بررسی تاثیر عواطف بر عمل خیر

زینب السادات میرشمسی

چکیده

حالات عاطفی، محرک‌های تأثیرگذاری هستند که بیشتر افعال انسان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند. عمل خیر یکی از افعالی است که غالباً تحت تأثیر محرک‌های عاطفی محقق می‌گردد. اگر این حالات را شناختی دانسته و معتقد باشیم اموری انسانی هستند نه حالاتی برآمده از طبع حیوانی انسان، می‌توانیم افعال عاطفی را با رعایت شرایطی ارادی بدانیم. به این ترتیب با اعتقاد به ارادی و شناختی بودن افعال عاطفی، می‌توان به بررسی مؤلفه‌های شناختی تأثیرگذار در این حالات پرداخت و امیدوار بود که با پرورش و اصلاح آن مؤلفه‌ها ، عمل خیر مناسب تحقق یابد. بیشتر فلاسفه عواطف را غیر شناختی می‌دانند، در مقابل این دیدگاه گروهی دیگر از فلاسفه ، معتقد هستند عواطف اموری شناختی بوده و مؤلفه‌هایی مثل همدردی یا شفقت اموری انسانی هستند که تحت تأثیر احکام ارزشیابانه عقل انسان باعث تحقق افعال انسان دوستانه می‌گردند. به این ترتیب عواطف نوعی حکم شناختی هستند که از ارزش‌ها ، معنای زندگی و غایات انسان‌ها تأثیر می‌پذیرند. در چنین دیدگاهی ادبیات، هنر و گزاره‌های دینی با تأثیر بر ارزش‌ها و معنای زندگی افراد، احکام ارزشیابانه یعنی عواطف آن‌ها را شکل می‌دهند. هر چه این ارزش‌ها انسانی‌تر بوده و دایره اهداف و غایات فرد را گسترده‌تر کنند عواطف او انسانی‌تر می‌شوند. لذا با تأثیرگذاری در ارزش‌ها و معنادهی به آن‌ها می‌توان با انسان‌هایی مواجه شد که دایره اهداف، غایات ارزش‌هایشان از امور فردی و شخصی، نوع بشر و حتی همه موجودات را شامل شود. انسان‌هایی که درد و رنج دیگران همان اندازه آن‌ها را ناراحت می‌کند که درد و رنج خودشان . از طرف دیگر این درد و رنج به‌اندازه‌ای برای آن‌ها مهم بوده و در مرکز اهداف و غایاتشان جای دارد که آن‌ها را به انجام عمل بازدارنده سوق می‌دهد. در چنین حالتی است که عمل خیر با شدت وحدتی وصف‌ناشدنی خود را نشان می‌دهد. این مقاله تلاش می‌کند تا نشان دهد چگونه شناختی دانستن عواطف بر شکل‌دهی و ساماندهی فعل خیر تأثیر می‌گذارد. چه مؤلفه‌های ارزشیابانه ای باعث تحقق عمل خیر می‌شوند و چگونه می‌توان به تقویت این مؤلفه‌ها در اندیشه انسان اقدام کرد؟

واژگان کلیدی

لذت و الم، عاطفه، ملاصدرا، عمل خیر

لینک مقاله در سیویلیکا