بررسی کارکردهای اجتماعی وقف در بهبود رفاه اجتماعی

سید ابراهیم مساوات ، اسماعیل باباامیری ، پیام فرهادی

چکیده

توسعه امری است پویا، متحرک و چندبعدی که همواره باید نیازهای حیاتی و اجتماعی انسان را پاسخ دهد و با محور قرار دادن اجتماع و مردم به‌عنوان عامل و نافع اصلی توسعه اموری از قبیل امنیت، شادی، رفاه، آزادی، انسجام و صلح را برای آنان فراهم آورد. با توجه به تجارب تلخ سه دهه توسعه جهانی از سال 1950 تا 1980 برای تحقق توسعه در هر جامعه، نباید آن را پدیده‌ای فراگیر و همه‌جانبه در نظر گرفت، بلکه توسعه را باید فرایندی برای پاسخ به نیازهای جامعه‌ای خاص دانست که منطبق با ماهیت و ساختار آن جمعه باشد؛ چراکه توسعه بدون توجه به واقعیت‌ها و توانایی‌های موجود در جامعه ی هدف هرگز به وقوع نخواهد پیوست. بنابراین برای شناسایی نیازها و توانایی‌های جامعه در عرصه توسعه و رفاه اجتماعی چاره‌ای جز مطالعه ارزش‌ها و واقعیت‌ها و تاریخ آن جامعه وجود ندارد تا با شناخت این مقولات موجود در هر جامعه، نیازها و ضروریات آن تعیین و تشخیص گردد. در این بین یکی از پتانسیل های مهم و برخاسته از فرهنگ اسلامی-ایرانی در جامعه ما، اعمال خیرخواهانه ی حمایتی مانند وقف است. ازاین‌رو پژوهش حاضر به شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی درصدد است تا پدیده وقف را از بُعد اجتماعی موردبررسی قرار دهد. بر مبنای مطالعات و پژوهش‌ها و مشاهدات محقق، برخی از کارکردهای اجتماعی وقف شامل موارد زیر می‌شود: تأمین و بهبود سرمایه انسانی، تولید کالاها و خدمات عمومی، توسعه ی فرهنگی، امنیت، خلق فضاهای شهری، عدالت، مسئولیت اجتماعی و توسعه ارزش‌های الهي و معنوي.

واژگان کلیدی

وقف، توسعه، اسلام