بصیرت: تفاوت بین نسخه‌ها
جز («بصیرت» را محافظت کرد ([ویرایش=فقط مدیران] (بی‌پایان) [انتقال=فقط مدیران] (بی‌پایان))) |
|||
| (یک نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱۱۶: | سطر ۱۱۶: | ||
و آیه ۲ [[سوره حشر]] | و آیه ۲ [[سوره حشر]] | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/545/%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%A3%D9%8E%D8%A8%D9%92%D8%B5%D9%8E%D8%A7%D8%B1%D9%90 حشر/سوره۵۹، آیه۲] |
</ref> | </ref> | ||
، مراجعه کنید. | ، مراجعه کنید. | ||
| سطر ۱۲۳: | سطر ۱۲۳: | ||
حصول منفعت برای خود [[فرد]]، یکی دیگر از نتایج '''بصیرت''' و ژرف نگری می‌باشد | حصول منفعت برای خود [[فرد]]، یکی دیگر از نتایج '''بصیرت''' و ژرف نگری می‌باشد | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | + | فرهنگ قرآن، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج۶، ص۲۶۴. | |
</ref> | </ref> | ||
چنانچه می‌فرماید: «قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ...؛ | چنانچه می‌فرماید: «قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ...؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/141/104 انعام/سوره۶،آیه۱۰۴.] |
</ref> | </ref> | ||
دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که (به وسیله آن، [[حق]] را) ببیند، به [[سود]] خود اوست؛...» | دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که (به وسیله آن، [[حق]] را) ببیند، به [[سود]] خود اوست؛...» | ||
| سطر ۱۳۷: | سطر ۱۳۷: | ||
۱) [[چشم]]: از جمله ابزار شناخت و درک صحیح [[حقایق]]، [[چشم]] است چنانچه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ أَعْینٌ لَا یبْصِرُونَ بِهَا...؛ | ۱) [[چشم]]: از جمله ابزار شناخت و درک صحیح [[حقایق]]، [[چشم]] است چنانچه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ أَعْینٌ لَا یبْصِرُونَ بِهَا...؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/174/179 اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.] |
</ref> | </ref> | ||
به [[یقین]]، گروه بسیاری از [[جن]] و [[انس ]] را برای [[دوزخ]] آفریدیم؛... آنها چشمانی دارند که با آن نمی‌بینند؛...» | به [[یقین]]، گروه بسیاری از [[جن]] و [[انس ]] را برای [[دوزخ]] آفریدیم؛... آنها چشمانی دارند که با آن نمی‌بینند؛...» | ||
[[خداوند]] می‌فرماید: «وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِنْ مَکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَةً...؛ | [[خداوند]] می‌فرماید: «وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِنْ مَکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَةً...؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/505/26 احقاف/سوره۴۶،آیه۲۶.] |
</ref> | </ref> | ||
ما به آنها ([[قوم عاد]]) قدرتی دادیم که به شما ندادیم و برای آنان [[گوش]] و [[چشم]] و [[دل]] قرار دادیم؛ (اما به هنگام [[نزول عذاب]]) نه گوش‌ها و چشم‌ها و نه عقل‌هایشان برای آنان هیچ سودی نداشت؛ چرا که [[آیات خدا]] را انکار می‌کردند؛...» | ما به آنها ([[قوم عاد]]) قدرتی دادیم که به شما ندادیم و برای آنان [[گوش]] و [[چشم]] و [[دل]] قرار دادیم؛ (اما به هنگام [[نزول عذاب]]) نه گوش‌ها و چشم‌ها و نه عقل‌هایشان برای آنان هیچ سودی نداشت؛ چرا که [[آیات خدا]] را انکار می‌کردند؛...» | ||
| سطر ۱۴۸: | سطر ۱۴۸: | ||
۲) [[قلب]]: [[قلب]] نیز یکی دیگر از [[ابزار]] '''بصیرت''' و درک حقایق می‌باشد در همین زمینه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یفْقَهُونَ بِهَا...؛ | ۲) [[قلب]]: [[قلب]] نیز یکی دیگر از [[ابزار]] '''بصیرت''' و درک حقایق می‌باشد در همین زمینه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یفْقَهُونَ بِهَا...؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/174/179 اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.] |
</ref> | </ref> | ||
به [[یقین]]، گروه بسیاری از [[جن]] و [[انس ]] را برای [[دوزخ]] آفریدیم؛ آنها د‌‌ل‌ها ([[عقل]]ها)یی دارند که با آن ([[اندیشه]] نمی‌کنند و) نمی‌فهمند؛...» | به [[یقین]]، گروه بسیاری از [[جن]] و [[انس ]] را برای [[دوزخ]] آفریدیم؛ آنها د‌‌ل‌ها ([[عقل]]ها)یی دارند که با آن ([[اندیشه]] نمی‌کنند و) نمی‌فهمند؛...» | ||
| سطر ۱۵۴: | سطر ۱۵۴: | ||
۳) [[گوش]]:[[ گوش]] نیز از جمله ابزار¬های [[شناخت]] و درک صحیح [[حقایق]] می‌باشد. می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یسْمَعُونَ بِهَا...؛ | ۳) [[گوش]]:[[ گوش]] نیز از جمله ابزار¬های [[شناخت]] و درک صحیح [[حقایق]] می‌باشد. می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یسْمَعُونَ بِهَا...؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/174/179 اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.] |
</ref> | </ref> | ||
به [[یقین]]، گروه بسیاری از [[جن]] و [[انس]] را برای [[دوزخ]] آفریدیم؛... آنها گوش‌هایی دارند که با آن نمی‌شنوند؛...» | به [[یقین]]، گروه بسیاری از [[جن]] و [[انس]] را برای [[دوزخ]] آفریدیم؛... آنها گوش‌هایی دارند که با آن نمی‌شنوند؛...» | ||
| سطر ۱۶۵: | سطر ۱۶۵: | ||
[[حضرت ابراهیم علیه السلام]] از جمله کسانی بود که از '''بصیرت''' برخوردار بوده چنانچه [[قرآن]] می‌فرماید: «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِیکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ؛ | [[حضرت ابراهیم علیه السلام]] از جمله کسانی بود که از '''بصیرت''' برخوردار بوده چنانچه [[قرآن]] می‌فرماید: «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِیکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/137/75 انعام/سوره۶،آیه۷۵.] |
</ref> | </ref> | ||
و این چنین، [[ملکوت]] [[آسمان]] و [[زمین]] (و [[حکومت]] مطلقه [[خداوند]] بر آنها) را به [[ابراهیم]] نشان دادیم؛ (تا به آن استدلال کند،) و [[اهل یقین]] گردد.» | و این چنین، [[ملکوت]] [[آسمان]] و [[زمین]] (و [[حکومت]] مطلقه [[خداوند]] بر آنها) را به [[ابراهیم]] نشان دادیم؛ (تا به آن استدلال کند،) و [[اهل یقین]] گردد.» | ||
| سطر ۱۷۲: | سطر ۱۷۲: | ||
[[بنده]] انابهکننده(کسانی که به درگاه [[خداوند ]][[انابه]] کردند) از انسان‌های روشن ضمیر و [[اهل]] '''بصیرت''' می‌باشد: «تَبْصِرَةً وَذِکْرَی لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ؛ | [[بنده]] انابهکننده(کسانی که به درگاه [[خداوند ]][[انابه]] کردند) از انسان‌های روشن ضمیر و [[اهل]] '''بصیرت''' می‌باشد: «تَبْصِرَةً وَذِکْرَی لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/518/8 ق/سوره۵۰،آیه۸.] |
</ref> | </ref> | ||
تا وسیله [[بینایی]] و یادآوری برای هر [[بنده]] [[توبه]] کاری باشد!» | تا وسیله [[بینایی]] و یادآوری برای هر [[بنده]] [[توبه]] کاری باشد!» | ||
| سطر ۱۷۹: | سطر ۱۷۹: | ||
برخورد آگاهانه [[بندگان]] شایسته [[خداوند]]، به هنگام [[ذکر]] [[آیات]] [[پروردگارشان]]، موجب قرار گرفتنشان در شمار [[اهل]] '''بصیرت''' می‌شود: «[[بندگان]] (خاص [[خداوند]]) [[رحمان]]،... کسانی هستند که هرگاه [[آیات]] [[پروردگارشان]] به آنان گوشزد شود، [[کر]] و [[کور]] روی آن نمی‌افتند.» | برخورد آگاهانه [[بندگان]] شایسته [[خداوند]]، به هنگام [[ذکر]] [[آیات]] [[پروردگارشان]]، موجب قرار گرفتنشان در شمار [[اهل]] '''بصیرت''' می‌شود: «[[بندگان]] (خاص [[خداوند]]) [[رحمان]]،... کسانی هستند که هرگاه [[آیات]] [[پروردگارشان]] به آنان گوشزد شود، [[کر]] و [[کور]] روی آن نمی‌افتند.» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/365/63 فرقان/سوره۲۵،آیه۶۳.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/366/73 فرقان/سوره۲۵،آیه۷۳.] |
</ref> | </ref> | ||
۴) [[حضرت محمّد صلوات الله علیه]] | ۴) [[حضرت محمّد صلوات الله علیه]] | ||
[[پیامبر گرامی اسلام]] [[حضرت محمد صلوات الله علیه]] نیز از ضمیری روشن و آگاه برخوردار بودند. [[قرآن]] درباره ایشان می فرماید: «بگو: این راه من است من، با '''بصیرت''' به سوی [[خدا]] [[دعوت]] می‌کنم!...» | [[پیامبر گرامی اسلام]] [[حضرت محمد صلوات الله علیه]] نیز از ضمیری روشن و آگاه برخوردار بودند. [[قرآن]] درباره ایشان می فرماید: «بگو: این راه من است من، با '''بصیرت''' به سوی [[خدا]] [[دعوت]] می‌کنم!...» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/248/108 یوسف/سوره۱۲،آیه۱۰۸.] |
</ref> | </ref> | ||
۵) [[متقین]] | ۵) [[متقین]] | ||
[[پرهیزکاران]]، از انسان‌های [[بیدار دل]] در مصاف با [[وسوسه‌های شیطانی]] هستند: «[[پرهیزگاران]] هنگامی که گرفتار [[وسوسه‌های شیطان]] شوند، به یاد ([[خدا]] و [[پاداش ]]و [[کیفر]] او) می‌افتند و (در پرتو یاد او، راه [[حق]] را می‌بینند و) ناگهان [[بینا]] می‌گردند.» | [[پرهیزکاران]]، از انسان‌های [[بیدار دل]] در مصاف با [[وسوسه‌های شیطانی]] هستند: «[[پرهیزگاران]] هنگامی که گرفتار [[وسوسه‌های شیطان]] شوند، به یاد ([[خدا]] و [[پاداش ]]و [[کیفر]] او) می‌افتند و (در پرتو یاد او، راه [[حق]] را می‌بینند و) ناگهان [[بینا]] می‌گردند.» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/176/201 اعراف/سوره۷،آیه۲۰۱.] |
</ref> | </ref> | ||
==اسباب بصیرت== | ==اسباب بصیرت== | ||
| سطر ۲۰۱: | سطر ۲۰۱: | ||
[[آخرت]]اندیشی، سبب پیدایش '''بصیرت''' در [[انسان]] می‌شود، [[قرآن]] می‌فرماید: «و به خاطر بیاور [[بندگان]] ما... را، [[صاحبان]] دست‌ها(ی نیرومند) و چشم‌ها(ی [[[بینا]])! ما آنها را با [[خلوص]] ویژه‌ای [[خالص]] کردیم و آن یادآوری سرای [[آخرت]] بود!» | [[آخرت]]اندیشی، سبب پیدایش '''بصیرت''' در [[انسان]] می‌شود، [[قرآن]] می‌فرماید: «و به خاطر بیاور [[بندگان]] ما... را، [[صاحبان]] دست‌ها(ی نیرومند) و چشم‌ها(ی [[[بینا]])! ما آنها را با [[خلوص]] ویژه‌ای [[خالص]] کردیم و آن یادآوری سرای [[آخرت]] بود!» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/456/45 ص/سوره۳۸،آیه۴۵-۴۶.] |
</ref> | </ref> | ||
۲)[[آیات خدا]] | ۲)[[آیات خدا]] | ||
[[آیات الهی]] در [[زمین]] و [[انسان]] ([[آفاقی]] و [[انفسی]] ، از عوامل '''بصیرت''' می‌باشد: «و در [[زمین]] آیاتی برای جویندگان [[یقین]] است و در وجود خود شما (نیز آیاتی است)؛ آیا نمی‌بینید؟!» | [[آیات الهی]] در [[زمین]] و [[انسان]] ([[آفاقی]] و [[انفسی]] ، از عوامل '''بصیرت''' می‌باشد: «و در [[زمین]] آیاتی برای جویندگان [[یقین]] است و در وجود خود شما (نیز آیاتی است)؛ آیا نمی‌بینید؟!» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/521/20 ذاریات/سوره۵۱،آیه۲۰-۲۱.] |
</ref> | </ref> | ||
۳)امدادهای [[خدا]] | ۳)امدادهای [[خدا]] | ||
امدادهای الهی مثل پیروزی [[مسلمانان]] در [[غزوه بدر]]، از عوامل [[عبرت]] و [[بصیرت]] می‌باشد: «در دو گروهی که (در [[میدان جنگ بدر]]) با هم رو به رو شدند، نشانه (و [[درس عبرتی]]) برای شما بود: یک گروه، در راه [[خدا]] [[نبرد]] می‌کرد؛ و جمع دیگری که[[کافر]] بود... در این، عبرتی است برای [[بینایان]] ([[اهل بصیرت]])!» | امدادهای الهی مثل پیروزی [[مسلمانان]] در [[غزوه بدر]]، از عوامل [[عبرت]] و [[بصیرت]] می‌باشد: «در دو گروهی که (در [[میدان جنگ بدر]]) با هم رو به رو شدند، نشانه (و [[درس عبرتی]]) برای شما بود: یک گروه، در راه [[خدا]] [[نبرد]] می‌کرد؛ و جمع دیگری که[[کافر]] بود... در این، عبرتی است برای [[بینایان]] ([[اهل بصیرت]])!» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/51/13 آل عمران/سوره۳،آیه۱۳.] |
</ref> | </ref> | ||
۴)[[تقوا]] | ۴)[[تقوا]] | ||
[[تقوا]] و [[پرهیزکاری]]، از عوامل روشنایی ضمیر و [[بیداردلی]] می‌باشد: «[[پرهیزگاران]] هنگامی که گرفتار [[وسوسه‌های شیطان]] شوند، به یاد ([[خدا]] و [[پاداش]] و [[کیفر]] او) می‌افتند؛ و (در پرتو یاد او، راه [[حق]] را می‌بینند و) ناگهان [[بینا]] می‌گردند.» | [[تقوا]] و [[پرهیزکاری]]، از عوامل روشنایی ضمیر و [[بیداردلی]] می‌باشد: «[[پرهیزگاران]] هنگامی که گرفتار [[وسوسه‌های شیطان]] شوند، به یاد ([[خدا]] و [[پاداش]] و [[کیفر]] او) می‌افتند؛ و (در پرتو یاد او، راه [[حق]] را می‌بینند و) ناگهان [[بینا]] می‌گردند.» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/176/201 اعراف/سوره۷،آیه۲۰۱.] |
</ref> | </ref> | ||
۵) کتب آسمانی مثل [[قرآن]] و [[تورات]] | ۵) کتب آسمانی مثل [[قرآن]] و [[تورات]] | ||
محتوای کتاب‌های آسمانی مانند [[قرآن]] و [[تورات]]، مایه درک عمیق و '''بصیرت''' [[مردم]] است: «... بگو: من تنها از چیزی پیروی می‌کنم که بر من [[وحی]] می‌شود؛ این وسیله بینایی از طرف پروردگارتان است...» | محتوای کتاب‌های آسمانی مانند [[قرآن]] و [[تورات]]، مایه درک عمیق و '''بصیرت''' [[مردم]] است: «... بگو: من تنها از چیزی پیروی می‌کنم که بر من [[وحی]] می‌شود؛ این وسیله بینایی از طرف پروردگارتان است...» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/176/203 اعراف/سوره۷،آیه۲۰۳.] |
</ref> | </ref> | ||
«و ما به [[موسی]] [[کتاب آسمانی]] دادیم بعد از آنکه [[اقوام]] قرون نخستین را [[هلاک]] نمودیم؛ کتابی که برای [[مردم]] '''بصیرت'''آفرین بود...» | «و ما به [[موسی]] [[کتاب آسمانی]] دادیم بعد از آنکه [[اقوام]] قرون نخستین را [[هلاک]] نمودیم؛ کتابی که برای [[مردم]] '''بصیرت'''آفرین بود...» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/390/43 قصص/سوره۲۸،آیه۴۳.] |
</ref> | </ref> | ||
==مانع بصیرت== | ==مانع بصیرت== | ||
| سطر ۲۳۱: | سطر ۲۳۱: | ||
[[غفلت]] [[انسان]] در [[دنیا]]، مانع '''بصیرت''' نسبت به حقایق آخرتی است: «(به او خطاب می‌شود) تو از این صحنه (و [[دادگاه]] بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از [[چشم]] تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملا تیزبین است!» | [[غفلت]] [[انسان]] در [[دنیا]]، مانع '''بصیرت''' نسبت به حقایق آخرتی است: «(به او خطاب می‌شود) تو از این صحنه (و [[دادگاه]] بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از [[چشم]] تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملا تیزبین است!» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/521/22 ق/سوره۵۰،آیه۲۲.] |
</ref> | </ref> | ||
==بصیرت در حادثه عاشورا== | ==بصیرت در حادثه عاشورا== | ||
| سطر ۲۳۷: | سطر ۲۳۷: | ||
[[حماسه]] آفرینان [[عاشورا]]، بیهدف و [[کورکورانه]] به [[کربلا]] نیامده بودند. آنان [[اهل]] [[بصیرت]] بودند؛ هم نسبت به درستی و [[حقّانیت]] راه و [[رهبر]] ، هم به اینکه وظیفه شان [[جهاد]] و یاری [[امام]] است. | [[حماسه]] آفرینان [[عاشورا]]، بیهدف و [[کورکورانه]] به [[کربلا]] نیامده بودند. آنان [[اهل]] [[بصیرت]] بودند؛ هم نسبت به درستی و [[حقّانیت]] راه و [[رهبر]] ، هم به اینکه وظیفه شان [[جهاد]] و یاری [[امام]] است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | + | پیام‌های عاشورا، جواد محدثی، ص۲۵۵. | |
</ref> | </ref> | ||
==منبع== | ==منبع== | ||
| − | سایت پژوهه | + | [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36682 سایت پژوهه] |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
[[رده:مقالات]] | [[رده:مقالات]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ فوریهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۱:۱۵
بصیرت به معنای شناخت حقیقت و قدرت درک صحیح امور می باشد.
محتویات
بصیرت در لغت
بصیرت در لغت، به معنای عقیده قلبی، شناخت، یقین، زیرکی و عبرت آمده است. [۱]
بصیرت در اصطلاح
بصیرت در اصطلاح، عبارت است از قوه‌ای در قلب شخص، که به نور قدسی منوّر بوده، به وسیله آن حقایق اشیا و امور را درک می‌کند؛ همانگونه که شخص به وسیله چشم، صُوَر و ظواهر اشیا را میبیند. [۲]
بصیرت از دیدگاه امیرالمومنین
برخی گفتهاند: شناخت روشن و یقینی از دین، تکلیف، پیشوا، حجت خدا، راه، دوست و دشمن، حق و باطل، «بصیرت » نام دارد. [۳] چنانچه حضرت امیر علیه السلام از رزمندگان راستین با این صفت یاد می‌کند که: «حَمَلُوا بَصائِرَهُمْ عَلی اسْیافِهِمْ؛ [۴] [۵] بصیرت خویش را بر شمشیرهایشان سوار کردند. یعنی اگر در میدان نبرد، تیغ میزدند از روی بصیرت بود.»
بصیرت در آینه روایات
در مورد اهمیت و ارزش بصیرت و اینکه منظور از بصیرت، کدام قسم آن است به چند حدیث اکتفا می‌کنیم.
۱-پیامبر خدا صلوات الله علیه می‌فرماید: «کور آن نیست که چشمش نابینا باشد بلکه کور (واقعی) آن کسی است که دیده بصیرتش کور باشد.» [۶] ۲- حضرت امام علی علیه السلام می‌فرماید: «اگر دیده بصیرت، کور باشد نگریستن چشم سودی نمی‌دهد.» [۷] ۳- حضرت امام علی علیه السلام می‌فرماید: «با بصیرت کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از عبرت بهره گیرد آنگاه راه روشنی را بپیماید که در آن از افتادن در پرتگاه‌ها به دور ماند.» [۸]
اهمیت بصیرت در روایات
همانطور که از احادیث فوق استفاده می‌شود بینش و آگاهی، در مورد کارهایی که انسان انجام می‌دهد، بخصوص اعمال فردی و اجتماعی، حائز اهمیت فوق العاده بوده و در صورت نبود بینش کافی، مخصوصا در برهه‌های حساس زندگی، آدمی را تا مرحله افتادن در پرتگاه‌ها و خروج از صراط مستقیم الهی پیش می‌برد.
بصیرت در قرآن
ماده بصیرت در ضمن آیات قرآن، در سه معنی بکار برده شده است.
۱- به معنی بینائی دل: چنانکه درآیه مبارکه می‌فرماید: «وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصِیرُ؛ [۹] هرگز کوردل و روشن ضمیر یکسان نیستند.»
۲- به معنی بینائی چشم: چنانکه درآیه مبارکه می‌فرماید: «فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً؛ [۱۰] (بدین جهت) او را شنوا و بینا قرار دادیم!»
۳- به معنی بینائی با برهان [۱۱] و دلیل: چنانکه درآیه مبارکه می‌فرماید: «قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً؛ [۱۲] انسان غافل در روز قیامت میگوید خدایا چرا مرا نابینا محشور کردی و حال آنکه من در دنیا بینا و آگاه بودم؟»
آثار بصیرت
بصیرت نیز مانند سایر مباحث اخلاقی، دارای آثار بخصوصی است که در زیر به آن می پردازیم:
توحید
از جمله آثار بصیرت، ره یافتن به توحید و قدرت خدا می‌باشد. در این مورد در آیه شریفه چنین وارد شده است: «قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ …. قُلْ هَلْ یسْتَوِی الْأَعْمَی وَالْبَصِیرُ أَمْ …؛ [۱۳] بگو: چه کسی پروردگار آسمان و زمین است؟ بگو: الله! (سپس) بگو: آیا اولیا (و خدایانی) غیر از او برای خود برگزیده‌اید که (حتی) مالک سود و زیان خود نیستند (تا چه رسد به شما؟!) بگو: آیا نابینا و بینا یکسانند؟! یا ظلمت و نور برابرند؟! آیا آنها همتایانی برای خدا قرار دادند بخاطر اینکه آنان همانند خدا آفرینشی داشتند و این آفرینش بر آنها مشتبه شده است؟! بگو: خدا خالق همه چیز است؛ و اوست یکتا و پیروز!»
درخواست بازگشت در آخرت
از دیگر آثار بصیرت و روشن بینی، درخواست مجرمان در قیامت، برای رجوع به دنیا است، چنانچه قرآن می‌فرماید: «وَلَوْ تَرَی إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ؛ [۱۴] واگر ببینی مجرمان را هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان سر به زیر افکنده، می‌گویند: پروردگارا! آنچه وعده کرده بودی دیدیم و شنیدیم؛ ما را بازگردان تا کار شایسته‌ای انجام دهیم؛ ما (به قیامت) یقین داریم!»
عبرت آموزی
عبرت آموزی نیز یکی دیگر از آثار بصیرت می‌باشد.
۱) خداوند متعال می¬فرماید: «قَدْ کَانَ لَکُمْ آیةٌ فِی فِئَتَینِ الْتَقَتَا...یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَاللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصَارِ؛ [۱۵] در دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد می‌کرد و جمع دیگری که کافر بود (در راه شیطان و بت) در حالی که آنها (گروه مؤمنان) را با چشم خود، دو برابر آنچه بودند، می‌دیدند. (و این خود عاملی برای وحشت و شکست آنها شد) و خداوند هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) با یاری خود تأیید می‌کند. در این، عبرتی است برای بینایان!»
۲)در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «مَثَلُ الْفَرِیقَینِ کَالْأَعْمَی وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِیرِ وَالسَّمِیعِ هَلْ یسْتَوِیانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَکَّرُونَ؛ [۱۶] حال این دو گروه ( مؤمنان ومنکران ، حال «نابینا و کر » و «بینا و شنوا» است؛ آیا این دو، همانند یکدیگرند؟! آیا پند نمی‌گیرند؟!» برای مطالعه بیشتر می توانید به آیه ۴۴ سوره نور [۱۷] ،آیه ۵۸ سوره غافر [۱۸] و آیه ۲ سوره حشر [۱۹] ، مراجعه کنید.
سود شخصی
حصول منفعت برای خود فرد، یکی دیگر از نتایج بصیرت و ژرف نگری می‌باشد [۲۰] چنانچه می‌فرماید: «قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ...؛ [۲۱] دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که (به وسیله آن، حق را) ببیند، به سود خود اوست؛...»
ابزار بصیرت
برای شناخت و درک صحیح از حقایق، مسلّما ابزارهایی مورد نیاز است که در زیر به آنها پرداخته شده است.
۱) چشم: از جمله ابزار شناخت و درک صحیح حقایق، چشم است چنانچه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ أَعْینٌ لَا یبْصِرُونَ بِهَا...؛ [۲۲] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛... آنها چشمانی دارند که با آن نمی‌بینند؛...» خداوند می‌فرماید: «وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِنْ مَکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَةً...؛ [۲۳] ما به آنها (قوم عاد) قدرتی دادیم که به شما ندادیم و برای آنان گوش و چشم و دل قرار دادیم؛ (اما به هنگام نزول عذاب) نه گوش‌ها و چشم‌ها و نه عقل‌هایشان برای آنان هیچ سودی نداشت؛ چرا که آیات خدا را انکار می‌کردند؛...»
۲) قلب: قلب نیز یکی دیگر از ابزار بصیرت و درک حقایق می‌باشد در همین زمینه می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یفْقَهُونَ بِهَا...؛ [۲۴] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛ آنها د‌‌ل‌ها (عقل‌ها)یی دارند که با آن (اندیشه نمی‌کنند و) نمی‌فهمند؛...»
۳) گوش:گوش نیز از جمله ابزار¬های شناخت و درک صحیح حقایق می‌باشد. می‌خوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یسْمَعُونَ بِهَا...؛ [۲۵] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛... آنها گوش‌هایی دارند که با آن نمی‌شنوند؛...»
اهل بصیرت
کسانی که اهل بصیرت می باشند چنین معرفی شده اند:
۱) حضرت ابراهیم علیه السلام حضرت ابراهیم علیه السلام از جمله کسانی بود که از بصیرت برخوردار بوده چنانچه قرآن می‌فرماید: «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِیکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ؛ [۲۶] و این چنین، ملکوت آسمان و زمین (و حکومت مطلقه خداوند بر آنها) را به ابراهیم نشان دادیم؛ (تا به آن استدلال کند،) و اهل یقین گردد.»
۲)انابهکنندگان بنده انابهکننده(کسانی که به درگاه خداوند انابه کردند) از انسان‌های روشن ضمیر و اهل بصیرت می‌باشد: «تَبْصِرَةً وَذِکْرَی لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ؛ [۲۷] تا وسیله بینایی و یادآوری برای هر بنده توبه کاری باشد!»
۳) بندگان خاصّ خدا برخورد آگاهانه بندگان شایسته خداوند، به هنگام ذکر آیات پروردگارشان، موجب قرار گرفتنشان در شمار اهل بصیرت می‌شود: «بندگان (خاص خداوند) رحمان،... کسانی هستند که هرگاه آیات پروردگارشان به آنان گوشزد شود، کر و کور روی آن نمی‌افتند.» [۲۸] [۲۹] ۴) حضرت محمّد صلوات الله علیه پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلوات الله علیه نیز از ضمیری روشن و آگاه برخوردار بودند. قرآن درباره ایشان می فرماید: «بگو: این راه من است من، با بصیرت به سوی خدا دعوت می‌کنم!...» [۳۰] ۵) متقین پرهیزکاران، از انسان‌های بیدار دل در مصاف با وسوسه‌های شیطانی هستند: «پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) می‌افتند و (در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و) ناگهان بینا می‌گردند.» [۳۱]
اسباب بصیرت
چیزهائی که موجب پیدای بصیرت در انسان می شوند عبارتند از:
۱) آخرتاندیشی آخرتاندیشی، سبب پیدایش بصیرت در انسان می‌شود، قرآن می‌فرماید: «و به خاطر بیاور بندگان ما... را، صاحبان دست‌ها(ی نیرومند) و چشم‌ها(ی [[[بینا]])! ما آنها را با خلوص ویژه‌ای خالص کردیم و آن یادآوری سرای آخرت بود!» [۳۲] ۲)آیات خدا آیات الهی در زمین و انسان (آفاقی و انفسی ، از عوامل بصیرت می‌باشد: «و در زمین آیاتی برای جویندگان یقین است و در وجود خود شما (نیز آیاتی است)؛ آیا نمی‌بینید؟!» [۳۳] ۳)امدادهای خدا امدادهای الهی مثل پیروزی مسلمانان در غزوه بدر، از عوامل عبرت و بصیرت می‌باشد: «در دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد می‌کرد؛ و جمع دیگری کهکافر بود... در این، عبرتی است برای بینایان (اهل بصیرت)!» [۳۴] ۴)تقوا تقوا و پرهیزکاری، از عوامل روشنایی ضمیر و بیداردلی می‌باشد: «پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) می‌افتند؛ و (در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و) ناگهان بینا می‌گردند.» [۳۵] ۵) کتب آسمانی مثل قرآن و تورات محتوای کتاب‌های آسمانی مانند قرآن و تورات، مایه درک عمیق و بصیرت مردم است: «... بگو: من تنها از چیزی پیروی می‌کنم که بر من وحی می‌شود؛ این وسیله بینایی از طرف پروردگارتان است...» [۳۶] «و ما به موسی کتاب آسمانی دادیم بعد از آنکه اقوام قرون نخستین را هلاک نمودیم؛ کتابی که برای مردم بصیرت‌آفرین بود...» [۳۷]
مانع بصیرت
غفلت انسان در دنیا، مانع بصیرت نسبت به حقایق آخرتی است: «(به او خطاب می‌شود) تو از این صحنه (و دادگاه بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملا تیزبین است!» [۳۸]
بصیرت در حادثه عاشورا
حماسه آفرینان عاشورا، بیهدف و کورکورانه به کربلا نیامده بودند. آنان اهل بصیرت بودند؛ هم نسبت به درستی و حقّانیت راه و رهبر ، هم به اینکه وظیفه شان جهاد و یاری امام است. [۳۹]
منبع
پانویس
- ↑ لسان‌العرب، ابن منظور، ج۴، ص۶۵، واژه«بصر».
- ↑ فرهنگ قرآن، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج۶، ص۲۶۴.
- ↑ پیام‌های عاشورا، جواد محدثی، ص۲۵۵-۲۵۷.
- ↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۹، ص۱۳۰.
- ↑ نهج البلاغه، سید رضی، ترجمه فیض الاسلام، خ طبه۱۵۰، ص۴۶۰.
- ↑ میزان الحکمة، محمد محمدی ری شهری، ج۱، ص۵۵۸.
- ↑ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، عبد الواحد آمدی، ص۴۱.
- ↑ نهج البلاغه، سید رضی، خطبه۱۵۲، ص۴۷۳.
- ↑ فاطر/سوره۳۵،آیه۱۹.
- ↑ انسان/سوره۷۶،آیه۲.
- ↑ أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ابوالفضل داور پناه، ج۷، ص۲۰۴.
- ↑ طه/سوره۲۰،آیه۱۲۵.
- ↑ رعد/سوره۱۳،آیه۱۶.
- ↑ سجده/سوره۳۲،آیه۱۲.
- ↑ آل عمران/سوره۳،آیه۱۳.
- ↑ هود/سوره۱۱،آیه۲۴.
- ↑ نور/سوره۲۴، آیه۴۴
- ↑ غافر/سوره۴۰، آیه۵۸
- ↑ حشر/سوره۵۹، آیه۲
- ↑ فرهنگ قرآن، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج۶، ص۲۶۴.
- ↑ انعام/سوره۶،آیه۱۰۴.
- ↑ اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.
- ↑ احقاف/سوره۴۶،آیه۲۶.
- ↑ اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.
- ↑ اعراف/سوره۷،آیه۱۷۹.
- ↑ انعام/سوره۶،آیه۷۵.
- ↑ ق/سوره۵۰،آیه۸.
- ↑ فرقان/سوره۲۵،آیه۶۳.
- ↑ فرقان/سوره۲۵،آیه۷۳.
- ↑ یوسف/سوره۱۲،آیه۱۰۸.
- ↑ اعراف/سوره۷،آیه۲۰۱.
- ↑ ص/سوره۳۸،آیه۴۵-۴۶.
- ↑ ذاریات/سوره۵۱،آیه۲۰-۲۱.
- ↑ آل عمران/سوره۳،آیه۱۳.
- ↑ اعراف/سوره۷،آیه۲۰۱.
- ↑ اعراف/سوره۷،آیه۲۰۳.
- ↑ قصص/سوره۲۸،آیه۴۳.
- ↑ ق/سوره۵۰،آیه۲۲.
- ↑ پیام‌های عاشورا، جواد محدثی، ص۲۵۵.
