بصیرت: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''بصیرت''' به معنای شناخت حقیقت و قدرت درک صحیح امور می باشد. ==بصیرت در لغت==...» ایجاد کرد) |
|||
| سطر ۴: | سطر ۴: | ||
'''بصیرت''' در لغت، به معنای عقیده [[قلبی]]، [[شناخت]]، [[یقین]]، [[زیرکی]] و [[عبرت]] آمده است. | '''بصیرت''' در لغت، به معنای عقیده [[قلبی]]، [[شناخت]]، [[یقین]]، [[زیرکی]] و [[عبرت]] آمده است. | ||
| − | + | <ref> | |
[۱] | [۱] | ||
| − | + | </ref> | |
==بصیرت در اصطلاح== | ==بصیرت در اصطلاح== | ||
'''بصیرت''' در اصطلاح، عبارت است از قوه‌ای در [[قلب]] شخص، که به [[نور]] قدسی [[منوّر]] بوده، به وسیله آن حقایق [[اشیا]] و امور را درک می‌کند؛ همانگونه که شخص به وسیله [[چشم]]، [[صُوَر]] و ظواهر [[اشیا]] را میبیند. | '''بصیرت''' در اصطلاح، عبارت است از قوه‌ای در [[قلب]] شخص، که به [[نور]] قدسی [[منوّر]] بوده، به وسیله آن حقایق [[اشیا]] و امور را درک می‌کند؛ همانگونه که شخص به وسیله [[چشم]]، [[صُوَر]] و ظواهر [[اشیا]] را میبیند. | ||
| − | + | <ref> | |
[۲] | [۲] | ||
| − | + | </ref> | |
==بصیرت از دیدگاه امیرالمومنین== | ==بصیرت از دیدگاه امیرالمومنین== | ||
برخی گفتهاند: شناخت [[روشن]] و یقینی از [[دین]]، [[تکلیف]]، [[پیشوا]]، [[حجت خدا]]، [[راه]]، دوست و [[دشمن]]، [[حق]] و [[باطل]]، «'''بصیرت''' » نام دارد. | برخی گفتهاند: شناخت [[روشن]] و یقینی از [[دین]]، [[تکلیف]]، [[پیشوا]]، [[حجت خدا]]، [[راه]]، دوست و [[دشمن]]، [[حق]] و [[باطل]]، «'''بصیرت''' » نام دارد. | ||
| − | + | <ref> | |
[۳] | [۳] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | چنانچه حضرت امیر علیه السلام از رزمندگان راستین با این صفت یاد می‌کند که: «حَمَلُوا بَصائِرَهُمْ عَلی اسْیافِهِمْ؛ | + | چنانچه [[حضرت امیر علیه السلام]] از [[رزمندگان]] راستین با این صفت یاد می‌کند که: «حَمَلُوا بَصائِرَهُمْ عَلی اسْیافِهِمْ؛ |
| − | + | <ref> | |
[۴] | [۴] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
[۵] | [۵] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | بصیرت | + | '''بصیرت''' خویش را بر شمشیرهایشان سوار کردند. یعنی اگر در [[میدان نبرد]]، تیغ میزدند از روی '''بصیرت''' بود.» |
==بصیرت در آینه روایات== | ==بصیرت در آینه روایات== | ||
| − | در مورد اهمیت و ارزش بصیرت و اینکه منظور از | + | در مورد اهمیت و ارزش '''بصیرت''' و اینکه منظور از '''بصیرت'''، کدام قسم آن است به چند [[حدیث]] اکتفا می‌کنیم. |
| − | |||
| − | |||
| + | ۱-[[ پیامبر]] [[خدا]] [[صلوات الله علیه]] می‌فرماید: «کور آن نیست که چشمش [[نابینا]] باشد بلکه کور (واقعی) آن کسی است که دیده بصیرتش [[کور]] باشد.» | ||
| + | <ref> | ||
[۶] | [۶] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | ۲- حضرت امام علی علیه السلام می‌فرماید: «اگر دیده | + | ۲- [[حضرت امام علی علیه السلام]] می‌فرماید: «اگر دیده '''بصیرت'''، [[کور]] باشد نگریستن [[چشم]] سودی نمی‌دهد.» |
| − | + | <ref> | |
[۷] | [۷] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | ۳- حضرت امام علی علیه السلام می‌فرماید: «با بصیرت کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از | + | ۳- [[حضرت امام علی علیه السلام]] می‌فرماید: «با '''بصیرت''' کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از [[عبرت]] بهره گیرد آنگاه راه روشنی را بپیماید که در آن از افتادن در پرتگاه‌ها به دور ماند.» |
| − | + | <ref> | |
[۸] | [۸] | ||
| − | + | </ref> | |
=== اهمیت بصیرت در روایات=== | === اهمیت بصیرت در روایات=== | ||
| − | همانطور که از احادیث فوق استفاده می‌شود بینش و آگاهی، در مورد کارهایی که انسان انجام می‌دهد، بخصوص اعمال فردی و اجتماعی، حائز اهمیت فوق العاده بوده و در صورت نبود بینش کافی، مخصوصا در برهه‌های حساس | + | همانطور که از [[احادیث]] فوق استفاده می‌شود بینش و آگاهی، در مورد کارهایی که [[انسان]] انجام می‌دهد، بخصوص [[اعمال]] فردی و اجتماعی، حائز اهمیت فوق العاده بوده و در صورت نبود [[بینش]] کافی، مخصوصا در برهه‌های حساس [[زندگی]]، آدمی را تا مرحله افتادن در پرتگاه‌ها و خروج از [[صراط مستقیم]] [[الهی]] پیش می‌برد. |
==بصیرت در قرآن== | ==بصیرت در قرآن== | ||
| − | ماده بصیرت در ضمن آیات | + | ماده '''بصیرت''' در ضمن [[آیات]] [[قرآن]]، در سه معنی بکار برده شده است. |
| − | |||
| − | |||
| + | ۱- به معنی [[بینائی دل]]: چنانکه درآیه [[مبارکه]] می‌فرماید: «وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصِیرُ؛ | ||
| + | <ref> | ||
[۹] | [۹] | ||
| + | </ref> | ||
| + | هرگز [[کوردل]] و روشن ضمیر یکسان نیستند.» | ||
| − | + | ۲- به معنی بینائی [[چشم]]: چنانکه در[[آیه مبارکه]] می‌فرماید: «فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً؛ | |
| − | + | <ref> | |
| − | ۲- | ||
| − | |||
[۱۰] | [۱۰] | ||
| + | </ref> | ||
| + | (بدین جهت) او را [[شنوا]] و [[بینا]] قرار دادیم!» | ||
| − | + | ۳- به معنی [[بینائی]] با [[برهان]] | |
| − | + | <ref> | |
| − | ۳- | ||
| − | |||
[۱۱] | [۱۱] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | و دلیل: چنانکه درآیه مبارکه می‌فرماید: «قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً؛ | + | و دلیل: چنانکه درآیه [[مبارکه]] می‌فرماید: «قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً؛ |
| − | + | <ref> | |
[۱۲] | [۱۲] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | انسان غافل در روز قیامت میگوید خدایا چرا مرا نابینا محشور کردی و حال آنکه من در دنیا بینا و آگاه بودم؟» | + | [[انسان]] غافل در روز [[قیامت]] میگوید خدایا چرا مرا [[نابینا]] محشور کردی و حال آنکه من در [[دنیا بینا]] و آگاه بودم؟» |
==آثار بصیرت== | ==آثار بصیرت== | ||
| − | بصیرت نیز مانند سایر مباحث اخلاقی، دارای آثار بخصوصی است که در زیر به آن می پردازیم: | + | '''بصیرت''' نیز مانند سایر مباحث اخلاقی، دارای [[آثار]] بخصوصی است که در زیر به آن می پردازیم: |
=== توحید=== | === توحید=== | ||
| − | از جمله آثار | + | از جمله [[آثار]] '''بصیرت'''، ره یافتن به [[توحید]] و [[قدرت خدا]] می‌باشد. در این مورد در [[آیه شریفه]] چنین وارد شده است: «قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ …. قُلْ هَلْ یسْتَوِی الْأَعْمَی وَالْبَصِیرُ أَمْ …؛ |
| − | + | <ref> | |
[۱۳] | [۱۳] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | بگو: چه کسی پروردگار | + | بگو: چه کسی [[پروردگار]] [[آسمان]] و [[زمین]] است؟ بگو: الله! (سپس) بگو: آیا [[اولیا]] (و خدایانی) غیر از او برای خود برگزیده‌اید که (حتی) [[مالک]] [[سود]] و [[زیان]] خود نیستند (تا چه رسد به شما؟!) بگو: آیا [[نابینا]] و [[بینا]] یکسانند؟! یا [[ظلمت]] و [[نور]] برابرند؟! آیا آنها همتایانی برای [[خدا]] قرار دادند بخاطر اینکه آنان همانند [[خدا]] [[آفرینشی]] داشتند و این [[آفرینش]] بر آنها مشتبه شده است؟! بگو: [[خدا]] [[خالق]] همه چیز است؛ و اوست [[یکتا]] و پیروز!» |
=== درخواست بازگشت در آخرت=== | === درخواست بازگشت در آخرت=== | ||
| − | از دیگر آثار بصیرت و | + | از دیگر [[آثار]] [[بصیرت]] و روشن بینی، درخواست [[مجرمان]] در [[قیامت]]، برای رجوع به [[دنیا]] است، چنانچه [[قرآن]] می‌فرماید: «وَلَوْ تَرَی إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ؛ |
| − | + | <ref> | |
[۱۴] | [۱۴] | ||
| + | </ref> | ||
| + | واگر ببینی [[مجرمان]] را هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان سر به زیر افکنده، می‌گویند: [[پروردگارا]]! آنچه وعده کرده بودی دیدیم و شنیدیم؛ ما را بازگردان تا کار شایسته‌ای انجام دهیم؛ ما (به [[قیامت]]) یقین داریم!» | ||
| − | |||
=== عبرت آموزی=== | === عبرت آموزی=== | ||
| − | + | عبرت آموزی نیز یکی دیگر از [[آثار]] [[بصیرت]] می‌باشد. | |
| − | ۱) خداوند متعال می¬فرماید: «قَدْ کَانَ لَکُمْ آیةٌ فِی فِئَتَینِ الْتَقَتَا...یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَاللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصَارِ؛ [۱۵] در دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد می‌کرد و جمع دیگری که کافر بود (در راه شیطان و بت) در حالی که آنها (گروه مؤمنان) را با چشم خود، دو برابر آنچه بودند، می‌دیدند. (و این خود عاملی برای وحشت و شکست آنها شد) و خداوند هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) با یاری خود تأیید می‌کند. در این، عبرتی است برای بینایان!» | + | ۱) [[خداوند]] متعال می¬فرماید: «قَدْ کَانَ لَکُمْ آیةٌ فِی فِئَتَینِ الْتَقَتَا...یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَاللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصَارِ؛ |
| + | <ref> | ||
| + | [۱۵] | ||
| + | </ref> | ||
| + | در دو گروهی که (در میدان [[جنگ بدر]]) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه [[خدا]] [[نبرد]] می‌کرد و جمع دیگری که [[کافر]] بود (در راه [[شیطان]] و [[بت]]) در حالی که آنها (گروه [[مؤمنان]]) را با [[چشم]] خود، دو برابر آنچه بودند، می‌دیدند. (و این خود عاملی برای [[وحشت]] و [[شکست ]]آنها شد) و [[خداوند]] هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) با یاری خود تأیید می‌کند. در این، عبرتی است برای [[بینایان]]!» | ||
۲)در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «مَثَلُ الْفَرِیقَینِ کَالْأَعْمَی وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِیرِ وَالسَّمِیعِ هَلْ یسْتَوِیانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَکَّرُونَ؛ | ۲)در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «مَثَلُ الْفَرِیقَینِ کَالْأَعْمَی وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِیرِ وَالسَّمِیعِ هَلْ یسْتَوِیانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَکَّرُونَ؛ | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۶] | [۱۶] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | حال این دو گروه ( مؤمنان و منکران ، حال | + | حال این دو گروه ( [[مؤمنان]] و[[ منکران]] ، حال «[[نابینا]] و [[کر]] » و «[[بینا]] و [[شنوا]]» است؛ آیا این دو، همانند یکدیگرند؟! آیا [[پند]] نمی‌گیرند؟!» |
| − | برای مطالعه بیشتر می توانید به آیه ۴۴ سوره نور | + | برای مطالعه بیشتر می توانید به آیه ۴۴ [[سوره نور]] |
| − | + | <ref> | |
[۱۷] | [۱۷] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | ، آیه ۵۸ سوره غافر | + | ، آیه ۵۸ [[سوره غافر]] |
| − | + | <ref> | |
[۱۸] | [۱۸] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | و آیه ۲ سوره حشر | + | و آیه ۲ [[سوره حشر]] |
| − | + | <ref> | |
[۱۹] | [۱۹] | ||
| − | + | </ref> | |
، مراجعه کنید. | ، مراجعه کنید. | ||
===سود شخصی=== | ===سود شخصی=== | ||
| − | حصول منفعت برای خود | + | حصول منفعت برای خود [[فرد]]، یکی دیگر از نتایج '''بصیرت''' و ژرف نگری می‌باشد |
| − | + | <ref> | |
[۲۰] | [۲۰] | ||
| − | + | </ref> | |
چنانچه می‌فرماید: «قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ...؛ | چنانچه می‌فرماید: «قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ...؛ | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۱] | [۲۱] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که (به وسیله آن، حق را) ببیند، به سود خود اوست؛...» | + | دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که (به وسیله آن، [[حق]] را) ببیند، به [[سود]] خود اوست؛...» |
==ابزار بصیرت== | ==ابزار بصیرت== | ||
| | ||
| − | برای شناخت و درک صحیح از | + | برای شناخت و درک صحیح از [[حقایق]]، مسلّما ابزارهایی مورد نیاز است که در زیر به آنها پرداخته شده است. |
| − | |||
| − | |||
| + | ۱) [[چشم]]: از جمله ابزار شناخت و درک صحیح [[حقایق]]، [[چشم]] است چنانچه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ أَعْینٌ لَا یبْصِرُونَ بِهَا...؛ | ||
| + | <ref> | ||
[۲۲] | [۲۲] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | به | + | به [[یقین]]، گروه بسیاری از [[جن]] و [[انس ]] را برای [[دوزخ]] آفریدیم؛... آنها چشمانی دارند که با آن نمی‌بینند؛...» |
| − | خداوند می‌فرماید: «وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِنْ مَکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَةً...؛ | + | [[خداوند]] می‌فرماید: «وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِنْ مَکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَةً...؛ |
| − | + | <ref> | |
[۲۳] | [۲۳] | ||
| + | </ref> | ||
| + | ما به آنها ([[قوم عاد]]) قدرتی دادیم که به شما ندادیم و برای آنان [[گوش]] و [[چشم]] و [[دل]] قرار دادیم؛ (اما به هنگام [[نزول عذاب]]) نه گوش‌ها و چشم‌ها و نه عقل‌هایشان برای آنان هیچ سودی نداشت؛ چرا که [[آیات خدا]] را انکار می‌کردند؛...» | ||
| − | + | ۲) [[قلب]]: [[قلب]] نیز یکی دیگر از [[ابزار]] '''بصیرت''' و درک حقایق می‌باشد در همین زمینه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یفْقَهُونَ بِهَا...؛ | |
| − | + | <ref> | |
| − | ۲) قلب: قلب نیز یکی دیگر از ابزار بصیرت و درک حقایق می‌باشد در همین زمینه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یفْقَهُونَ بِهَا...؛ | ||
| − | |||
[۲۴] | [۲۴] | ||
| + | </ref> | ||
| + | به [[یقین]]، گروه بسیاری از [[جن]] و [[انس ]] را برای [[دوزخ]] آفریدیم؛ آنها د‌‌ل‌ها ([[عقل]]ها)یی دارند که با آن ([[اندیشه]] نمی‌کنند و) نمی‌فهمند؛...» | ||
| − | + | ۳) [[گوش]]:[[ گوش]] نیز از جمله ابزار¬های [[شناخت]] و درک صحیح [[حقایق]] می‌باشد. می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یسْمَعُونَ بِهَا...؛ | |
| − | + | <ref> | |
| − | ۳) گوش: گوش نیز از جمله ابزار¬های شناخت و درک صحیح حقایق می‌باشد. می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یسْمَعُونَ بِهَا...؛ | ||
| − | |||
[۲۵] | [۲۵] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | به | + | به [[یقین]]، گروه بسیاری از [[جن]] و [[انس]] را برای [[دوزخ]] آفریدیم؛... آنها گوش‌هایی دارند که با آن نمی‌شنوند؛...» |
==اهل بصیرت== | ==اهل بصیرت== | ||
| − | کسانی که اهل بصیرت می باشند چنین معرفی شده اند: | + | کسانی که [[اهل]] '''بصیرت''' می باشند چنین معرفی شده اند: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ۱) [[حضرت ابراهیم علیه السلام]] | ||
| + | [[حضرت ابراهیم علیه السلام]] از جمله کسانی بود که از '''بصیرت''' برخوردار بوده چنانچه [[قرآن]] می‌فرماید: «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِیکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ؛ | ||
| + | <ref> | ||
[۲۶] | [۲۶] | ||
| + | </ref> | ||
| + | و این چنین، [[ملکوت]] [[آسمان]] و [[زمین]] (و [[حکومت]] مطلقه [[خداوند]] بر آنها) را به [[ابراهیم]] نشان دادیم؛ (تا به آن استدلال کند،) و [[اهل یقین]] گردد.» | ||
| − | + | ۲)[[انابهکنندگان]] | |
| − | + | [[بنده]] انابهکننده(کسانی که به درگاه [[خداوند ]][[انابه]] کردند) از انسان‌های روشن ضمیر و [[اهل]] '''بصیرت''' می‌باشد: «تَبْصِرَةً وَذِکْرَی لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ؛ | |
| − | ۲)انابهکنندگان | + | <ref> |
| − | بنده انابهکننده(کسانی که به درگاه خداوند انابه کردند) از انسان‌های | ||
| − | |||
[۲۷] | [۲۷] | ||
| + | </ref> | ||
| + | تا وسیله [[بینایی]] و یادآوری برای هر [[بنده]] [[توبه]] کاری باشد!» | ||
| − | + | ۳) [[بندگان]] خاصّ [[خدا]] | |
| − | + | برخورد آگاهانه [[بندگان]] شایسته [[خداوند]]، به هنگام [[ذکر]] [[آیات]] [[پروردگارشان]]، موجب قرار گرفتنشان در شمار [[اهل]] '''بصیرت''' می‌شود: «[[بندگان]] (خاص [[خداوند]]) [[رحمان]]،... کسانی هستند که هرگاه [[آیات]] [[پروردگارشان]] به آنان گوشزد شود، [[کر]] و [[کور]] روی آن نمی‌افتند.» | |
| − | ۳) بندگان خاصّ خدا | + | <ref> |
| − | برخورد آگاهانه بندگان شایسته | ||
| − | |||
[۲۸] | [۲۸] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
[۲۹] | [۲۹] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | ۴) حضرت محمّد صلوات الله علیه | + | ۴) [[حضرت محمّد صلوات الله علیه]] |
| − | پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلوات الله علیه نیز از ضمیری روشن و آگاه برخوردار بودند. قرآن درباره ایشان می فرماید: «بگو: این راه من است من، با بصیرت به سوی خدا دعوت می‌کنم!...» | + | [[پیامبر گرامی اسلام]] [[حضرت محمد صلوات الله علیه]] نیز از ضمیری روشن و آگاه برخوردار بودند. [[قرآن]] درباره ایشان می فرماید: «بگو: این راه من است من، با '''بصیرت''' به سوی [[خدا]] [[دعوت]] می‌کنم!...» |
| − | + | <ref> | |
[۳۰] | [۳۰] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | ۵) متقین | + | ۵) [[متقین]] |
| − | + | [[پرهیزکاران]]، از انسان‌های [[بیدار دل]] در مصاف با [[وسوسه‌های شیطانی]] هستند: «[[پرهیزگاران]] هنگامی که گرفتار [[وسوسه‌های شیطان]] شوند، به یاد ([[خدا]] و [[پاداش ]]و [[کیفر]] او) می‌افتند و (در پرتو یاد او، راه [[حق]] را می‌بینند و) ناگهان [[بینا]] می‌گردند.» | |
| − | + | <ref> | |
[۳۱] | [۳۱] | ||
| − | + | </ref> | |
==اسباب بصیرت== | ==اسباب بصیرت== | ||
| | ||
| − | چیزهائی که موجب پیدای بصیرت در انسان می شوند عبارتند از: | + | چیزهائی که موجب پیدای '''بصیرت''' در [[انسان]] می شوند عبارتند از: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ۱) [[آخرت]]اندیشی | ||
| + | [[آخرت]]اندیشی، سبب پیدایش '''بصیرت''' در [[انسان]] می‌شود، [[قرآن]] می‌فرماید: «و به خاطر بیاور [[بندگان]] ما... را، [[صاحبان]] دست‌ها(ی نیرومند) و چشم‌ها(ی [[[بینا]])! ما آنها را با [[خلوص]] ویژه‌ای [[خالص]] کردیم و آن یادآوری سرای [[آخرت]] بود!» | ||
| + | <ref> | ||
[۳۲] | [۳۲] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | ۲) آیات خدا | + | ۲)[[آیات خدا]] |
| − | آیات الهی در زمین و انسان (آفاقی و انفسی ، از عوامل بصیرت می‌باشد: «و در زمین آیاتی برای جویندگان یقین است و در وجود خود شما (نیز آیاتی است)؛ آیا نمی‌بینید؟!» | + | [[آیات الهی]] در [[زمین]] و [[انسان]] ([[آفاقی]] و [[انفسی]] ، از عوامل '''بصیرت''' می‌باشد: «و در [[زمین]] آیاتی برای جویندگان [[یقین]] است و در وجود خود شما (نیز آیاتی است)؛ آیا نمی‌بینید؟!» |
| − | + | <ref> | |
[۳۳] | [۳۳] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | ۳) امدادهای خدا | + | ۳)امدادهای [[خدا]] |
| − | امدادهای الهی مثل پیروزی مسلمانان در غزوه | + | امدادهای الهی مثل پیروزی [[مسلمانان]] در [[غزوه بدر]]، از عوامل [[عبرت]] و [[بصیرت]] می‌باشد: «در دو گروهی که (در [[میدان جنگ بدر]]) با هم رو به رو شدند، نشانه (و [[درس عبرتی]]) برای شما بود: یک گروه، در راه [[خدا]] [[نبرد]] می‌کرد؛ و جمع دیگری که[[کافر]] بود... در این، عبرتی است برای [[بینایان]] ([[اهل بصیرت]])!» |
| − | + | <ref> | |
[۳۴] | [۳۴] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | ۴) تقوا | + | ۴)[[تقوا]] |
| − | تقوا و | + | [[تقوا]] و [[پرهیزکاری]]، از عوامل روشنایی ضمیر و [[بیداردلی]] می‌باشد: «[[پرهیزگاران]] هنگامی که گرفتار [[وسوسه‌های شیطان]] شوند، به یاد ([[خدا]] و [[پاداش]] و [[کیفر]] او) می‌افتند؛ و (در پرتو یاد او، راه [[حق]] را می‌بینند و) ناگهان [[بینا]] می‌گردند.» |
| − | + | <ref> | |
[۳۵] | [۳۵] | ||
| − | + | </ref> | |
| − | ۵) کتب آسمانی مثل قرآن و تورات | + | ۵) کتب آسمانی مثل [[قرآن]] و [[تورات]] |
| − | محتوای کتاب‌های آسمانی مانند قرآن و | + | محتوای کتاب‌های آسمانی مانند [[قرآن]] و [[تورات]]، مایه درک عمیق و '''بصیرت''' [[مردم]] است: «... بگو: من تنها از چیزی پیروی می‌کنم که بر من [[وحی]] می‌شود؛ این وسیله بینایی از طرف پروردگارتان است...» |
| − | + | <ref> | |
| + | [۳۶] | ||
| + | </ref> | ||
| + | «و ما به [[موسی]] [[کتاب آسمانی]] دادیم بعد از آنکه [[اقوام]] قرون نخستین را [[هلاک]] نمودیم؛ کتابی که برای [[مردم]] '''بصیرت'''آفرین بود...» | ||
| + | <ref> | ||
[۳۷] | [۳۷] | ||
| − | + | </ref> | |
==مانع بصیرت== | ==مانع بصیرت== | ||
| − | غفلت انسان در | + | [[غفلت]] [[انسان]] در [[دنیا]]، مانع '''بصیرت''' نسبت به حقایق آخرتی است: «(به او خطاب می‌شود) تو از این صحنه (و [[دادگاه]] بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از [[چشم]] تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملا تیزبین است!» |
| − | + | <ref> | |
[۳۸] | [۳۸] | ||
| − | + | </ref> | |
==بصیرت در حادثه عاشورا== | ==بصیرت در حادثه عاشورا== | ||
| − | حماسه آفرینان | + | [[حماسه]] آفرینان [[عاشورا]]، بیهدف و [[کورکورانه]] به [[کربلا]] نیامده بودند. آنان [[اهل]] [[بصیرت]] بودند؛ هم نسبت به درستی و [[حقّانیت]] راه و [[رهبر]] ، هم به اینکه وظیفه شان [[جهاد]] و یاری [[امام]] است. |
| − | + | <ref> | |
[۳۹] | [۳۹] | ||
| − | + | </ref> | |
==منبع== | ==منبع== | ||
نسخهٔ ۱۸ فوریهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۰۸:۳۹
بصیرت به معنای شناخت حقیقت و قدرت درک صحیح امور می باشد.
محتویات
بصیرت در لغت
بصیرت در لغت، به معنای عقیده قلبی، شناخت، یقین، زیرکی و عبرت آمده است. [۱]
بصیرت در اصطلاح
بصیرت در اصطلاح، عبارت است از قوه‌ای در قلب شخص، که به نور قدسی منوّر بوده، به وسیله آن حقایق اشیا و امور را درک می‌کند؛ همانگونه که شخص به وسیله چشم، صُوَر و ظواهر اشیا را میبیند. [۲]
بصیرت از دیدگاه امیرالمومنین
برخی گفتهاند: شناخت روشن و یقینی از دین، تکلیف، پیشوا، حجت خدا، راه، دوست و دشمن، حق و باطل، «بصیرت » نام دارد. [۳] چنانچه حضرت امیر علیه السلام از رزمندگان راستین با این صفت یاد می‌کند که: «حَمَلُوا بَصائِرَهُمْ عَلی اسْیافِهِمْ؛ [۴] [۵] بصیرت خویش را بر شمشیرهایشان سوار کردند. یعنی اگر در میدان نبرد، تیغ میزدند از روی بصیرت بود.»
بصیرت در آینه روایات
در مورد اهمیت و ارزش بصیرت و اینکه منظور از بصیرت، کدام قسم آن است به چند حدیث اکتفا می‌کنیم.
۱-پیامبر خدا صلوات الله علیه می‌فرماید: «کور آن نیست که چشمش نابینا باشد بلکه کور (واقعی) آن کسی است که دیده بصیرتش کور باشد.» [۶] ۲- حضرت امام علی علیه السلام می‌فرماید: «اگر دیده بصیرت، کور باشد نگریستن چشم سودی نمی‌دهد.» [۷] ۳- حضرت امام علی علیه السلام می‌فرماید: «با بصیرت کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از عبرت بهره گیرد آنگاه راه روشنی را بپیماید که در آن از افتادن در پرتگاه‌ها به دور ماند.» [۸]
اهمیت بصیرت در روایات
همانطور که از احادیث فوق استفاده می‌شود بینش و آگاهی، در مورد کارهایی که انسان انجام می‌دهد، بخصوص اعمال فردی و اجتماعی، حائز اهمیت فوق العاده بوده و در صورت نبود بینش کافی، مخصوصا در برهه‌های حساس زندگی، آدمی را تا مرحله افتادن در پرتگاه‌ها و خروج از صراط مستقیم الهی پیش می‌برد.
بصیرت در قرآن
ماده بصیرت در ضمن آیات قرآن، در سه معنی بکار برده شده است.
۱- به معنی بینائی دل: چنانکه درآیه مبارکه می‌فرماید: «وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصِیرُ؛ [۹] هرگز کوردل و روشن ضمیر یکسان نیستند.»
۲- به معنی بینائی چشم: چنانکه درآیه مبارکه می‌فرماید: «فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً؛ [۱۰] (بدین جهت) او را شنوا و بینا قرار دادیم!»
۳- به معنی بینائی با برهان [۱۱] و دلیل: چنانکه درآیه مبارکه می‌فرماید: «قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً؛ [۱۲] انسان غافل در روز قیامت میگوید خدایا چرا مرا نابینا محشور کردی و حال آنکه من در دنیا بینا و آگاه بودم؟»
آثار بصیرت
بصیرت نیز مانند سایر مباحث اخلاقی، دارای آثار بخصوصی است که در زیر به آن می پردازیم:
توحید
از جمله آثار بصیرت، ره یافتن به توحید و قدرت خدا می‌باشد. در این مورد در آیه شریفه چنین وارد شده است: «قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ …. قُلْ هَلْ یسْتَوِی الْأَعْمَی وَالْبَصِیرُ أَمْ …؛ [۱۳] بگو: چه کسی پروردگار آسمان و زمین است؟ بگو: الله! (سپس) بگو: آیا اولیا (و خدایانی) غیر از او برای خود برگزیده‌اید که (حتی) مالک سود و زیان خود نیستند (تا چه رسد به شما؟!) بگو: آیا نابینا و بینا یکسانند؟! یا ظلمت و نور برابرند؟! آیا آنها همتایانی برای خدا قرار دادند بخاطر اینکه آنان همانند خدا آفرینشی داشتند و این آفرینش بر آنها مشتبه شده است؟! بگو: خدا خالق همه چیز است؛ و اوست یکتا و پیروز!»
درخواست بازگشت در آخرت
از دیگر آثار بصیرت و روشن بینی، درخواست مجرمان در قیامت، برای رجوع به دنیا است، چنانچه قرآن می‌فرماید: «وَلَوْ تَرَی إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ؛ [۱۴] واگر ببینی مجرمان را هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان سر به زیر افکنده، می‌گویند: پروردگارا! آنچه وعده کرده بودی دیدیم و شنیدیم؛ ما را بازگردان تا کار شایسته‌ای انجام دهیم؛ ما (به قیامت) یقین داریم!»
عبرت آموزی
عبرت آموزی نیز یکی دیگر از آثار بصیرت می‌باشد.
۱) خداوند متعال می¬فرماید: «قَدْ کَانَ لَکُمْ آیةٌ فِی فِئَتَینِ الْتَقَتَا...یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَاللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصَارِ؛ [۱۵] در دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد می‌کرد و جمع دیگری که کافر بود (در راه شیطان و بت) در حالی که آنها (گروه مؤمنان) را با چشم خود، دو برابر آنچه بودند، می‌دیدند. (و این خود عاملی برای وحشت و شکست آنها شد) و خداوند هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) با یاری خود تأیید می‌کند. در این، عبرتی است برای بینایان!»
۲)در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «مَثَلُ الْفَرِیقَینِ کَالْأَعْمَی وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِیرِ وَالسَّمِیعِ هَلْ یسْتَوِیانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَکَّرُونَ؛ [۱۶] حال این دو گروه ( مؤمنان ومنکران ، حال «نابینا و کر » و «بینا و شنوا» است؛ آیا این دو، همانند یکدیگرند؟! آیا پند نمی‌گیرند؟!» برای مطالعه بیشتر می توانید به آیه ۴۴ سوره نور [۱۷] ، آیه ۵۸ سوره غافر [۱۸] و آیه ۲ سوره حشر [۱۹] ، مراجعه کنید.
سود شخصی
حصول منفعت برای خود فرد، یکی دیگر از نتایج بصیرت و ژرف نگری می‌باشد [۲۰] چنانچه می‌فرماید: «قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ...؛ [۲۱] دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که (به وسیله آن، حق را) ببیند، به سود خود اوست؛...»
ابزار بصیرت
برای شناخت و درک صحیح از حقایق، مسلّما ابزارهایی مورد نیاز است که در زیر به آنها پرداخته شده است.
۱) چشم: از جمله ابزار شناخت و درک صحیح حقایق، چشم است چنانچه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ أَعْینٌ لَا یبْصِرُونَ بِهَا...؛ [۲۲] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛... آنها چشمانی دارند که با آن نمی‌بینند؛...» خداوند می‌فرماید: «وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِنْ مَکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَةً...؛ [۲۳] ما به آنها (قوم عاد) قدرتی دادیم که به شما ندادیم و برای آنان گوش و چشم و دل قرار دادیم؛ (اما به هنگام نزول عذاب) نه گوش‌ها و چشم‌ها و نه عقل‌هایشان برای آنان هیچ سودی نداشت؛ چرا که آیات خدا را انکار می‌کردند؛...»
۲) قلب: قلب نیز یکی دیگر از ابزار بصیرت و درک حقایق می‌باشد در همین زمینه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یفْقَهُونَ بِهَا...؛ [۲۴] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛ آنها د‌‌ل‌ها (عقل‌ها)یی دارند که با آن (اندیشه نمی‌کنند و) نمی‌فهمند؛...»
۳) گوش:گوش نیز از جمله ابزار¬های شناخت و درک صحیح حقایق می‌باشد. می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یسْمَعُونَ بِهَا...؛ [۲۵] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛... آنها گوش‌هایی دارند که با آن نمی‌شنوند؛...»
اهل بصیرت
کسانی که اهل بصیرت می باشند چنین معرفی شده اند:
۱) حضرت ابراهیم علیه السلام حضرت ابراهیم علیه السلام از جمله کسانی بود که از بصیرت برخوردار بوده چنانچه قرآن می‌فرماید: «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِیکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ؛ [۲۶] و این چنین، ملکوت آسمان و زمین (و حکومت مطلقه خداوند بر آنها) را به ابراهیم نشان دادیم؛ (تا به آن استدلال کند،) و اهل یقین گردد.»
۲)انابهکنندگان بنده انابهکننده(کسانی که به درگاه خداوند انابه کردند) از انسان‌های روشن ضمیر و اهل بصیرت می‌باشد: «تَبْصِرَةً وَذِکْرَی لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ؛ [۲۷] تا وسیله بینایی و یادآوری برای هر بنده توبه کاری باشد!»
۳) بندگان خاصّ خدا برخورد آگاهانه بندگان شایسته خداوند، به هنگام ذکر آیات پروردگارشان، موجب قرار گرفتنشان در شمار اهل بصیرت می‌شود: «بندگان (خاص خداوند) رحمان،... کسانی هستند که هرگاه آیات پروردگارشان به آنان گوشزد شود، کر و کور روی آن نمی‌افتند.» [۲۸] [۲۹] ۴) حضرت محمّد صلوات الله علیه پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلوات الله علیه نیز از ضمیری روشن و آگاه برخوردار بودند. قرآن درباره ایشان می فرماید: «بگو: این راه من است من، با بصیرت به سوی خدا دعوت می‌کنم!...» [۳۰] ۵) متقین پرهیزکاران، از انسان‌های بیدار دل در مصاف با وسوسه‌های شیطانی هستند: «پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) می‌افتند و (در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و) ناگهان بینا می‌گردند.» [۳۱]
اسباب بصیرت
چیزهائی که موجب پیدای بصیرت در انسان می شوند عبارتند از:
۱) آخرتاندیشی آخرتاندیشی، سبب پیدایش بصیرت در انسان می‌شود، قرآن می‌فرماید: «و به خاطر بیاور بندگان ما... را، صاحبان دست‌ها(ی نیرومند) و چشم‌ها(ی [[[بینا]])! ما آنها را با خلوص ویژه‌ای خالص کردیم و آن یادآوری سرای آخرت بود!» [۳۲] ۲)آیات خدا آیات الهی در زمین و انسان (آفاقی و انفسی ، از عوامل بصیرت می‌باشد: «و در زمین آیاتی برای جویندگان یقین است و در وجود خود شما (نیز آیاتی است)؛ آیا نمی‌بینید؟!» [۳۳] ۳)امدادهای خدا امدادهای الهی مثل پیروزی مسلمانان در غزوه بدر، از عوامل عبرت و بصیرت می‌باشد: «در دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد می‌کرد؛ و جمع دیگری کهکافر بود... در این، عبرتی است برای بینایان (اهل بصیرت)!» [۳۴] ۴)تقوا تقوا و پرهیزکاری، از عوامل روشنایی ضمیر و بیداردلی می‌باشد: «پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) می‌افتند؛ و (در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و) ناگهان بینا می‌گردند.» [۳۵] ۵) کتب آسمانی مثل قرآن و تورات محتوای کتاب‌های آسمانی مانند قرآن و تورات، مایه درک عمیق و بصیرت مردم است: «... بگو: من تنها از چیزی پیروی می‌کنم که بر من وحی می‌شود؛ این وسیله بینایی از طرف پروردگارتان است...» [۳۶] «و ما به موسی کتاب آسمانی دادیم بعد از آنکه اقوام قرون نخستین را هلاک نمودیم؛ کتابی که برای مردم بصیرت‌آفرین بود...» [۳۷]
مانع بصیرت
غفلت انسان در دنیا، مانع بصیرت نسبت به حقایق آخرتی است: «(به او خطاب می‌شود) تو از این صحنه (و دادگاه بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملا تیزبین است!» [۳۸]
بصیرت در حادثه عاشورا
حماسه آفرینان عاشورا، بیهدف و کورکورانه به کربلا نیامده بودند. آنان اهل بصیرت بودند؛ هم نسبت به درستی و حقّانیت راه و رهبر ، هم به اینکه وظیفه شان جهاد و یاری امام است. [۳۹]
منبع
سایت پژوهه
