتابخانة مرکز تحقيقات رايانه‌اي حوزة علمية اصفهان = مرکز تحقيقات کتابخانة مرعشي = مرعشي کتابخانة مرکزي تبريز = مرکزي تبريز کتابخانة مدرسه عالي شهيد مطهري = سپهسالار کتابخانة دانشکدة ادبيات دانشگاه تهران = ادبيات تهران کتابخانة شخصي دکتر علي اصغر مهدوي = مهدوي کتابخانة ملي ايران = ملي کتابخانة شاهچراغ شيراز = شاهچراغ کتابخانة جامعة الامام المنتظر = جامعه کتابخانة مرکزي شهرداري اصفهان = شهرداري اصفهان کتابخانة محدث ارموي = محدث کتابخانة تربيت تبريز = تربيت کتابخانة مؤسسه علمي فرهنگي دارالحديث = مؤسسة دارالحديث کتابخانة تخصصي وزارت امور خارجه = وزارت امور خارجه

[1]

وقف‌ نامة استرآبادي

واقف: استرآبادي، محمدمهدي بن محمدنصير، متخلص به کوکب (؟ـ1173ق) کاتب: کلهر، محمدرضا بن محمدرحيم (1245-1310ق) تاريخ وقف: قرن دوازدهم تاريخ کتابت: 1285ق تاريخ چاپ: 1286ق؛ نوع خط: نستعليق؛ ابعاد: 18×27سم؛ تعداد صفحات: 2ص؛ تعداد سطور: 15س. رقبات و محل وقوع: 1. روستاي جعفرآباد؛ 2. باغ دين‌مصطفوي؛ 3. روستاي عبدآباد؛ 4. روستاي مؤمن‌آباد. منبع: منشئات. تهران: چاپخانه سيد مهدي بن محمدباقر، وزيري، 91 ص، 1286ق [7986]. توضيحات: در کتاب منشئات استرآبادي وقف نامه کتب قرآن مجيد، صحيفة کامله، زاد المعاد، کتب مصيبت سيدالشهداء و همچنين وقف‌نامه‌اي از کتب استرآبادي موجود است که چنانچه ذکر گرديد، در حال حاضر اين نوع از وقف‌نامه‌ها محل بحث ما نيست. موجودي: بياض؛ آستانة حضرت معصومه (عليها السلام) ؛ آستان قدس رضوي؛ وزارت امور خارجه؛ کتابخانة ملي.

[2]

وقف‌ نامة مدرسة امينيه

واقف: گرجي آبدارباشي محمدابراهيم بن زال، ملقب به امين‌السلطان متولي: گرجي آبدارباشي، علي‌اصغر بن محمدابراهيم، ملقب به امين‌السلطان دوم، و بعد از آن اولاد ذکور نسلاً بعد نسل و در صورت انقراض نسل ذکور به اولاد اناث، و در صورت فقدان نسل به مجتهد اعلم جامع الشرايط. تاريخ وقف: 25 ربيع‌الاول 1290ق تاريخ کتابت: 1296ق تاريخ چاپ: 1296ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 22×35سم؛ تعداد سطور: 27س. رقبات و محل وقوع: 1. مدرسة جوار حضرت عبدالعظيم موسوم به مدرسة دارالشفاء؛ 2. مدرسة امينيه؛ 3. مدرسة عتيقة درب صحن حضرت عبدالعظيم؛ 4. مجموعة دکاکينِ بازارچة جنب مدرسة امينيه معروف به بازارچة امينيه، شامل سه باب دکان بقالي و خبازي و شماعي و علافي و غيره؛ 5. کاروان‌سراي متصل به علافي. مصارف: بعد از وضع تعميرات لازمة مدرسه و بازار، هر سهم به 10 سهم نموده، دو سهم مال ناظر باشد، هشت سهم ديگر را در هر ماهي سه تومان به مدرّس مدرسة امينيه و پانزده هزار به مدرّس مدرسة عتيق و هر ماهي به هر حجره‌اي نه هزار نقد بدهند که پول سوخت هم با خود طلبه باشد؛ و هر ماهي دو تومان به دو خادم مدرسة امينيه و يک تومان به يک نفر خادم مدرسة عتيق. توضيحات: در استدراکي که مؤلف در انتهاي کتاب به چاپ رسانده، آورده است که وي خدمت فرزند امين‌السلطان رفته و برخي از اجزاي کتاب را که به چاپ رسيده بود به نظر ايشان رسانده و ايشان بعد از مطالعه فرمودند که مناسب مي‌دانم تمام املاک و اعيان موقوفه با ارباح و منافع مأخوذه و مصارفي که هر سال به اين آستان عرش‌بنيان از کليات و جزئيات مي‌شود، در اين کتاب يادداشت کنيد که کسي بعد از اين نتواند خللي بر ممتلکات و موقوفات مفصله وارد بياورد. مؤلف نيز در ذيل ثمرة دوازدهم، به اين امر اقدام کرد، اما بعد از چاپ متوجه گرديد که اغلاط فراواني در اين چاپ صورت گرفته است؛ لذا وضع را تغيير داده و آن اجزاء را حذف کرد و اوراقي را ضميمه کرد که شامل جمع و خرج سال 1296ق بوده، املاک و مستقلات وقف‌شده بر آستانة مبارکه حضرت عبدالعظيم را دربردارد. اين ضميمه نخست به ذکر مستقلات پرداخته و پس از آن مخارج و اسامي خدّام، قرّاء، آستانه‌داران، گلاب‌داران، فراشان، مخارج روشنايي و چراغ، حراجي، بنائي و جز آن را آورده است. منبع: جنة النعيم والعيش السليم. محمدباقر بن اسماعيل کجوري مازندراني. تهران: بي‌چا، 570ص، 1296ق [1164] موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ مجلس؛ دايرة المعارف؛ مرکز تحقيقات؛ مرعشي؛ مرکزي تبريز؛ سپهسالار؛ مسجد اعظم؛ ادبيات تهران؛ مهدوي؛ ملي؛ آستان قدس.

[3]

وقف ‌نامة علي‌نقي بن محمدحسين تاجر کاشاني

واقف: تاجر کاشاني، علي‌نقي بن محمدحسين (قرن 14ق) متولي: تاجر کاشاني، علي‌نقي بن محمدحسين (قرن 14ق) متولي: تاجر کاشاني، محمدعلي بن علي‌نقي بن محمدحسين (قرن 14ق) متولي: تاجر کاشاني، محمدرضا بن علي‌نقي بن محمدحسين متولي: تاجر کاشاني، محمدباقر بن علي‌نقي بن محمدحسين و بعد از آن اولاد ذکور نسلاً بعد نسل. کاتب: گلپايگاني، محمدحسن بن محمدعلي تاريخ وقف: 25 رجب 1295ق تاريخ کتابت: 28 شعبان 1301ق تاريخ چاپ: 1301ق؛ نوع خط: نسخ و نستعليق؛ ابعاد: 5/19×5/11سم. رقبات و محل وقوع: 1. قرية ده‌نمک؛ 2. مزرعة قاسم‌آباد؛ 3. مزرعة محمدآباد؛ 4. مزرعة شاه‌فتح‌الله نزديک ده‌نمک؛ 5. مزرعة بخش‌آباد؛ 6. مزرعة ماوي نزديک ده لاسجرد؛ 7. مزرعة جهان‌آباد نزديک ده‌سرخه؛ 8. مزرعة خرم‌آباد و مزرعة شلغم‌آباد که از مزارع زرند است؛ 9. دکاکين ثمانية مُحاذي رباط قوشه و رباط دامغان. مصارف: يک عُشر متولي؛ مابقي دو قسمت شود: يک قسمت به سادات صحيح النسب اثني‌عشري؛ يک قسمت در مطلق خيرات و مَبَرّات. سجلات: حجة الاسلام حاجي ملاعلي؛ حجة الاسلام حاجي ميرزا محمد بروجردي؛ حجة الاسلام حاجي ملا محمدجعفر؛ حاجي ملا اسدالله؛ حاجي شيخ موسي؛ ملا علي‌محمد؛ محمدامين تاجر طهراني؛ عبدالباقي تاجر طهراني؛ زين‌العابدين تاجر کاشاني؛ حاجي عبدالرزاق تاجر کاشاني؛ ميرزا آقا تاجر کاشاني؛ ناظم التّجّار کردستان؛ محمدابراهيم ابن حاجي محمدقاسم تاجر طهراني. توضيحات: در انتهاي وقف‌نامه صورت رباط‌هايي که علي‌نقي تاجر کاشاني تعمير کرده آمده است و ذکر شده که اين وقف‌نامه در ضمن اين کتاب که به سرماية ايشان به چاپ رسيده، منتشر شده است. منبع: کمال الدين و اتمام النعمة. تأليف: ابوجعفر محمد بن علي بن حسين بن موسي بن بابويه قمي (؟ـ381ق) تهران: چاپخانة سيد ميرباقر رازي،391ص، 1301ق [6009]. موجودي: بياض؛ آستانه؛ ادبيات تهران؛ عبدالعظيم؛ ملي؛ مجلس؛ شاهچراغ؛ دايرة المعارف؛ جامعه؛ آستان قدس؛ شهرداري اصفهان؛ سپهسالار؛ محدث؛ تربيت.

[4]

وقف‌ نامة انيس الدوله

واقف: انيس‌الدوله گرجياني، فاطمه بنت نورمحمد، ملقب به انيس‌الدوله (1258ـ1314ق) متولي: انيس‌الدوله گرجياني، فاطمه بنت نورمحمد، ملقب به انيس‌الدوله (1258ـ1314ق) متولي: اميرتومان گرجياني، حبيب‌الله بن نورمحمد متولي: اميرتومان گرجياني، محمدحسن بن نورمحمد کاتب: رضوي، محمدعلي بن محمد تاريخ وقف: رجب 1311ق تاريخ کتابت: 14 ربيع‌الاول 1312ق تاريخ چاپ: 1312ق؛ نوع خط: نسخ؛ شکستة نستعليق؛ ابعاد: 21×34سم. رقبات و محل وقوع: 1. شش دانگ قرية کاشانک بلوک غار (اسلام‌شهر)؛ 2. شش دانگ کاروان‌سراي سه دالاني در راستة بازار امير؛ 3. سه دانگ مشاع از يک باب دکان بزّازي؛ 4. سه دانگ از دکان سقط‌فروشي. مصارف: همه ساله 265 تومان به جهت شموعات شامل: روضة مولاي متقيان (عليه السلام) دو شمع؛ روضة ابي‌عبدالله الحسين (عليه السلام) دو شمع؛ روضة حضرت ابي‌الفضل (عليه السلام) دو شمع؛ روضة منوّرة کاظمين (عليهما السلام) دو شمع؛ روضة منوّرة عسکريّين(عليهما السلام) دو شمع؛ سرداب مقدس يک شمع؛ مصارف لازمة عين موقوفه؛ و آنچه از منافع موقوفه باقي مي‌ماند، نصف از تمام آن را در مصارف تعزيه‌داري حضرت خامس آل عبا ابي‌عبدالله الحسين(عليه السلام) و ساير ائمة معصومين (عليهم السلام) و اولاد و اصحاب ايشان و ذکر مناقب ايشان از قهوه و قليان و چاي و اطعام و تدارک لوازم مجلس و اجرت راثي و امثال ذلک [خرج کنند]، و نصف باقي را چهار سهم مساوي نموده، دو سهم آنرا در مصارف نائب‌الزيارة کربلاي معلي و مشهد مقدس صرف نمايند؛ و يک سهم در افطارية شهر رمضان که در مجالس افطار ذکر مصيبت حضرت ابي‌عبدالله (عليه السلام) هم بشود؛ و يک سهم باقي را در مطلق خيرات و مبرّات از قبيل عروسي عُزّاب از سادات و علويات و غيرهم، و تجهيز و تکفين فقراي از اموات، و يا ابتياع طبع نمودن کتب علميه از براي محتاجين از اهل علم و امثال اينها [صرف کنند]. و کذا شش دانگ عرصه و اعيانِ يک باب عمارت ملّيِ متصرّفيِ خود، واقعه در کربلاي معلي قرب صحن مقدس حضرت ابي‌عبدالله الحسين (عليه السلام) که از ورثة مرحوم آقا شيخ عبدالحسين مجتهد طهراني خريداري فرموده‌اند بر سقاخانة ابي‌عبدالله(عليه السلام) و صحن مبارک حضرت عباس(عليه السلام) سبيل نمايند. سجلّات: ميرزا زين‌العابدين امام جمعة‏ طهران؛ حاجي شيخ اسماعيل طهراني؛ آقا سيد علي‏اکبر مجتهد تفرشي؛ حاجي ميرزا حسن مجتهد آشتياني؛ عبدالله موسوي بهبهاني؛ شيخ محمدحسن مجتهد طهراني؛ آقا سيد باقر صدرالعلماء؛ شيخ فضل‏الله مجتهد نوري؛ آقا سيد حسن پيشنماز شوشتري؛ آقا سيد ريحان‏الله مجتهد بروجردي؛ آقا شيخ محمد نبي مجتهد تويسرکاني. توضيحات: وقف‌نامه در صفحة 370 کتاب به چاپ رسيده است. فهرست اين وقف‌نامه در کتاب فهرست اسناد موقوفات ايران 4/66 آمده است. همچنين متن کامل آن با دو وقف‌نامه ديگر به کوشش سيد محمد دبيرسياقي در مقاله‌اي با نام »موقوفات مرحوم انيس‌الدوله«، در مجلة وقف ميراث جاويدان، سال 1384ش، ش 50، صفحة 20 الي 33 منتشر شده است. منبع: لئالي الأخبار والآثار. محمدنبي بن احمد تويسرکاني. تهران: کارخانه علي‌قلي‌خان قاجار، 571 ص، 1312ق [6017]. موجودي: بياض؛ آستانه؛ ادبيات تهران؛ مرعشي؛ انجمن مفاخر؛ عبدالعظيم؛ ملي؛ آستان قدس؛ ايران‌شناسي؛ سپهسالار.

[5]

وقف نامه آستان قدس رضوي

واقف: عباس صفوي اول، شاه ايران (978ـ1038ق) واقف: طهماسب صفوي اول، شاه ايران (1021ـ1052ق) واقف: رکن‌الدوله واقف: طوسي، عتيق‌علي بن احمد، ملقب به منشي‌باشي (قرن 10ق) واقف: انصاري، سعيد بن سليمان، ملقب به مؤتمن‌الملک (1231ـ1301ق) واقف: نوري، فضل‌الله بن اسدالله، ملقب به وزيرنظام (1209ـ1289ق) واقف: قزويني، محمدحسين بن فضل‌الله، ملقب به عضدالملک (؟ـ 1284ق) واقف: سيف‌الدوله، محمد بن فتحعلي‌شاه قاجار، ملقب به سيف‌الدوله، متخلص به سلطان (1228ـ؟ق) واقف: انيس‌الدوله گرجياني، فاطمه بنت نورمحمد، ملقب به انيس‌الدوله (1258ـ1314ق) واقف: معتمدالتوليه، ميرزا باباخان، ملقب به معتمدالتوليه (قرن 14ق) واقف: توني، محتشم تاريخ چاپ: 1315ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 5/15×21سم؛ تعداد صفحات: 35ص؛ تعداد سطور: 20س. رقبات و محل وقوع: 1. آب نهر شاهي و قلعه‌خيابان (از موقوفات شاه عباس)؛

2. مزرعة حسيني ميان ولايت وديخان و جمع‌آباد تبادکان (از موقوفات شاه طهماسب)؛

3. دارالشفاء (از موقوفات علي‌شاه پسر برادر نادرشاه)؛

4. مزرعة عوضي بلوک بنادکان؛

5. مزرعة رفيقان بلوک درزاب؛

6. مزرعة انداد بلوک درزاب؛

7. مزرعة کلوخان بلوک درزاب؛

8. مزرعة ماريان بلوک درزاب؛

9. مزرعة درتک‌آباد بلوک تبادکان؛

10. مزرعة جنبرغربال بلوک ميان ولايت؛

11. مزرعة رزان بلوک تبادکان؛

12. مزرعة جاياب بلوک چناران؛

13. مزرعة استفتر بلوک ميان ولايت؛

14. مزرعة احمدآباد کامکان، طاحونة داخل شهر؛

15. قنات جديد البناء رکينه (از موقوفات رکن‌الدوله والي و فرمان‌فرماي خراسان و متولي‌باشي آستان)؛

16. ثلث مزرعة حسين‌آباد جنگل نيشابور؛

17. قدري از مزرعه درتک‌آباد درزاب؛

18. مزرعة سوهان رادکان؛

19. حمام آقچه متصل به صحن اراضي از حمام جديدالبنيان متصل به آب؛

20. حمام کنه بيست تبادکان؛

21. مزرعة سنکور تبادکان؛

22. مزرعة منزل‌آباد؛

23. مزرعة جاخاصه ميان ولايت؛

24. مزرعة چاه‌نو بلوک تبادکان؛

25. مزرعة شاطغاي بلوک درزاب؛

26. مزرعة کاهو سه زوج؛

27. مزرعة جاياب هفت؛

28. زوج و فرد طاحونة کلوخ واقع در طَرق يک حَجَر؛

29. قرية سعيدآباد ميان‌ولايت (از موقوفات ميرزا سعيدخان وزير خارجه)؛

30. قرية کشف (از موقوفات ميرزا سعيدخان وزير خارجه)؛

31. تيمچة حکاکان (از موقوفات ميرزا فضل‌الله نوري)؛

32. بازار کفش‌دوزان (از موقوفات ميرزا فضل‌الله نوري)؛

33. بناي کاروان‌سراي حسينيه (از موقوفات ميرزا فضل‌الله نوري)؛

34. بازار بزازان (از موقوفات ميرزا فضل‌الله نوري)؛

35. مزرعة حسين‌آباد (از موقوفات عضدالملک محمدحسين قزويني)؛

36. قرية حسن‌آباد سرجام (از موقوفات محمد بن فتحعلي‌شاه قاجار ملقب به سيف‌الدوله)؛

37. کاروان‌سراي سلطاني (از موقوفات محمد بن فتحعلي‌شاه قاجار ملقب به سيف‌الدوله)؛

38. بازار زرگرها متصل به صحن مقدس جديد (از موقوفات انيس‌الدوله)؛

39. دکان عطاري (از موقوفات انيس‌الدوله)؛

40. باغ سالار و الله يارخان آصف الدوله؛

41. دکاکين و حمام و کاروان‌سراي شاه‌ويردي بيک؛

42. يک زوج مزرعة اسماعيل‌آباد (از موقوفات ميرزا باباخان معتمدالتوليه)؛

43. احمدآباد تربت (از موقوفات خواجه محتشم توني)؛

44. نجف‌آباد نيشابور من کليه نيشابور و باغ آن (از موقوفات امام ويردنجان بيات نيشابوري)؛

45. محمدآباد نيشابور (از موقوفات امام ويردنجان بيات نيشابوري)؛

46. جمالان نيشابور (از موقوفات محمدحسن خان سردار قاجار قزويني)؛

47. شمس‌آباد ميان‌ولايت (از موقوفات حاجي قاسم ملک التجار خراسان)؛

48. ربع اسماعيل‌آباد تَرشيز (از موقوفات ملا حسن امين الرعايا)؛

49. مزرعة محراب‌خان جنب دروازه نوغان از بلوک تبادکان؛

50. قنات درويش‌بيک پنج سهم از کل؛

51. مزرعة کل مکان يک زوج از کل (از موقوفات ميرزاي صراف)؛

52. بحرآباد نيشابور تماماً (از موقوفات حسين خان شاهسَون نظام‌الدوله)؛

53. نصف محمدآباد از بلوک تبادکان (از موقوفات حسين خان شاهسَون نظام‌الدوله)؛

54. حسين‌آباد جنگل نيشابور (از موقوفات اميرحسين‌خان شجاع‌الدوله)؛

55. دو ثلث شاه‌فيل ميان‌ولايت (از موقوفات اميرحسين‌خان شجاع‌الدوله)؛

56. دو زوج محمديه (از موقوفات اميرحسين‌خان شجاع‌الدوله)؛

57؛ کلاته ميان‌ولايت چهارزوج (از موقوفات اميرحسين‌خان شجاع‌الدوله)؛

58. جوقان چناران دو زوج (از موقوفات اميرحسين‌خان شجاع‌الدوله)؛

59. نهر شاهي (از موقوفات مهدي‌قلي‌خان قوللر آقاسي‌باشي)؛

60. حمام شاه واقعه در محلة چهارباغ (از موقوفات مهدي‌قلي‌خان قوللر آقاسي‌باشي)؛

61. قنات جاريه از مسجد کبير رشتة مزرعه پس پسته بلوک درزاب (از موقوفات مهدي‌قلي‌خان قوللر آقاسي‌باشي)؛

62. مزرعة کازرگاه بلوک تبادکان (از موقوفات مهدي‌قلي‌خان قوللر آقاسي‌باشي)؛

63. مزرعة معينه تون؛

64؛ مزرعه مؤيدي (از موقوفات گنج‌علي‌خان)؛

65. مزرعة باغ خان (از موقوفات گنج‌علي‌خان)؛

66. مزرعة شهرآباد (از موقوفات گنج‌علي‌خان)؛

67. دکاکين و حمام و ميدان معروف به گنج‌علي‌خان (از موقوفات گنج‌علي‌خان)؛

68. مزرعة جنکرک نيشابور؛

69. محمدآباد تربت و طاحونة سنگان تربت (از موقوفات مهدي‌قلي‌خان قرائي)؛

70. مزرعة شادکن تبادکان (از موقوفات محمدناصرخان قاجار ظهيرالدوله ايشک آقاسي‌باشي)؛

71. چهارده زوج و ثلث مزرعة دهشک (موقوفة نادرشاه)؛

72. بازار کلاه‌دوزان (از موقوفات ملاعلي نائيني)؛

73. مزرعة کربتان بلوک اردمه؛

74. مزرعة فرک ترشيز؛

75. مزرعة کوچکي تبادکان؛

76. مزرعة محراب‌خان تبادکان به انضمام طاحونه يک ثلث از يک زوج از کل مکان يک زوج قنات درويش به يک پنج سهم ديگر(وقفي ميرزا حسين)؛

77. قصبة دولات کوناباد؛

78. مزرعة سران؛

79. ده مظفر تبادکان؛

80. سيرقان جوين؛

81. نصف شمس‌آباد ميان‌ولايت؛

82. مؤمن‌آباد چناران؛

83. يک زوج و فرد از جين چماقي ميان ولايت؛

84. يک باب خانه در محلة غوغايي؛

85. کاروان‌سراي ميرمعين در خيابان سفلي؛

86. ديزينة ميان‌ولايت؛

87. دکاکين مختصة آستانه؛

88. کاروان‌سراي ناصريه؛

89. تيمچة فوق بازار کفش‌دوزان؛

90. تيمچة کنار قتلگاه؛

91. املاک قنان سناباد؛

92. باغ عنبر؛

93. باغات طَرق به سه قطعة باغ مصلي، باغ سمرقند، طاحونة ميرعلي و ميرشحيم واقعه در طَرق؛

94. طاحونة کبود... مصارف: اِطعام عموم زوار، حفاظ مزار شاه طهماسب، فتيلة عنبر حرم، صرف مريض‌هاي امام رضا (عليه السلام) ؛، روشنايي دو عدد چهل‌چراغ در حرم، روشنايي حرم مطهر، تنظيف صحنَين، روضه‌خواني در آستان، خدّام آستان، تنظيف درب نقره، مکتب‌خانة سادات، فرش آستان، مواجب حفاظ عتبه، تعمير رباط ميان‌دشت‌، حفاظ توحيدخانة مبارکه، حفاظ بالاسر، مکتب‌خانة سادات ايتام، حفاظ درب پايين، شربت‌خانه، فرش حرم، تعمير کتب و کلام الله چاپي خدام، عيدي کفش‌بان‌ها، سقاخانة مبارکه، تعزيه‌داري سيدالشهداء، زوّار جبل‌عاملي و اَحسايي و جزايري، ساکنان عتبات به شرط تلاوت يک ختم قرآن، سادات مکة معظمه، زوّار کابلي و افغان، تنقية نهر شاهي. منبع: فردوس التواريخ. نوروزعلي بن محمدباقر فاضل بسطامي شاهرودي. تبريز: چاپخانة اسدآقا بن علي بن محمدحسين تبريزي، 1315ق [6193]. موجودي: بياض؛ آستانه؛ مرکزي تبريز؛ ادبيات تهران؛ دايرة المعارف؛ مرعشي؛ آستان قدس؛ ملي؛ بنياد پژوهش‌ها؛ ملک؛ تاريخ اسلام؛ مفيد.

[6]

وقف نامه آستان قدس رضوي

واقف: عباس صفوي اول، شاه ايران (978ـ1038ق) واقف: قزويني، محمدحسين بن فضل‌الله، ملقب به عضدالملک (؟ـ1284ق) واقف: نوري، فضل‌الله بن اسدالله، ملقب به وزيرنظام (1209ـ1289ق) واقف: جلال‌الدوله، حسين بن ناصرالدين‌شاه، ملقب به جلال‌الدوله (؟ـ 1285ق) واقف: مستشارالملک، عبدالکريم ناظر، ملقب به مستشارالملک (قرن 14ق) واقف: تاجر بادکوبه‌اي، کلب‌علي واقف: مؤيدالدوله، بوالفتح بن مراد ملقب به مؤيدالدوله (قرن 14ق) واقف: لشکرنويس، مهدي ملقب به لشکرنويس واقف: صاحب ديوان واقف: آصف‌الدوله، الله‌يار بن محمد، ملقب به آصف‌الدوله (قرن 13ق) واقف: انيس‌الدوله گرجياني، فاطمه بنت نورمحمد، ملقب به انيس‌الدوله (1258ـ1314ق) واقف: حاجي عبدالله واقف: نايب‌التوليه، مصطفي، ملقب به نايب‌التوليه واقف: مرتضي قلي‌بيک واقف: شاه‌ورديخان (قرن 11ق) واقف: تاجر قره‌باغي، محمدحسين بن عبدالله واقف: بدرنساء خانم بنت داود واقف: اميرپنج، اميرحسين‌خان ملقب به اميرپنج واقف: تاجر قزويني، محمدصالح بن محمدسعيد واقف: صراف، سيد ميرزاي واقف: مجدالدوله (اميرآخور)، مهدي‌قلي‌بيک بن عيسي‌خان، ملقب به امير آخور و مجدالدوله(قرن 14ق) واقف: صديقي، غلام‌محمد واقف: بيگلربيگي، صفي‌قلي‌خان بن رستم‌خان واقف: رجب‌علي بن جعفرقلي بيک واقف: عباس‌قلي بن جعفرقلي بيک واقف: مشهدي، مصطفي بن مرتضي واقف: قرائي، اسحاق خان واقف: ميرعلي‌محمد بن محمدمهدي واقف: ميرشکار، جعفرقلي بيکا واقف: مهدي‌قلي بيک اميرآخورباشي واقف: کشميري مشهدي محمد بن جلال‌الدين ،ملقب به علاءالدين واقف: حسيني، محمدزمان واقف: خادم الروضه، ابراهيم ملقب به خادم الروضه واقف: سعيدالدين محمد واقف: محمود بيکا واقف: وزير، محمدمؤمن واقف: شهربانو بيگم بنت اسماعيل واقف: ظهيرالدوله، محمدناصر بن ابراهيم قاجار ملقب به ظهيرالدوله (؟ـ1294ق) واقف: نظام‌الدوله، حسين‌خان شاهسون ملقب به نظام‌الدوله (؟ـ1292ق) واقف: علي‌اکبرخان واقف: نوري، محمودخان، ملقب به مديرالدوله (قرن 14ق) واقف: رضوي، ابوطالب واقف: مختاربيک واقف: مستوفي سبزواري، محمدرضا ملقب به مؤتمن‌السلطنه (؟ـ 1308ق) واقف: مجتهد، حسن واقف: اصفهاني، علي‌اکبر ملک‌محمد واقف: قرقلو، محمدحسين بن اميربيک واقف: جواهري، هدايت‌الله واقف: محرر، حسين بن جعفر واقف: متولي‌باشي، سعيدخان واقف: بلخي، محمدعلم‌خان واقف: محمدعلي بن مؤتمن‌السلطنه واقف: حسين‌علي‌خان بن مؤتمن‌السلطنه واقف: تاجر تهراني، عبدالحسين واقف: خوافي، علاءالدين واقف: قرائي، مهدي‌قلي‌خان واقف: شاهزاده محمدميرزا واقف: طبيب محمدحسين واقف: لکزي، محمدحسين‌خان واقف: گنابادي، ابوالقاسم‌ بن عزيزالله واقف: گنابادي، ابوطالب بن محمدمؤمن واقف: خبوشاني، محمداسماعيل بن محمدابراهيم واقف: شجاع‌الدوله واقف: سرتيپ، اسماعيل‌خان بن حبيب‌الله واقف: آهو خانم والدة ميرزا ادهم واقف: جويني، حسين بن جعفر واقف: سرهنگ سبزواري، علي‌اکبر‌خان بن فرامرزخان واقف: تاجر سبزواري، حسين واقف: جعفرخان بيک بن محمدباقر واقف: محمد بن کمال‌الدين واقف: عباس‌علي‌خان بن محمدامين واقف: خانم جانم‌خانم صبية آقاعشور حکّاک قندهاري واقف: محمدعلي بن محراب‌بيک واقف: نيشابوري، غلام‌رضا واقف: اسماعيل‌خان بن محمد واقف: نيرالدوله، حسين بن پرويز فتح‌علي‌شاه ملقب به نيّرالدوله (؟ـ1326ق) واقف: علي‌بيک بن خدابخش واقف: شاه‌عبدالعظيمي، جواد واقف: نديم‌الدوله، قمرتاج خانم ملقب به نديم‌الدوله واقف: آغاخانم صبيّة اسماعيل‌بيک واقف: مهدي‌قلي بيک واقف: رشتي، رفيع بن جعفر واقف: مستوفي، فتح‌الله خان واقف: مستوفي، عبدالله خان واقف: لنکراني، عبدالله بن باباخان، ملقب به معتمدالسلطان واقف: معين‌التّجّار رشتي، محمد بن محمدمحسن واقف: اعتمادالرعاياي رشتي، عبدالرحيم بن موسي واقف: مستوفي، عباس‌قلي‌ بن مهدي‌خان، ملقب به معتمدالسلطان واقف: قاجار، حيدر بن محمدمهدي واقف: مازندراني، جعفر بن شفيع واقف: معدل‌الملک واقف: کلانتر شيرازي، فتح‌علي‌ بن علي‌اکبر بن ابراهيم صاحب ديوان (1236ـ1314ق) واقف: شيرازي، علي‌اکبر بن محمدحسين واقف: گنج‌علي‌خان واقف: عبدالرشيد بن رضاقلي‌خان واقف: کرماني، محمدحسين بن محمدعلي واقف: سرهنگ، علي‌خان بن اسدالله‌خان واقف: کارگذار، اسماعيل‌خان بن سليمان واقف: حمدالله خان بن شکرالله خان واقف: فندرسکي، قمر نسا خانم بنت ميرزا بديع واقف: رضاقلي‌خان بن يوسف سپهر واقف: گروسي، علي‌رضاخان واقف: گروسي، محمدشريف بن محمد واقف: عطارباشي، محمد بن حسين واقف: رضوي، محمد بن محمدباقر، ملقب به تقي‌الدين واقف: خواجه محمدهاشم واقف: رکن‌الدوله واقف: کرماني،محمدصالح بن خواجه حسين واقف: محمدجعفر بيک بن محمدحسين واقف: علي‌حسن بن محمدشريف واقف: زرکش، سيدمحمد بن علي واقف: محمدبيک واقف: علي‌خان بن الله‌يارخان واقف: معصومه خانم بنت آقامحمد واقف: گنابادي، حسين‌علي‌بيک واقف: ديوان‌بيکي، محمدبيک واقف: حسيني، محمدداود واقف: قرائي، محمدمحسن بن عباس‌علي واقف: کليدري، محمدخان بن آقامحمد واقف: کليدري، محمدکريم بن آقاحيدر واقف: کليدري، محمدرحيم بن آقاحيدر واقف: کليدري، آقامحمد بن علي‌خان واقف: کليدري، علي‌نقي بن محمدتقي واقف: کليدري، احمد بن غضنفر واقف: حسن مجتهد واقف: بختياري، محمداسماعيل بن نادر واقف: خواني، محمدسعيد بن جواد افضل‌ واقف: مرادخان بن ميرزاخان بيکا واقف: کيهاني، خيرالنسا خانم بنت کربلايي محمد واقف: حسين‌قلي‌بيک بن عبدالله بن محمدقلي بيک واقف: مرتضي‌قلي بيک بن لطف‌علي بن محمدقلي بيک واقف: متولي باشي، عباس‌قلي‌خان واقف: کلب‌علي‌خان ولد گوهرشادخانم واقف: شيرازي، علي‌رضا بن ابراهيم واقف: شهربابکي، محمدعلي بن محمدشريف واقف: شيرازي، عبدالحسين‌خان واقف: کرماني، نورجهان‌خانم بن زين‌العابدين واقف: شهربابکي، علي بن محمد بن عبدالله واقف: سرهنگ، شاه محمدخان واقف: متولي، طاهر واقف: انصاري، سعيد بن سليمان، ملقب به مؤتمن‌الملک (1231ـ1301ق) واقف: تفرشي مستوفي، حسين بن علي‌رضا واقف: عکاس‌باشي، سلطان خانم بنت رضاخان واقف: سرهنگ، آقاخان بن عبدالعلي واقف: نعمت‌الله خان ياور واقف: شيرازي، محمدحسين بن محمدحسن واقف: محمدامين بن آقاسي بيک کاتب: طبيب مشهدي، طاهر گردآورنده: مستوفي همداني، اسماعيل بن حبيب‌الله ملقب به معتمدالسلطان تاريخ کتابت: ذي‌الحجه 1317ق تاريخ چاپ: 1317ق؛ نوع خط: نستعليق؛ ابعاد: 5/17×5/21سم؛ تعداد صفحات: 364ص؛ تعداد سطور: 22س. منبع: آثار الرضوية من منتخبات الصديقية. اسماعيل بن حبيب‌الله مستوفي همداني ملقب به معتمد السلطان. تهران: چاپخانه شيخ محمد بن محمدرضا تهراني، خشتي، 364ص، 1317ق [8986] توضيحات: اي‍ن‌ ک‍ت‍اب‌ مشتمل بر م‍ج‍م‍وع‍ة م‍وق‍وف‍ات‌، فرمان‌ها، قباله‌ها و حکم‌هاي آس‍ت‍ان‌ ق‍دس‌ رض‍وي‌ ‌اس‍ت‌. مستوفي همداني اين کتاب را به معاونت ميرزا عبدالعلي، مصحح کتابخانة آستان قدس به انجام رسانيده است. به علت تفصيل، از ذکر نام رقبات و موارد و محل مصرف در اين مقاله امتناع نموده‌ايم. موجودي: بياض؛ مرکزي تبريز؛ انجمن مفاخر؛ مجلس شوراي اسلامي؛ ملي؛ آستانه؛ تاريخ اسلام؛ مرعشي؛ دايرة المعارف؛ ايران‌شناسي؛ دانشگاه تهران؛ فردوسي؛ پژوهش‌ها؛ مفيد؛ آستان قدس.

[7]

وقف نامه آستان حضرت عبدالعظيم

واقف: متولي: عين‌الدوله، عبدالمجيد بن احمد بن فتحعلي‌شاه، ملقب به عين‌الدوله (1261ـ1345ق) کاتب: حسيني تفرشي، ابراهيم (قرن 14ق) تاريخ کتابت: 1319ق؛ تاريخ چاپ: 1318ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 5/10×5/17سم؛ تعداد سطور: مختلف السطور. رقبات و محل وقوع: 1. مدرسة ميرزا ابراهيم‌خان امين‌السلطان؛ 2. شش باب دکان واقع در سر چهارسوق راسته‌بازار زاوية مقدسه؛ 3. تکية معروف به گذر؛ 4. تکية ميدان زاوية مقدسه؛ 5. کاروان‌سراي مرحوم حجةالاسلام حاجي ملاعلي کني واقعه در چهارسوق معروف به دوقلو با دکاکين متصلة کاروان‌سرا؛ 6. کاروان‌سراي راسته‌خيابان جنب باغ دباغي؛ 7. قهوه‌خانة بيرون دروازه؛ 8. دکة جنب قهوه‌خانه؛ 9. دکان بقالي آستان؛10؛ دکان عطاري؛ 11. دکان بقالي؛ 12. دکان خرده‌فروشي؛ 13. دکان خبازي؛ 14. کاروان‌سراي شاه‌عباس؛ 15. دکاکين و حمام ميدان جنب کاروان‌سراي عباسي؛ 16. دکان قصابي؛ 17. کاروان‌سراي امين‌السلطان بيرون دروازده؛ 18: دکان سلماني؛ 19. حمام مردانه و زنانة راسته‌بازار؛ 20. ميوه‌فروشي؛ 21. خرازي راسته‌بازار؛ 22. ميوه‌فروشي جنب نرده؛ 23. سَقَط فروشي و ... منبع: خصائص العظيمية. محمدجواد بن مهدي بن رجب‌علي موسوي رازي مشهور به شريعتمدار (؟ـ1355ق). تهران: چاپخانه ميرزا علي‌اصغر طهراني باسمه‌چي. 63ص، 1318ق [5496]. توضيحات: در برخي از چاپ‌هاي کتاب خصائص العظيمية سه ضميمه به چشم مي‌خورد که اولي مربوط به قوانين آستانة حضرت عبدالعظيم (ع)، و دومي صورت موقوفات حضرت عبدالعظيم (ع) و سومي وقف نامه قرية گازران قم است که اطلاعات فراواني در خصوص موقوفات اين آستان و موقوفات زاوية مقدسه ـ به صورت کلي ـ ارائه مي‌دهد که البته در بخش صورت موقوفات، عمدة مطالب به خط سياق آمده است. اين سه بخش در ضمن شناخت‌نامة حضرت عبدالعظيم به چاپ رسيده است. موجودي: بياض؛ ملي؛ عبدالعظيم؛ دايرة المعارف؛ آستان قدس؛ تاريخ اسلام؛ مسجد اعظم.

[8]

وقف نامه ميرزا شفيع‌خان مستشارالملک گَرَکاني

واقف: گرکاني، محمدشفيع بن محمدحسن (قرن 14ق) متولي: متولي‌باشي، حسين و بعد از او اولاد وي نسلاً بعد نسل. کاتب: تفرشي، يحيي تاريخ وقف: ذي‌الحجة الحرام 1311ق تاريخ کتابت: 1319ق؛ تاريخ چاپ: 1319ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 5/10×5/17سم؛ تعداد سطور: مختلف السطور. رقبات و محل وقوع: 1. شش دانگ قرية گازران نو واقعه در محال جعفرآباد ساوه را که محدود است به حدود اربعة ذيل: از قنات و زمين مزروعي؛ 2. چهار دانگ از شش دانگ يک قطعه باغ؛ 3. چهار دانگ از کلّ شش دانگ يک حجر طاحونه؛ 4. چهار دانگ قلعه و بيوتات رعيتي (شرقي به مزرعة پستکان، غربي به گازران کهنه ملکي واقف، جنوب به سنگچين سر راه طغرود، شمالي به مزرعه نورآباد که متعلّق به چهار دانگ و يک چارک ملک متصرّفي گازران است)؛ 5. چهار دانگ از کلّ شش دانگ خانة ابراهيم مسگر؛ 6. چهار دانگ از کل شش دانگ يک باب يخچال؛ 7. چهار دانگ از کل شش دانگ يک قطعه باغ يونجه. مصارف: مصارف شام آستانه حضرت معصومه(عليهما السلام) ؛ روضه خواني شبهاي جمعه سجلات: عبدالله بن آل الرضا؛ وجيه‌الدين بن محمدرضا حسيني؛ علي‌قلي بن محمدرضا؛ ميرزا آقا موسي؛ غلامرضا. منبع: خصائص العظيمية. محمدجواد بن مهدي بن رجب‌علي موسوي رازي مشهور به شريعتمدار (؟ـ1355ق). تهران: چاپخانه ميرزا علي‌اصغر طهراني باسمه‌چي. 63ص، 1318ق [5496]. موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ دايرة المعارف؛ مرعشي؛ آستان قدس؛ تاريخ اسلام؛ مسجد اعظم.

[9]

وقف نامه ميرزا شفيع‌خان مستشارالملک گَرَکاني

واقف: گرکاني، محمدشفيع بن محمدحسن (قرن 14ق) متولي: متولي‌باشي، محمدباقر و سپس اولاد وي نسلاً بعد نسل. کاتب: تفرشي، يحيي تاريخ وقف: محرم الحرام 1318ق تاريخ کتابت: 1319ق؛ تاريخ چاپ: 1319ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 5/10×5/17سم؛ تعداد سطور: مختلف السطور. رقبات و محل وقوع: 1 نيم دانگ مشاع از کل شش دانگ قرية گازران جعفرآباد؛ 2. دو دانگ از کل شش دانگ يک حجر طاحونه؛ 3. دو دانگ از کل شش دانگ يک قطعه باغ بزرگ؛ 4. دو دانگ از کل شش دانگ يخچال؛ 5. دو دانگ از کل شش دانگ عمارت ابراهيم مسگر؛ 5. دو دانگ از يک قطعه باغ يونجه. مصارف: همه ساله وجه منافع مذکوره به قرار تفصيل ذيل: نان، گوشت، ماست، هيزم، پنير، ادويه و سبزي به مصارف نهار خدّام آستان مقدس برسد. سجلات: عبدالله بن آل الرضا؛ وجيه‌الدين بن محمدرضا حسيني؛ علي‌قلي بن محمدرضا؛ ميرزا آقا موسي؛ غلامرضا. منبع: خصائص العظيمية. محمدجواد بن مهدي بن رجب‌علي موسوي رازي مشهور به شريعتمدار (؟ـ1355ق). تهران: چاپخانه ميرزا علي‌اصغر طهراني باسمه‌چي. 63ص، 1318ق [5496]. موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ دايرة المعارف؛ مرعشي؛ آستان قدس؛ تاريخ اسلام؛ مسجد اعظم.

[10]

وقف نامه احمدخان مشيرالسلطنه (1)

واقف: مشيرالسلطنه، احمد (قرن 14ق) متولي: مشيرالسلطنه، احمد (قرن 14ق) و بعد از ايشان با اکبر ارشد اولاد ذکور يا اناث کاتب: تفرشي، يحيي بن محمدباقر، ملقب به کاتب همايون (قرن 14ق) تاريخ وقف: 25 جمادي الأخري سال 1318ق تاريخ چاپ: 1318 و 1319 و 1321ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 5/17×22سم؛ تعداد سطور: 23. رقبات و محل وقوع: شش دانگ کاروان‌سرا، شش دانگ يک باب حمام ملکي، يک قطعه زمين که همگي متصلند به يکديگر در شهر ناصره در خيابان دروازه گمرک که از حد شرق به باغچه و خانة استاد اسماعيل مقني‌باشي، و از حد غرب به چال‌حوض حمام بزرگ، و حد جنوب به خانة آقا سيدعلي قناد، و حد شمال به خانه ميرزا محمدعلي نوکر در اندرون شاه. مصارف: 1. يک‌عُشر از منافع حق التوليه و حق النظاره؛ 2. مخارج تعميرات لازمة عين موقوفه؛ چهار سهم در مصارف تعزيه‌داري سيدالشهداء و ائمة هدي و اولاد و اصحاب ايشان و انبيا و اوليا و مناقب ايشان و مثالب اعداي ايشان؛ 3. دو سهم به ارحام فقير و مستحق واقف در صورتي که وجود داشته باشند، و الّا به مطلق مستحقين؛ 4. يک سهم مصارف روشنايي بقاع ائمة هدي؛ 5. يک سهم مصارف تجهيز اموات مسلمين؛ 6. يک سهم جهت روشنايي و فرش مساجد؛ 7. يک سهم به فقرا و زوّار قبور ائمة انام؛ 8. يک سهم به سادات حسينيِ ساکن مدينة طيّبه که معروف به نخاوله‌اند؛ 9. دو سهم کتب علميه از فقه و اصول و تفسير و حديث خريده و مجاناً به اهل علم بدهند؛ 10. سه سهم در تعمير پل‌هاي خراب و مساجد و مدارس که موقوفه ندارند و کاروان‌سراها که در محل عبور مسلمين است، يا قنوات وقفي که متولي ندارند؛ 11. يک سهم به فقراي سادات؛ 12. سه سهم به فقراي غير سادات از اهل علم؛ 13. يک سهم در ماه مبارک رمضان جهت قرائت قرآن به قاري از اهل علم بدهند به جهت اموات؛ 14. يک سهم در ماه مبارک رمضان خاصّه در ليالي قدر صرف افطار و طعام فقرا و محتاجين نمايند. منبع: المعتبر في شرح المختصر. جعفر بن حسن بن يحيي حلي. تهران: رحلي، 343ص، 1318ق. موجودي: آستانه؛ ادبيات؛ ابن مسکويه؛ عبدالعظيم؛ سپهسالار؛ تربيت؛ ارموي. منبع: أسس الأصول. محمد بن غلامرضا شريف کرماني. تهران: 258ص، خشتي، 1319ق. موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ ادبيات؛ مجلس؛ فقه و اصول؛ تحقيقات رايانه‌اي؛ سپهسالار؛ مرعشي؛ ارموي؛ دايرة المعارف؛ آستان قدس رضوي. منبع: مرآة العقول في شرح الکافي من الروضة و الفروع و الأصول. محمدباقر بن محمدتقي بن مقصودعلي مجلسي. تهران: رحلي، 4ج، ج 1، 1321ق. موجودي: آستانه، مجلس، شاهچراغ، امور خارجه، ادبيات، دايرة المعارف، ملک، عبدالعظيم، تربيت. توضيحات: اين وقف‌نامه در منابع مختلف ذکر شده و با ابعاد مختلف به چاپ رسيده که در چاپ حاضر، ملاک، ابعاد ذکر شده در کتاب أسس الأصول است و در دو وقف نامه ديگر از مشيرالسلطنه که در ادامه مي‌آيد نيز بر اساس همين کتاب است.

[11]

وقف نامه احمدخان مشيرالسلطنه (2)

واقف: مشيرالسلطنه، احمد (قرن 14ق) متولي: مشيرالسلطنه، احمد (قرن 14ق) و بعد از ايشان با اکبر ارشد اولاد ذکور يا اناث کاتب: تفرشي، يحيي بن محمدباقر، ملقب به کاتب همايون (قرن 14ق) تاريخ وقف: 14 صفر 1318ق تاريخ چاپ: 1318ق و 1319ق و 1321ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 5/17×22سم؛ تعداد سطور: 23. رقبات و محل وقوع: 1. تمامي شش دانگ مجاري المياهِ دو رشته قنات؛ 2. شش دانگ اراضي صحرا؛ 3. تمامي باغات مختصي اربابي و طاحونة جديدالبناي ملکي واقف در قرية وجه‌آباد که از قراء معروفة شهريار است و در سه فرسخ و نيم دارالخلافه واقع است. مصارف: همان که در مورد نخست در صفحة پيشين ذکر شد. منبع: المعتبر في شرح المختصر. جعفر بن حسن بن يحيي حلي. تهران: رحلي، 343ص، 1318ق موجودي: آستانه؛ ادبيات، ابن مسکويه، عبدالعظيم، سپهسالار، تربيت، ارموي منبع: أسس الأصول. محمد بن غلامرضا شريف کرماني. تهران: 258ص، خشتي، 1319ق موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ ادبيات؛ مجلس؛ فقه و اصول؛ تحقيقات رايانه‌اي؛ سپهسالار؛ مرعشي؛ ارموي؛ دايرة المعارف؛ آستان قدس رضوي منبع: مرآة العقول في شرح الکافي من الروضة و الفروع و الأصول. محمدباقر بن محمدتقي بن مقصودعلي مجلسي. تهران: رحلي، 4ج، ج. 1، 1321ق موجودي: آستانه؛ مجلس؛ شاهچراغ؛ امور خارجه؛ ادبيات؛ دايرة المعارف؛ ملک؛ عبدالعظيم؛ تربيت.

[12]

وقف نامه احمدخان مشيرالسلطنه (3)

واقف: مشيرالسلطنه، احمد (قرن 14ق) متولي: مشيرالسلطنه، احمد (قرن 14ق) و بعد از ايشان با اکبر ارشد اولاد ذکور يا اناث کاتب: تفرشي، يحيي بن محمدباقر، ملقب به کاتب همايون (قرن 14ق) تاريخ وقف: 14 صفر 1318ق تاريخ چاپ: 1318ق و 1319ق و 1321ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 5/17×22سم؛ تعداد سطور: 23. رقبات و محل وقوع: 1. تمامي شش دانگ قرية الورد از قراء معروف بلوک شهريار از بلوکات دارالخلافه، با جميع ملحقات و منضمّات و متفرعات شريعه از مجاري المياه قنوات و روداب و اراضي و صحاري و باغات و انهار و اشجار و قلعه و بيوتات و طواحن و مزارع و مراتع و مرابض و ساير ما يتعلق بها و يُنسَب اليها. مصارف: 1. فقرا و ضعفا و اَرامل و ايتام شيعة اثنا عشري که در کربلا و نجف توطن کرده‌اند؛ 2. به جهت روشنايي و اجرت قاري و خادم و ساير مصارف مقبرة واقف در محلي که معين فرمايند. منبع: المعتبر في شرح المختصر. جعفر بن حسن بن يحيي حلي. تهران: رحلي، 343ص، 1318ق. موجودي: آستانه؛ ادبيات؛ ابن مسکويه؛ عبدالعظيم؛ سپهسالار؛ تربيت؛ ارموي. منبع: أسس الأصول. محمد بن غلامرضا شريف کرماني. تهران: 258ص، خشتي، 1319ق. موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ ادبيات، مجلس، فقه و اصول، تحقيقات رايانه‌اي، سپهسالار، مرعشي، ارموي، دايرة المعارف؛ آستان قدس رضوي. منبع: مرآة العقول في شرح الکافي من الروضة و الفروع و الأصول. محمدباقر بن محمدتقي بن مقصودعلي مجلسي. تهران: رحلي، 4ج، ج. 1، 1321ق. موجودي: آستانه؛ مجلس؛ شاهچراغ؛ امور خارجه؛ ادبيات؛ دايرة المعارف؛ ملک؛ عبدالعظيم؛ تربيت.

[13]

وقف نامه محسن حسيني

واقف: حسيني، محسن متولي: اولاد کاتب: رضوي، محمدعلي تاريخ وقف: 1321ق تاريخ کتابت: 1321ق تاريخ چاپ: 1322ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 5/21 ×17 سم؛ تعداد سطور: 15 س. رقبات و محل وقوع: 1. قرية فتبو؛ 2. قرية سودتيه؛ 3. قرية کرکان؛ 4. قرية اناج؛ 5. قرية ده‌سد؛ 6. قرية سناورد؛ 7. قرية عباس‌آباد؛ 8. قرية الودر؛ 9. قرية کوشة عليا؛ 10. قرية کوشة سفلي؛ 11. مزرعة حسين‌آباد؛ 12. مزرعة مول؛ 13. کاروان سراسر پوشيدة قديم دو سهم از شش سهم؛ 14. کاروان‌سراي بزرگي که واقع در جنب اوست بتمامه؛ 15. کاروان‌سراي معروف به کاروان‌سراي حاج ملک سه سهم با يک نصفي از يک سهم از تمام کاروان‌سراي پوشيدة قيصريه بالتمام؛ 16. کاروان‌سراي حاجي خدامرادي يک سهم و نصف سهم از شش سهم؛ 17. نصف قرية کزاز و پنج سهم و نصف از شش سهم از قرية عنبريه و چهار سهم از شش و نصفي از تمام قرية دربند؛ 18. قرية مهاجران چهار سهم و شش‌يک سهمي از شش سهم قرية کزاز؛ 19. يک سهم از شش سهم و سه ربع از يک سهم قرية قدم‌گاه بالتمام به استثناء چهاريک از يک سهم سُدس سياه‌کله بتمام؛ 20. قرية ضامن‌جان بالتمام با جميع قراء و مزارع؛ 21. قرية رباط‌نصف تمام؛ 22. يک‌عُشر مزرعة خانه‌ميران بالتمام؛ 23. قرية مرزيجران بالتمام؛ 24. قرية دربند مرزيجران بالتمام؛ 25. قرية سرسختي بالتمام؛ 26 باغ برآفتاب شش سهم از هفت سهم کل آن؛ 27. قرية رشان دو سهم از شش سهم و دو شش‌يک از يک سهم؛ 28. قرية بازانه بالتمام به استثناء چهار يک از يک سهم؛ 29. مزرعة بيوراز بالتمام؛ 30 قرية رازان بالتمام؛ 31. قرية کرک بالتمام؛ 32. قرية چوناس بالتمام؛ 33. مزرعة هفته چهار سهم به استثناء دو شعير از شش سهم؛ 34. قرية ديزي‌جان پنج سهم از شش سهم؛ 35. قلعه‌حصار بالتمام؛ 36 عمارت تاج‌آباد بالتمام؛ 37. قرية آب‌باريک بالتمام الا اينکه شش شعير از آن وقف است از براي خصوص دو مشهد شريف؛ 38. قرية موچان پنج سهم؛ 39. علي‌آباد شش سهم بالتمام؛ 40. کوشة علي‌آباد چهار دانگ و ده شعير؛ 41. قريه ساکيين بتمامها؛ 42. قرية خرم‌آباد بالتمام؛ 43. قرية عليم‌آباد نصف تمام؛ 44. قرية رباطين بالتمام؛ 45. قنوات بلدة سلطان‌آباد بالتمام. مصارف: 1. مصارف روشنايي و شموع و آنچه محتاجٌ اليه است در خصوص مشاهد شريفة نجف، کربلا، کاظمين سامرا و سرداب امام زمان (عج)؛ 2. مخارج طلاب و مشتغلين و علما در اماکن اربعة شريفه؛ 3. مخارج خصوص طلاب و محصلين ساکن در بلدة مشهور به سلطان‌آباد؛ 4. به جهت مؤونة اولاد ذکور نسلاً بعد نسل. سجلات: 1. محسن عراقي؛ 2. ابوالقاسم حسني حسيني منبع: الشهاب في الحکم والآداب. محمد بن سلامه قضاعي (؟ـ454ق). تهران: بي‌چا، 69ص، 1322ق. موجودي: بياض؛ ملي؛ مرکز تحقيقات؛ شاهچراغ؛ مسجد اعظم؛ مؤسسة دارالحديث؛ مرعشي.

[14]

وقف نامه مسجد و مدرسة محموديه

واقف: اميني، محمود بن محسن ملقب به امين‌الدوله متولي: اميني، محمود بن محسن ملقب به امين‌الدوله متولي: اميني، احمد بن محسن کاتب: حسيني برغاني، مرتضي بن عباس (1276ـ1358ق) تاريخ وقف: رجب 1325ق تاريخ چاپ: 1325ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 21×34سم؛ تعداد سطور: 27س. رقبات و محل وقوع:

1. يک باب محوطه دستگاه حصيربافي و تيرفروشي از هر يک از سه باب دکاکين متصل به آن در سمت شماليِ خيابان دولتي واقع در جنب کارخانة چراغ گاز دو سهم از هفت سهم از کل شش‌دانگ؛

2. هفت باب دکاکين متصل به مدرسة محموديه، هر يک شش‌دانگ؛

3. خانة سرچشمه مقابل حمام معروف به حاجي عبدالکريم سه دانگ از کل شش‌دانگ؛

4. شش باب دکاکين و يک باب دکة متصل به يکديگر واقع در طرف غربي بازارِ سرچشمه مُحاذي کوچة مسجد مرحوم حاجي ميرزا عباسقلي، به انضمام هر يک فوقاني و تحتاني آنها هر يک شش دانگ؛

5. از هر يک از پنج باب دکاکين متصل به يکديگر واقع در طرف شرقي بازار سرچشمه سر کوچة مسجد مرحوم حاجي ميرزا عباسقلي يک دانگ و نيم؛

6. چهار باب دکاکين متصل به يکديگر و دو بالاخانة فوقاني دکاکين سمت غربي بازار سرچشمه مقابل دکاکين وقفيِ پشت تکية سرچشمه هر يک شش‌دانگ؛

7. يک باب زورخانه محل رياضت واقع در جنب کاروان‌سراي محلة دانکي شش دانگ؛

8. دو دست حياط که يکي اندروني و ديگري بيروني و محل سکناي خود واقف است محدود به حدود اربعه هر يک شش دانگ (حد شرقي به کوچة خاص، غربي به خانة حاجي ميرزا حبيب‌الله مجد الاطباء، شمال به قراول‌خانة دولتي، جنوب به خانة ملکي خودِ جنابِ واقف)؛

9. يک دکه و دو باب دکان متصل به يکديگر وصل به جلوخانِ خانة مزبورِ وقفيِ واقف هر يک شش دانگ؛

10. چهار باب دکاکين متصل به يکديگر به انضمام حق پاپوب قصابي واقع در سر سه راه پاي منار محدود به حدود اربعه هر يک شش دانگ (حد شرقي به قراول‌خانة دولتي، غربي به خانه و دکاکين حاجي ميرزا حبيب‌الله مجد الاطباء، جنوبي به خانة وقفي واقف، شمالي به سه راه بازار محلة پاي‌ منار)؛

11. از باب دکاکين واقعه در قرب سه راه محلة حيات‌شاهي از هر يک سه دانگ از شش دانگ؛

12. از يک باب دکان کوچک گذر محلة يهودي‌ها دو سهم از پنج سهم از شش دانگ؛

13. از يک باب دکان بقالي عودلاجان واقع در سر کوچة معروف به حاجي‌ها سه دانگ از شش دانگ؛

14. از يک باب دکان که مقابل دکان بقالي مزبور است در راستة عودلاجان سر کوچة معروف به حاجي‌ها يک دانگ و نيم؛

15. از يک باب دکان بخاري بزرگ واقع در گذر عودلاجان سه دانگ از شش دانگ؛

16. از يک باب دکان و يک جزر بزرگ متعلق و مخصوص به آن واقع در سمت شمال سر سه راه بازار آهنگران در راسته‌بازاري که به طرف چهار سوق مي‌رود يک دانگ و نيم از شش دانگ؛

17. از يک باب دکان لوّافي که متصل است به دکان مزبور سر سه‌راه آهنگران سه دانگ از شش دانگ؛

18. از يک باب دکان رزّازي بزرگ واقع در سمت جنوب راسته‌بازاري که به طرف چهار سوق مي‌رود قرب سه راه آهنگران سه دانگ از شش دانگ؛

19. از يک باب دکان واقع در راسته‌بازار و پشت کاروان‌سراي حاجي نادعلي سه ربع از يکدانگ از شش دانگ که يک سهم از هشت سهم از يک باب دکان باشد؛

20. از يک باب دکان وصل به درب کاروان‌سراي نو معروف به کاروان‌سراي قزويني‌ها دو سهم از پنج سهم از شش دانگ؛

21. از يک باب دکان قنادي واقع در سمت جنوب راسته‌بازار پشت کاروان‌سراي حاجي عبدالوهاب قرب سه راه کوچة غريبان يک دانگ و نيم از سه دانگ؛

22. از يک باب خانه در سمت غربيِ شش باب دکاکين و يک دکة واقع در بازار سرچشمه مرقوم در متن که خانه وصل است به دکاکين مزبوره و دکه يک دانگ و نيم از شش دانگ؛ و حدود اربعة دکاکين و خانه ازين قرار است: شرقي به شارع عام بازار سرچشمه، غربي به خانة عيال حاجي منظم الملک، جنوبي به دکان سمساري سر کوچة مرحوم حاجي ميرزا عباس‌قلي و به کوچة مزبور، شمالي به خانة حاجي سيد محمدعلي؛ 13. دالان بزرگ سراي خدائي و متعلقات آن که واقع در سمت شمال راهي است که از چهار سوق بزرگ به طرف چهار سوق کوچک مي‌رود، از هر يک دو دکه جَنبَين دالان بزرگ سراي خدائي که در سمت شمال راسته‌بازار واقع است دو دانگ و نيم از کل شش دانگ باشد. از هر يک از چهار باب حجرات سمت مشرق واقع در دالان بزرگ سراي خدائي از حجرة اول دالان متصل به يکديگر تا چهار باب به انضمام فوقاني از هريک از آنها که فوقاني دارد دو دانگ و هيجده سهم از سي و چهار سهم و نيم از يک دانگ ديگر، که به عبارت اخري چهارده سهم و نيم از سي و چهار سهم و نيم از کل شش دانگ باشد. از هريک از سه باب حجرات و يک دکة متصل به يکديگر در سمت شرقي دالان بزرگ سراي خدائي از حجرة زير طاق بزرگ الي آخر دالان از هر يک از فوقاني آنها يک دانگ و نيم از شش دانگ. از هر يک از شش حجرات سمت غربي دالان بزرگِ سراي خدائي از اول دالان الي آخر دالان به انضمام فوقاني از هر يک از آنها که فوقاني دارد دو دانگ و هيجده سهم از سي و چهار سهم و نيم از يک دانگ ديگر، به عبارت اخري چهارده سهم و نيم از سي و چهار سهم و نيم از کل شش دانگ. از يک باب انبار بزرگ آخر دالان بزرگ مقابل درب دالان که دو سه حجره بوده و بالفعل يک انبار است به انضمام، از هر يک از فوقاني آنها دو دانگ و يک ربع و يک سهم از چهل و شش سهم. از يک دانگ از هر يک از دو باب حجرة سمت شمال دالان کوچکي که از دالان بزرگ به صحن سراي خدائي مي‌رود که يکي از آن دو حجره دو روي است به صحن مزبور و از هريک فوقاني آن يک دانگ و نيم از شش دانگ. از هر يک از دو باب حجرة سمت جنوب دالان کوچکي که از دالان بزرگ به صحن سراي خدائي مي‌رود که يکي از آن دو حجره دو روي است به صحن مزبور، و از هر يک فوقاني آن دو دانگ و هيجده سهم از سي و چهار سهم و نيم از يک دانگ ديگر، به عبارت اخري چهارده سهم و نيم از سي و چهار سهم و نيم از کل شش دانگ. از معبر از ابتداي دالان بزرگ تا به صحن سراي خدائي و از دو راه‌پلة بالاخانه‌ها و بام واقعه زير طاق بزرگ واقع در دالان بزرگ سراي خدائي و از دکة زير طاق بزرگ که جاي دالاندار است از هر يک دو دانگ و ربع و يک سهم از چهل و شش سهم. از سه باب انبار و زاويه در صحن سراي خدائي که ما بين سمت شرقي و شمالي صحن سراي خدائي است و متصل است به يکديگر دو دانگ و هيجده سهم از سي و چهار سهم و نيم از يک دانگ ديگر، به عبارت اخري چهارده سهم و نيم از سي و چهار سهم و نيم از کل شش دانگ. از هر يک از نه باب حجرة متصل به يکديگر واقعه در سمت شمال صحن سراي خدائي و از آب‌انبار و راه‌شير زير آنها دو دانگ و هيجده سهم از سي و چهار سهم و نيم از يک دانگ ديگر، به عبارت اخري چهارده سهم و نيم از سي و چهار سهم و نيم از کل شش دانگ. از هريک از سه باب انبار و زاويه که ما بين سمت شمالي و غربي صحن سراي خدائيست و متصل است به يکديگر دو دانگ و هيجده سهم از سي و چهار سهم و نيم از يک دانگ ديگر، به عبارت اخري چهارده سهم و نيم از سي و چهار سهم و نيم از کل شش دانگ. از يک باب حجرة واقع در سمت غربي صحن سراي خدائي وصل به زواياي مزبوره دو دانگ و ربع دانگ و يک سهم از چهل و شش سهم از يک دانگ. از هر يک از دو باب حجرة واقع در سمت غربي صحن سراي خدائي يک دانگ و نيم از شش دانگ. از يک باب حجره که در زاوية ما بين سمت غربي و جنوبي صحن سراي خدائي واقع است يک دانگ و نيم از شش دانگ. از هر يک از سه باب حجرة بزرگ و يک باب حجرة کوچک متصل به يکديگر الي راه بامِ واقع در سمت جنوب صحن سراي خدائي و از هر يک فوقاني آنها يک دانگ و نيم از شش دانگ. از يک باب حجره که واقع در سمت جنوبي صحن سراي خدائي است و وصل به راه بام و راه بالاخانه‌هاي دالان کوچک و اين حجره جزو دالان کوچک است و مانند حجرات سمت شرقي دالان کوچک منقسم مي‌شود سه دانگ و شش سهم و نيم از يازده سهم و نيم از يک دانگ ديگر. از هريک از دو باب حجرة متصل به يکديگر واقع در سمت جنوبي صحن سراي خدائي دو دانگ و هيجده سهم از سي و چهار سهم و نيم از يک دانگ ديگر، به عبارت اخري چهارده سهم و نيم از سي و چهار سهم و نيم از کل شش دانگ. از هريک از يک باب انبار زاويه و از يک باب حجرة واقع در زاوية ما بين سمت جنوبي و شرقي صحن سراي خدائي دو دانگ و هيجده سهم از سي و چهار سهم و نيم از يک دانگ ديگر، به عبارت اخري چهارده سهم و نيم از سي و چهار سهم و نيم از کل شش دانگ. از حياط صحن و راهرو بام‌ها از دو طرف دالان کوچک و حوض و بالوعة واقع در پشت حجرات سمت غربي صحن و بهار بند و غيره دو دانگ و نيم. از هريک از دو دکة جَنبَين درب دالان کوچکِ سراي خدائي واقع در راسته‌بازار سه دانگ و شش سهم و نيم از يازده سهم و نيم از يک دانگ ديگر. از هريک از سه باب حجرة متصل به يکديگر واقع در سمت مشرقي دالان کوچک و از هر يک از فوقاني آنها سه دانگ و شش سهم و نيم از يازده سهم و نيم از يک دانگ ديگر. از يک باب حجرة اول دالان کوچک واقع در سمت غربي و از فوقاني آن يعني از هر يک سه دانگ و شش سهم و نيم از يازده سهم و نيم از يک دانگ ديگر. از هر يک از دو باب حجره واقع در سمت غربي دالان کوچک سراي خدائي و از هر يک از فوقاني آنها يک دانگ و نيم از شش دانگ. از دکة آخر دالان کوچک نزديک صحن سمت غربي يک دانگ و نيم از شش دانگ. از دکه آخر دالان کوچک نزديک صحن سمت شرقي سه دانگ و شش سهم و نيم از يازده سهم و نيم از يک دانگ ديگر. از هر يک از دو باب دکان‌هايي که جَنبَين دکه‌هاي مزبور درب دالان کوچک سراي خدائي است واقع در راسته‌بازار سه دانگ و شش سهم و نيم از يازده سهم و نيم از يک دانگ ديگر. يک باب دکان بزرگ قرب دالان کوچک سراي خدائي و مقابل درب دالان اول سراي حاجي حسن شش دانگ. از يک باب دکان واقع در راسته‌بازار متصل به جلوخان مسجد آقا سيد عزيزالله دو سهم از پنج سهم از شش دانگ. از يک باب دکان راسته‌بازار واقع در پشت حمام حاجي سيد محسن دو دانگ و ربع يک دانگ از شش دانگ، ليکن بالفعل آن را از باقي يک باب دکان مجزا کرده‌اند و دکه شده که بزاز در آن سکني دارد شش دانگ تمام است. از مجراي قنات عين الحيوة که دو رشته است موسوم به عين الحيوة و کريم‌خاني شش ساعت و نيم از بيست و چهار ساعت يک شبانه روز در گردش شش شبانه روز، به عبارت اخري شش سهم و نيم از يکصد و چهل و چهار سهم از کل مجراي قنات. از مجراي قنات سردار که آن نيز دو رشته است چهار ساعت و نيم دقيقه از بيست و چهار ساعت يک شبانه روز در گردش شش شبانه روز، و به عبارت اخري چهار سهم و نيم دقيقه علاوه از يکصد و چهل و چهار سهم از کل مجراي قنات از هر يک از دو يخچاوان و در آن‌چاوان و از کيک کود يخچال معروف به سنگي. از هر يک از دو فقره اراضي متعلقه به آن که تخميناً و قطعه اراضي بياض و يخچال و يچاوانها قريب هجده هزار ذرع مي‌شود سه دانگ و محدود به حدود اربعة ذيل: حد شرقي به ديوار خانة جناب مجدالملک. غربي به کوچه که بالفعل درب يخچال در آن است. شمالي به نهر آب قنات مرحوم سردار و خيابان دولتي. جنوبي به باغ قديم سادات اخوي. مصارف: مسجد و مدرسة محموديه، معلم‌خانة اطفال فقرا و ايتام، روضة نيمة رجب، روضة نيمة شعبان، يک شب از ليالي ماه رمضان، روز غدير، روضة دهة عاشورا، روضة ده شب آخر ماه صفر. سجلات: سيد محمدتقي، جمال‌الدين حسيني، مرتضي غروي. منبع: جواهر الاخلاق اثر محمود بن محسن اميني ملقب به امين‌الدوله. تهران: چاپخانة سيد مرتضي باسمه‌چي تهراني، 1325ق. موجودي: بياض؛ آستان قدس؛ ملي؛ مرعشي؛ سپهسالار؛ ايران‌شناسي، وزارت امور خارجه

[15]

وقف نامه سه باب دکان

واقف: تاجر بادکوبي بارفروشي، علي‌اکبر بن حسين متولي: تاجر بادکوبي بارفروشي، علي‌اکبر بن حسين و سپس اولاد واقف نسلاً بعد نسل. تاريخ وقف: 7 ذي‌الحجه 1321ق تاريخ کتابت: ربيع‌الاول 1335ق تاريخ چاپ: 10 صفر 1336؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 21× 5/13سم؛ تعداد سطور: 19؛ تعداد صفحات: 4ص رقبات و محل وقوع: سه باب دکان جنب مسجد جامع عتيق بارفروش مصارف: تعزية حضرت سيد الشهداء(عليه السلام) ؛ بعد از وضع تعميرات لازمه در تکية محلة بي‌سرتکيه صرف آش و طعام بشود، نَه قِسم ديگر. در صورت امکان هر ساله طبخ طعام در خانة واقف بشود. سجلات: سيد حسين؛ آقا محمدعلي پسر آقا؛ حاجي فضل‌الله؛ حاجي رحيم؛ حاجي حسن؛ کربلايي عباس؛ شيخ ابوالقاسم؛ حاجي آقابابا؛ کربلايي آقا داداش؛ حاجي حسن‌خان. منبع: مناهج الرشاد في اسرار الشهادة. روح‌الله بن حبيب‌الله عالمي بارفروش مازندراني. تهران: چاپخانة عبدالرحيم بن رستم‌علي تهراني، 230ص، 1335ق. موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ دايرة المعارف؛ مرعشي؛ آستان قدس

[16]

وقف نامه خانة کوچک

واقف: تاجر بادکوبي بارفروشي، علي‌اکبر بن حسين متولي: تاجر بادکوبي بارفروشي، علي‌اکبر بن حسين و سپس اولاد واقف نسلاً بعد نسل. تاريخ وقف: غرّة محرم 1329ق تاريخ کتابت: ربيع‌الاول 1335ق تاريخ چاپ: 10 صفر 1336 نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 21× 5/13سم؛ تعداد سطور: 19؛ تعداد صفحات: 5ص؛ داراي مهر واقف؛ سجع مهر: علي اکبر ابن حسين. رقبات و محل وقوع: شش دانگ يک باب سراخانة واقع در سمت شرقي محلة بي‌سرتکية بارفروش. مصارف: عزاداري سيد الشهداء سجلات: آقا ميرزا نصرالله قاضي؛ شيخ جعفر؛ شيخ ابوالقاسم؛ ميرزا حسن طبيب؛ حاجي آخوند عبدالرزاق؛ ابوطالب کلاهدوز؛ مشهدي محمدعلي؛ حاجي غلامعلي بلورفروش؛ استاد غلام‌حسين نعلبند. منبع: مناهج الرشاد في اسرار الشهادة. روح‌الله بن حبيب‌الله عالمي بارفروش مازندراني. تهران: چاپخانه عبدالرحيم بن رستم‌علي تهراني، 230ص، 1335ق موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ دايرة المعارف؛ مرعشي؛ آستان قدس

[17]

وقف نامه دکان‌هاي مسجد حاج واقف مذکور

واقف: تاجر بادکوبي بارفروشي، علي‌اکبر بن حسين متولي: تاجر بادکوبي بارفروشي، علي‌اکبر بن حسين و سپس اولاد واقف نسلاً بعد نسل. تاريخ وقف: 16 رجب 1334ق تاريخ کتابت: ربيع‌الاول 1335ق تاريخ چاپ: 10 صفر 1336ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 21× 5/13سم؛ تعداد سطور: 19؛ تعداد صفحات: 5ص. رقبات و محل وقوع: 1. شش دانگ دو باب دکان متصل به هم و يک باب طويله با جميع توابع و لواحق و منضمّات و مضافات واقع در محلة مسجد جامع از محلات شهر بارفروش؛ 2. يک باب دکان واقع در جنب مسجد جديد البناء حاج واقف با جميع توابع و لواحق و منضمات و مضافات که واقع است در محله بي سرتکيه از محلات شهر بارفروش مصارف: بعد از وضع تعميرات لازمة اعيان موقوفه و مسجد و يک‌عُشر حق التوليه، مبلغ سي تومان را هر ساله به امام راتب مسجد مزبور از باب حق امامت، و مبلغ چهل تومان به مؤذن، مکبر و خادم مسجد از بابت حقوق ايشان، و الباقيِ مال الاجارة اعيان موقوفه را از براي لوازمات و مصارف مسجد مصروف دارد؛ از قبيل: حصير، سوخت، چراغ و مشربه و ... سجلات: ظهيرالاسلام شيخ روح‌الله؛ شيخ جعفر؛ شيخ علي‌اکبر؛ شيخ ابوالقاسم؛ محمدحسن؛ حاجي عبدالرزاق منبع: مناهج الرشاد في اسرار الشهادة. روح‌الله بن حبيب‌الله عالمي بارفروش مازندراني. تهران: چاپخانة عبدالرحيم بن رستم‌علي تهراني، 230ص، 1335ق موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ دايرة المعارف؛ مرعشي؛ آستان قدس

[18]

وقف نامه خانة بزرگ و سه باب و نيم دکان

واقف: تاجر بادکوبي بارفروشي، علي‌اکبر بن حسين متولي: تاجر بادکوبي بارفروشي، علي‌اکبر بن حسين و سپس اولاد واقف نسلاً بعد نسل. تاريخ وقف: 1334ق تاريخ کتابت: ربيع‌الاول 1335ق تاريخ چاپ: 10 صفر 1336ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 21× 5/13سم؛ تعداد سطور: 19؛ تعداد صفحات: 11ص. رقبات و محل وقوع: 1. شش دانگ عمارت بزرگ جديد البناء واقع در محلة بي‌سرتکية بارفروش؛ 2. دو باب و نيم دکان ملکي متصرفيِ واقف واقع در سر ميدان بارفروش؛ 3. يک باب دکان واقع در حد غربي مسجد جامع بارفروش که از شيخ محمدخادم ابتياع شده با کافّة مضافات و منضمّات. مصارف: تعزيه‌داري امام حسين و ساير ائمة معصومين (عليهم السلام) در دهة دوم ماه محرم در صورت امکان، و در صورت عدم امکان در دهة آخر ماه صفر در حسينية واقف. سجلات: سيد اسماعيل مازندراني بارفروشي؛ شيخ عنايت بارفروشي؛ شيخ عبدالهادي بن ابوالحسن مازندراني؛ عبدالغفار حسيني مازندراني بارفروشي؛ سيد محمد بن کاظم حسيني؛ شيخ روح‌الله؛ شيخ جعفر؛ علي بن مهدي حسيني ساروي مازندراني مشهدکلائي؛ سيد علي؛ شيخ غلام‌علي بارفروشي؛ سيد احمد بن محمدعلي حسيني مازندراني بارفروشي؛ شيخ محمد بن امير؛ شيخ محسن بن حبيب‌الله مازندراني؛ سيد حسن موسوي طباطبايي؛ سيد محمدکاظم طباطبايي؛ شيخ عباس؛ شيخ محمدحسين مازندراني؛ شيخ عبدالله مازندراني نجفي؛ حجة الاسلام شيخ کبير؛ شيخ محمدحسن مازندراني. ملاحظات: به ضميمه، صورت اعيان موقوفه از موقوفات حاجي علي‌اکبر که بايد در عزاداري حسينيه استعمال شود آمده است. منبع: مناهج الرشاد في اسرار الشهادة. روح‌الله بن حبيب‌الله عالمي بارفروش مازندراني. تهران: چاپخانة عبدالرحيم بن رستم‌علي تهراني، 230ص، 1335ق. موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ دايرة المعارف؛ مرعشي؛ آستان قدس.

[19]

وقف نامه جنب مسجد و مقبرة حاجي علي‌اکبر

واقف: تاجر بادکوبي بارفروشي علي‌اکبر بن حسين متولي: تاجر بادکوبي بارفروشي، علي‌اکبر بن حسين و سپس اولاد واقف نسلاً بعد نسل. تاريخ کتابت: 27 رجب 1335 تاريخ چاپ: 10 صفر 1336ق؛ نوع خط: نسخ؛ ابعاد: 21× 5/13سم؛ تعداد سطور: 19؛ تعداد صفحات: 5ص. رقبات و محل وقوع: يک باب سراخانة ملکي با جميع توابع و لواحق و منضمّات و مضافات واقع در سرتکيه از محلات بارفروش. مصارف: به جهت مصارف مقبرة واقف سجلات: مهدي اصفهاني؛ شيخ علي دشتي؛ آقاحسن؛ عباس‌علي؛ شيخ علي‌اکبر شهميرزادي؛ علي‌اصغر بادکوبه‌اي؛ سيد ذبيح‌الله؛ محمدحسن؛ شيخ روح‌الله؛ شيخ جعفر؛ شيخ ابوالقاسم. منبع: مناهج الرشاد في أسرار الشهادة. روح‌الله بن حبيب‌الله عالمي بارفروش مازندراني. تهران: چاپخانة عبدالرحيم بن رستم‌علي تهراني، 230ص، 1335ق. موجودي: بياض؛ آستانه؛ عبدالعظيم؛ دايرة المعارف؛ مرعشي؛ آستان قدس.

[20]

وقف نامه مامقاني

واقف: مامقاني، عبدالله بن محمدحسن بن عبدالله (1290ـ1351ق) متولي: مامقاني، عبدالله بن محمدحسن بن عبدالله (1290ـ1351ق) کاتب: زنجاني، احمد بن محمدحسين تاريخ وقف: 17 رجب 1343ق تاريخ چاپ: 1344ق نوع خط: نسخ؛ تعداد صفحات: 1ص؛ ابعاد: 33×21سم؛ تعداد سطور: 37. رقبات و محل وقوع: 1. خانه؛ 2. شش دکان واقع در محلة باب النجف از محله‌هاي کربلا. مصارف: وقف بر شيخ عبدالله مامقاني و اولاد ذکورش نسلاً بعد از نسل. سجلات: محمدحسن بن عبدالله مامقاني؛ محمدحسين غروي نائيني؛ ابوالحسن موسوي اصفهاني؛ علي حسيني شيرازي؛ احمد آل کاشف الغطا؛ محمد حسيني يزدي فيروزآبادي؛ ضياءالدين عراقي؛ علي بن عبدالحسين؛ مهدي خراساني؛ جواد صاحب الجواهر؛ جعفر آل بحرالعلوم طباطبائي؛ محمد موسوي خلخالي؛ محمدکاظم خراساني؛ محمد بحرالعلوم طباطبائي؛ عبدالله مازندراني. توضيحات: در وقف‌نامه قيد شده است در صورتي که کسي اصل وقف‌نامه را بخواهد، نزد شيخ ابوالقاسم مامقاني است. منبع: مناهج المتقين في فقه ائمة الحق و اليقين. عبدالله بن محمدحسن بن عبدالله مامقاني نجفي (1290ـ1351 ق). نجف: چاپخانة مرتضويه، رحلي، 532ص، 1344ق. موجودي: بياض؛ بصير رايانه؛ شاهچراغ شيراز؛ دايرة المعارف؛ مرعشي نجفي؛ سپهسالار؛ آستان قدس رضوي.

[21]

وقف نامه موقوفات قهّارقلي‌خان در بارفروش

واقف: قاجار، قهّارقلي بن خانلرخان متولي: قاجار، قهّارقلي بن خانلرخان متولي: امام مسجد جامع عتيق بارفروش تاريخ وقف: 22 جمادي‌الثاني 1305ق تاريخ چاپ: 1332ق؛ نوع خط: نسخ؛ تعداد صفحات: 4ص؛ ابعاد: 34×21سم؛ تعداد سطور: 38س. رقبات و محل وقوع: 1. دکاکين سمّاکي واقع در بازار مسگري بارفروش؛ 2. دکاکين واقع در بازار پشت شهداء؛ 3. دکان علاقه‌بندي واقع در بازار کلاه‌دوديِ بارفروش؛ 4. حمام ميرزا يوسف زنانه و مردانه واقع در پشت بازار مسگري بارفروش محلة سرحمام؛ 5. حمام چوب باغ؛ 6. يک دانگ و نيم شکرپزي؛ 7. چهار دانگ مشاع از شش دانگ يک باب کاروان‌سراي واقع در محلة بارفروش قريب تکية مزبوره شهير به سراي ضابط؛ 8. کلمدون و نقيب‌کلا و پائين جنيد از قراي بلوک پيشه توابع بار فروش دو دانگ و شانزده سير؛ 9. زمين مزروعي خارج از دهک واقعه در کلامدن سه جريب و پنج قفيز؛ 10. پانزده سهم از چهار دنگ ملکي قريه طرقچي کلامن؛ 11. قرية حسين آباد توابع ساري شناع از شش دانگ سه دانگ بين ورثه هفتاد و شش خروار و ده پيمانه؛ 12. قرية کرواد خميرکنده توابع علي‌آباد؛ 13. قرية دوعي کلا مِن قراي بلوک مطلال ازرک که متاع از شش دانگ يک دانگ و نيم و چهار سير و نيم يک سهم از سه سهم از يک دانگ از شش دانگ ..؛ 14. بلوک جلال ازرک مازندران مِن اعمال بلدة بارفروش؛ 15. قرية ارچي من قراي بلوک جلال ازرک مازندران مِن توابع بارفروش مشاع از شش دانگ با جميع توابع و لواحق بقدر الحصة الشايعة دو دانگ و نيم؛ 16. قريه درکنار مِن قراي بلوک جلال ازرک مازندران از توابع بارفروش مشاع از شش دانگ با جميع لواحق بقدر الحصة الشايعة دو دانگ. مصارف: مدرسه و مسجد، فقرا، خيرات، تعزيه‌داري سجلات: محمدحسن بن صفرعلي بارفروشي مازندراني مشهور به شيخ کبير. منبع: تعليقة علي فرائد الاصول. محمدحسن بن صفرعلي بارفروشي مازندراني مشهور به شيخ کبير (1242ـ1345 ق). تهران: چاپخانة احمد شيرازي تهراني، 553ص، 1332ق. موجودي: بياض؛ ملي تهران؛ مرکزي دانشگاه تهران؛ تخصصي فقه و اصول؛ مرعشي؛ آستان قدس رضوي؛ آستانة حضرت معصومه (عليها السلام)؛ بصير رايانه؛ سپهسالار.

[22]

وقف نامه سيد سعيد طباطبايي نائيني

واقف: طباطبايي نائيني، سعيد بن نصرالله بن سعيد (1293ـ1378ق) متولي: نامعلوم کاتب: علي مسمي‌پرست تاريخ وقف: نامعلوم تاريخ کتابت: 1364ق تاريخ چاپ: 1364ق؛ نوع خط: نسخ؛ تعداد صفحات: 1ص؛ ابعاد: ‌27×5/17سم‌؛ تعداد سطور: 42 سطر دو ستونه. رقبات و محل وقوع: 1. چهار دانگ مزرعة جديدالاحداث سعيدآباد واقع در نائين نزديک ارچک؛ 2. سه دانگ خانة مشهور به خانة حاجي ميرزا واقع در نائين؛ 3. يک باب خانة متصل به خانة باغچه واقع در محلة گلبهار اصفهان؛ 4. يک باب خانه واقع در کوچة شيخ محمدتقي در مشهد؛ 5. يک دانگ از مزرعة هاشم‌آباد در دو فرسخي مشهد. مصارف: عائدات موقوفات 10 قسم شود: دو قسم حق متصدي و متولي که از اولاد اکبر برادر و خواهر است بالسويه، و دو سهم براي اطعام فقير، و سه سهم براي تعزية خامس آل عبا(عليه السلام) ، و يک سهم براي ختم قرآن و نائب الزيارة و صوم و صلوات که به نيابت پدر و مادر و برادر واقف خوانده شود، و دو سهم براي مجتهد جامع الشرايط بابت سهم امام(عليه السلام). منبع: مکارم الکرائم. علي بن حسن زواره‌اي. اصفهان: بي‌چا، 313ص، وزيري، 1364ق [7920] موجودي: بياض؛ آستانه؛ دايرة المعارف؛ ملي؛ مرعشي؛ شهرداري اصفهان..............