بصیرت: تفاوت بین نسخهها
سطر ۵: | سطر ۵: | ||
'''بصیرت''' در لغت، به معنای عقیده [[قلبی]]، [[شناخت]]، [[یقین]]، [[زیرکی]] و [[عبرت]] آمده است. | '''بصیرت''' در لغت، به معنای عقیده [[قلبی]]، [[شناخت]]، [[یقین]]، [[زیرکی]] و [[عبرت]] آمده است. | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/20007/4/65/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A8%D8%B5%D8%A7%D8%B1 لسانالعرب، ابن منظور، ج۴، ص۶۵، واژه«بصر».] |
</ref> | </ref> | ||
==بصیرت در اصطلاح== | ==بصیرت در اصطلاح== | ||
سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
'''بصیرت''' در اصطلاح، عبارت است از قوهای در [[قلب]] شخص، که به [[نور]] قدسی [[منوّر]] بوده، به وسیله آن حقایق [[اشیا]] و امور را درک میکند؛ همانگونه که شخص به وسیله [[چشم]]، [[صُوَر]] و ظواهر [[اشیا]] را میبیند. | '''بصیرت''' در اصطلاح، عبارت است از قوهای در [[قلب]] شخص، که به [[نور]] قدسی [[منوّر]] بوده، به وسیله آن حقایق [[اشیا]] و امور را درک میکند؛ همانگونه که شخص به وسیله [[چشم]]، [[صُوَر]] و ظواهر [[اشیا]] را میبیند. | ||
<ref> | <ref> | ||
− | + | فرهنگ قرآن، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج۶، ص۲۶۴. | |
</ref> | </ref> | ||
==بصیرت از دیدگاه امیرالمومنین== | ==بصیرت از دیدگاه امیرالمومنین== | ||
سطر ۱۷: | سطر ۱۷: | ||
برخی گفتهاند: شناخت [[روشن]] و یقینی از [[دین]]، [[تکلیف]]، [[پیشوا]]، [[حجت خدا]]، [[راه]]، دوست و [[دشمن]]، [[حق]] و [[باطل]]، «'''بصیرت''' » نام دارد. | برخی گفتهاند: شناخت [[روشن]] و یقینی از [[دین]]، [[تکلیف]]، [[پیشوا]]، [[حجت خدا]]، [[راه]]، دوست و [[دشمن]]، [[حق]] و [[باطل]]، «'''بصیرت''' » نام دارد. | ||
<ref> | <ref> | ||
− | + | پیامهای عاشورا، جواد محدثی، ص۲۵۵-۲۵۷. | |
</ref> | </ref> | ||
چنانچه [[حضرت امیر علیه السلام]] از [[رزمندگان]] راستین با این صفت یاد میکند که: «حَمَلُوا بَصائِرَهُمْ عَلی اسْیافِهِمْ؛ | چنانچه [[حضرت امیر علیه السلام]] از [[رزمندگان]] راستین با این صفت یاد میکند که: «حَمَلُوا بَصائِرَهُمْ عَلی اسْیافِهِمْ؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/15335/9/130/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%88%D8%A7 شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۹، ص۱۳۰.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
− | + | نهج البلاغه، سید رضی، ترجمه فیض الاسلام، خ طبه۱۵۰، ص۴۶۰. | |
</ref> | </ref> | ||
'''بصیرت''' خویش را بر شمشیرهایشان سوار کردند. یعنی اگر در [[میدان نبرد]]، تیغ میزدند از روی '''بصیرت''' بود.» | '''بصیرت''' خویش را بر شمشیرهایشان سوار کردند. یعنی اگر در [[میدان نبرد]]، تیغ میزدند از روی '''بصیرت''' بود.» | ||
سطر ۳۴: | سطر ۳۴: | ||
۱-[[ پیامبر]] [[خدا]] [[صلوات الله علیه]] میفرماید: «کور آن نیست که چشمش [[نابینا]] باشد بلکه کور (واقعی) آن کسی است که دیده بصیرتش [[کور]] باشد.» | ۱-[[ پیامبر]] [[خدا]] [[صلوات الله علیه]] میفرماید: «کور آن نیست که چشمش [[نابینا]] باشد بلکه کور (واقعی) آن کسی است که دیده بصیرتش [[کور]] باشد.» | ||
<ref> | <ref> | ||
− | + | میزان الحکمة، محمد محمدی ری شهری، ج۱، ص۵۵۸. | |
</ref> | </ref> | ||
۲- [[حضرت امام علی علیه السلام]] میفرماید: «اگر دیده '''بصیرت'''، [[کور]] باشد نگریستن [[چشم]] سودی نمیدهد.» | ۲- [[حضرت امام علی علیه السلام]] میفرماید: «اگر دیده '''بصیرت'''، [[کور]] باشد نگریستن [[چشم]] سودی نمیدهد.» | ||
<ref> | <ref> | ||
− | + | تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، عبد الواحد آمدی، ص۴۱. | |
</ref> | </ref> | ||
۳- [[حضرت امام علی علیه السلام]] میفرماید: «با '''بصیرت''' کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از [[عبرت]] بهره گیرد آنگاه راه روشنی را بپیماید که در آن از افتادن در پرتگاهها به دور ماند.» | ۳- [[حضرت امام علی علیه السلام]] میفرماید: «با '''بصیرت''' کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از [[عبرت]] بهره گیرد آنگاه راه روشنی را بپیماید که در آن از افتادن در پرتگاهها به دور ماند.» | ||
<ref> | <ref> | ||
− | + | نهج البلاغه، سید رضی، خطبه۱۵۲، ص۴۷۳. | |
</ref> | </ref> | ||
=== اهمیت بصیرت در روایات=== | === اهمیت بصیرت در روایات=== | ||
سطر ۵۳: | سطر ۵۳: | ||
۱- به معنی [[بینائی دل]]: چنانکه درآیه [[مبارکه]] میفرماید: «وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصِیرُ؛ | ۱- به معنی [[بینائی دل]]: چنانکه درآیه [[مبارکه]] میفرماید: «وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصِیرُ؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/437/19 فاطر/سوره۳۵،آیه۱۹.] |
</ref> | </ref> | ||
هرگز [[کوردل]] و روشن ضمیر یکسان نیستند.» | هرگز [[کوردل]] و روشن ضمیر یکسان نیستند.» | ||
سطر ۵۹: | سطر ۵۹: | ||
۲- به معنی بینائی [[چشم]]: چنانکه در[[آیه مبارکه]] میفرماید: «فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً؛ | ۲- به معنی بینائی [[چشم]]: چنانکه در[[آیه مبارکه]] میفرماید: «فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/578/2 انسان/سوره۷۶،آیه۲.] |
</ref> | </ref> | ||
(بدین جهت) او را [[شنوا]] و [[بینا]] قرار دادیم!» | (بدین جهت) او را [[شنوا]] و [[بینا]] قرار دادیم!» | ||
سطر ۶۵: | سطر ۶۵: | ||
۳- به معنی [[بینائی]] با [[برهان]] | ۳- به معنی [[بینائی]] با [[برهان]] | ||
<ref> | <ref> | ||
− | + | أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ابوالفضل داور پناه، ج۷، ص۲۰۴. | |
</ref> | </ref> | ||
و دلیل: چنانکه درآیه [[مبارکه]] میفرماید: «قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً؛ | و دلیل: چنانکه درآیه [[مبارکه]] میفرماید: «قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/320/125 طه/سوره۲۰،آیه۱۲۵.] |
</ref> | </ref> | ||
[[انسان]] غافل در روز [[قیامت]] میگوید خدایا چرا مرا [[نابینا]] محشور کردی و حال آنکه من در [[دنیا بینا]] و آگاه بودم؟» | [[انسان]] غافل در روز [[قیامت]] میگوید خدایا چرا مرا [[نابینا]] محشور کردی و حال آنکه من در [[دنیا بینا]] و آگاه بودم؟» | ||
سطر ۸۰: | سطر ۸۰: | ||
از جمله [[آثار]] '''بصیرت'''، ره یافتن به [[توحید]] و [[قدرت خدا]] میباشد. در این مورد در [[آیه شریفه]] چنین وارد شده است: «قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ …. قُلْ هَلْ یسْتَوِی الْأَعْمَی وَالْبَصِیرُ أَمْ …؛ | از جمله [[آثار]] '''بصیرت'''، ره یافتن به [[توحید]] و [[قدرت خدا]] میباشد. در این مورد در [[آیه شریفه]] چنین وارد شده است: «قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ …. قُلْ هَلْ یسْتَوِی الْأَعْمَی وَالْبَصِیرُ أَمْ …؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/251/16 رعد/سوره۱۳،آیه۱۶.] |
</ref> | </ref> | ||
بگو: چه کسی [[پروردگار]] [[آسمان]] و [[زمین]] است؟ بگو: الله! (سپس) بگو: آیا [[اولیا]] (و خدایانی) غیر از او برای خود برگزیدهاید که (حتی) [[مالک]] [[سود]] و [[زیان]] خود نیستند (تا چه رسد به شما؟!) بگو: آیا [[نابینا]] و [[بینا]] یکسانند؟! یا [[ظلمت]] و [[نور]] برابرند؟! آیا آنها همتایانی برای [[خدا]] قرار دادند بخاطر اینکه آنان همانند [[خدا]] [[آفرینشی]] داشتند و این [[آفرینش]] بر آنها مشتبه شده است؟! بگو: [[خدا]] [[خالق]] همه چیز است؛ و اوست [[یکتا]] و پیروز!» | بگو: چه کسی [[پروردگار]] [[آسمان]] و [[زمین]] است؟ بگو: الله! (سپس) بگو: آیا [[اولیا]] (و خدایانی) غیر از او برای خود برگزیدهاید که (حتی) [[مالک]] [[سود]] و [[زیان]] خود نیستند (تا چه رسد به شما؟!) بگو: آیا [[نابینا]] و [[بینا]] یکسانند؟! یا [[ظلمت]] و [[نور]] برابرند؟! آیا آنها همتایانی برای [[خدا]] قرار دادند بخاطر اینکه آنان همانند [[خدا]] [[آفرینشی]] داشتند و این [[آفرینش]] بر آنها مشتبه شده است؟! بگو: [[خدا]] [[خالق]] همه چیز است؛ و اوست [[یکتا]] و پیروز!» | ||
سطر ۸۷: | سطر ۸۷: | ||
از دیگر [[آثار]] [[بصیرت]] و روشن بینی، درخواست [[مجرمان]] در [[قیامت]]، برای رجوع به [[دنیا]] است، چنانچه [[قرآن]] میفرماید: «وَلَوْ تَرَی إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ؛ | از دیگر [[آثار]] [[بصیرت]] و روشن بینی، درخواست [[مجرمان]] در [[قیامت]]، برای رجوع به [[دنیا]] است، چنانچه [[قرآن]] میفرماید: «وَلَوْ تَرَی إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/416/12 سجده/سوره۳۲،آیه۱۲.] |
</ref> | </ref> | ||
واگر ببینی [[مجرمان]] را هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان سر به زیر افکنده، میگویند: [[پروردگارا]]! آنچه وعده کرده بودی دیدیم و شنیدیم؛ ما را بازگردان تا کار شایستهای انجام دهیم؛ ما (به [[قیامت]]) یقین داریم!» | واگر ببینی [[مجرمان]] را هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان سر به زیر افکنده، میگویند: [[پروردگارا]]! آنچه وعده کرده بودی دیدیم و شنیدیم؛ ما را بازگردان تا کار شایستهای انجام دهیم؛ ما (به [[قیامت]]) یقین داریم!» | ||
سطر ۹۷: | سطر ۹۷: | ||
۱) [[خداوند]] متعال می¬فرماید: «قَدْ کَانَ لَکُمْ آیةٌ فِی فِئَتَینِ الْتَقَتَا...یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَاللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصَارِ؛ | ۱) [[خداوند]] متعال می¬فرماید: «قَدْ کَانَ لَکُمْ آیةٌ فِی فِئَتَینِ الْتَقَتَا...یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَاللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصَارِ؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/51/13 آل عمران/سوره۳،آیه۱۳.] |
</ref> | </ref> | ||
در دو گروهی که (در میدان [[جنگ بدر]]) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه [[خدا]] [[نبرد]] میکرد و جمع دیگری که [[کافر]] بود (در راه [[شیطان]] و [[بت]]) در حالی که آنها (گروه [[مؤمنان]]) را با [[چشم]] خود، دو برابر آنچه بودند، میدیدند. (و این خود عاملی برای [[وحشت]] و [[شکست ]]آنها شد) و [[خداوند]] هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) با یاری خود تأیید میکند. در این، عبرتی است برای [[بینایان]]!» | در دو گروهی که (در میدان [[جنگ بدر]]) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه [[خدا]] [[نبرد]] میکرد و جمع دیگری که [[کافر]] بود (در راه [[شیطان]] و [[بت]]) در حالی که آنها (گروه [[مؤمنان]]) را با [[چشم]] خود، دو برابر آنچه بودند، میدیدند. (و این خود عاملی برای [[وحشت]] و [[شکست ]]آنها شد) و [[خداوند]] هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) با یاری خود تأیید میکند. در این، عبرتی است برای [[بینایان]]!» | ||
سطر ۱۰۳: | سطر ۱۰۳: | ||
۲)در آیهای دیگر میفرماید: «مَثَلُ الْفَرِیقَینِ کَالْأَعْمَی وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِیرِ وَالسَّمِیعِ هَلْ یسْتَوِیانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَکَّرُونَ؛ | ۲)در آیهای دیگر میفرماید: «مَثَلُ الْفَرِیقَینِ کَالْأَعْمَی وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِیرِ وَالسَّمِیعِ هَلْ یسْتَوِیانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَکَّرُونَ؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/224/24 هود/سوره۱۱،آیه۲۴.] |
</ref> | </ref> | ||
حال این دو گروه ( [[مؤمنان]] و[[ منکران]] ، حال «[[نابینا]] و [[کر]] » و «[[بینا]] و [[شنوا]]» است؛ آیا این دو، همانند یکدیگرند؟! آیا [[پند]] نمیگیرند؟!» | حال این دو گروه ( [[مؤمنان]] و[[ منکران]] ، حال «[[نابینا]] و [[کر]] » و «[[بینا]] و [[شنوا]]» است؛ آیا این دو، همانند یکدیگرند؟! آیا [[پند]] نمیگیرند؟!» | ||
برای مطالعه بیشتر می توانید به آیه ۴۴ [[سوره نور]] | برای مطالعه بیشتر می توانید به آیه ۴۴ [[سوره نور]] | ||
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/356/%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%A3%D9%8E%D8%A8%D9%92%D8%B5%D9%8E%D8%A7%D8%B1%D9%90 نور/سوره۲۴، آیه۴۴] |
</ref> | </ref> | ||
− | + | ،آیه ۵۸ [[سوره غافر]] | |
<ref> | <ref> | ||
− | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/473/%D9%8A%D9%8E%D8%B3%D9%92%D8%AA%D9%8E%D9%88%D9%90%D9%8A غافر/سوره۴۰، آیه۵۸] |
</ref> | </ref> | ||
و آیه ۲ [[سوره حشر]] | و آیه ۲ [[سوره حشر]] |
نسخهٔ ۱۸ فوریهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۰۹:۰۹
بصیرت به معنای شناخت حقیقت و قدرت درک صحیح امور می باشد.
محتویات
بصیرت در لغت
بصیرت در لغت، به معنای عقیده قلبی، شناخت، یقین، زیرکی و عبرت آمده است. [۱]
بصیرت در اصطلاح
بصیرت در اصطلاح، عبارت است از قوهای در قلب شخص، که به نور قدسی منوّر بوده، به وسیله آن حقایق اشیا و امور را درک میکند؛ همانگونه که شخص به وسیله چشم، صُوَر و ظواهر اشیا را میبیند. [۲]
بصیرت از دیدگاه امیرالمومنین
برخی گفتهاند: شناخت روشن و یقینی از دین، تکلیف، پیشوا، حجت خدا، راه، دوست و دشمن، حق و باطل، «بصیرت » نام دارد. [۳] چنانچه حضرت امیر علیه السلام از رزمندگان راستین با این صفت یاد میکند که: «حَمَلُوا بَصائِرَهُمْ عَلی اسْیافِهِمْ؛ [۴] [۵] بصیرت خویش را بر شمشیرهایشان سوار کردند. یعنی اگر در میدان نبرد، تیغ میزدند از روی بصیرت بود.»
بصیرت در آینه روایات
در مورد اهمیت و ارزش بصیرت و اینکه منظور از بصیرت، کدام قسم آن است به چند حدیث اکتفا میکنیم.
۱-پیامبر خدا صلوات الله علیه میفرماید: «کور آن نیست که چشمش نابینا باشد بلکه کور (واقعی) آن کسی است که دیده بصیرتش کور باشد.» [۶] ۲- حضرت امام علی علیه السلام میفرماید: «اگر دیده بصیرت، کور باشد نگریستن چشم سودی نمیدهد.» [۷] ۳- حضرت امام علی علیه السلام میفرماید: «با بصیرت کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از عبرت بهره گیرد آنگاه راه روشنی را بپیماید که در آن از افتادن در پرتگاهها به دور ماند.» [۸]
اهمیت بصیرت در روایات
همانطور که از احادیث فوق استفاده میشود بینش و آگاهی، در مورد کارهایی که انسان انجام میدهد، بخصوص اعمال فردی و اجتماعی، حائز اهمیت فوق العاده بوده و در صورت نبود بینش کافی، مخصوصا در برهههای حساس زندگی، آدمی را تا مرحله افتادن در پرتگاهها و خروج از صراط مستقیم الهی پیش میبرد.
بصیرت در قرآن
ماده بصیرت در ضمن آیات قرآن، در سه معنی بکار برده شده است.
۱- به معنی بینائی دل: چنانکه درآیه مبارکه میفرماید: «وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصِیرُ؛ [۹] هرگز کوردل و روشن ضمیر یکسان نیستند.»
۲- به معنی بینائی چشم: چنانکه درآیه مبارکه میفرماید: «فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً؛ [۱۰] (بدین جهت) او را شنوا و بینا قرار دادیم!»
۳- به معنی بینائی با برهان [۱۱] و دلیل: چنانکه درآیه مبارکه میفرماید: «قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً؛ [۱۲] انسان غافل در روز قیامت میگوید خدایا چرا مرا نابینا محشور کردی و حال آنکه من در دنیا بینا و آگاه بودم؟»
آثار بصیرت
بصیرت نیز مانند سایر مباحث اخلاقی، دارای آثار بخصوصی است که در زیر به آن می پردازیم:
توحید
از جمله آثار بصیرت، ره یافتن به توحید و قدرت خدا میباشد. در این مورد در آیه شریفه چنین وارد شده است: «قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ …. قُلْ هَلْ یسْتَوِی الْأَعْمَی وَالْبَصِیرُ أَمْ …؛ [۱۳] بگو: چه کسی پروردگار آسمان و زمین است؟ بگو: الله! (سپس) بگو: آیا اولیا (و خدایانی) غیر از او برای خود برگزیدهاید که (حتی) مالک سود و زیان خود نیستند (تا چه رسد به شما؟!) بگو: آیا نابینا و بینا یکسانند؟! یا ظلمت و نور برابرند؟! آیا آنها همتایانی برای خدا قرار دادند بخاطر اینکه آنان همانند خدا آفرینشی داشتند و این آفرینش بر آنها مشتبه شده است؟! بگو: خدا خالق همه چیز است؛ و اوست یکتا و پیروز!»
درخواست بازگشت در آخرت
از دیگر آثار بصیرت و روشن بینی، درخواست مجرمان در قیامت، برای رجوع به دنیا است، چنانچه قرآن میفرماید: «وَلَوْ تَرَی إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ؛ [۱۴] واگر ببینی مجرمان را هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان سر به زیر افکنده، میگویند: پروردگارا! آنچه وعده کرده بودی دیدیم و شنیدیم؛ ما را بازگردان تا کار شایستهای انجام دهیم؛ ما (به قیامت) یقین داریم!»
عبرت آموزی
عبرت آموزی نیز یکی دیگر از آثار بصیرت میباشد.
۱) خداوند متعال می¬فرماید: «قَدْ کَانَ لَکُمْ آیةٌ فِی فِئَتَینِ الْتَقَتَا...یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَاللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشَاءُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصَارِ؛ [۱۵] در دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد میکرد و جمع دیگری که کافر بود (در راه شیطان و بت) در حالی که آنها (گروه مؤمنان) را با چشم خود، دو برابر آنچه بودند، میدیدند. (و این خود عاملی برای وحشت و شکست آنها شد) و خداوند هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) با یاری خود تأیید میکند. در این، عبرتی است برای بینایان!»
۲)در آیهای دیگر میفرماید: «مَثَلُ الْفَرِیقَینِ کَالْأَعْمَی وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِیرِ وَالسَّمِیعِ هَلْ یسْتَوِیانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَکَّرُونَ؛ [۱۶] حال این دو گروه ( مؤمنان ومنکران ، حال «نابینا و کر » و «بینا و شنوا» است؛ آیا این دو، همانند یکدیگرند؟! آیا پند نمیگیرند؟!» برای مطالعه بیشتر می توانید به آیه ۴۴ سوره نور [۱۷] ،آیه ۵۸ سوره غافر [۱۸] و آیه ۲ سوره حشر [۱۹] ، مراجعه کنید.
سود شخصی
حصول منفعت برای خود فرد، یکی دیگر از نتایج بصیرت و ژرف نگری میباشد [۲۰] چنانچه میفرماید: «قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ...؛ [۲۱] دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که (به وسیله آن، حق را) ببیند، به سود خود اوست؛...»
ابزار بصیرت
برای شناخت و درک صحیح از حقایق، مسلّما ابزارهایی مورد نیاز است که در زیر به آنها پرداخته شده است.
۱) چشم: از جمله ابزار شناخت و درک صحیح حقایق، چشم است چنانچه میخوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ أَعْینٌ لَا یبْصِرُونَ بِهَا...؛ [۲۲] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛... آنها چشمانی دارند که با آن نمیبینند؛...» خداوند میفرماید: «وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِنْ مَکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارًا وَأَفْئِدَةً...؛ [۲۳] ما به آنها (قوم عاد) قدرتی دادیم که به شما ندادیم و برای آنان گوش و چشم و دل قرار دادیم؛ (اما به هنگام نزول عذاب) نه گوشها و چشمها و نه عقلهایشان برای آنان هیچ سودی نداشت؛ چرا که آیات خدا را انکار میکردند؛...»
۲) قلب: قلب نیز یکی دیگر از ابزار بصیرت و درک حقایق میباشد در همین زمینه میخوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یفْقَهُونَ بِهَا...؛ [۲۴] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛ آنها دلها (عقلها)یی دارند که با آن (اندیشه نمیکنند و) نمیفهمند؛...»
۳) گوش:گوش نیز از جمله ابزار¬های شناخت و درک صحیح حقایق میباشد. میخوانیم: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یسْمَعُونَ بِهَا...؛ [۲۵] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛... آنها گوشهایی دارند که با آن نمیشنوند؛...»
اهل بصیرت
کسانی که اهل بصیرت می باشند چنین معرفی شده اند:
۱) حضرت ابراهیم علیه السلام حضرت ابراهیم علیه السلام از جمله کسانی بود که از بصیرت برخوردار بوده چنانچه قرآن میفرماید: «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِیکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ؛ [۲۶] و این چنین، ملکوت آسمان و زمین (و حکومت مطلقه خداوند بر آنها) را به ابراهیم نشان دادیم؛ (تا به آن استدلال کند،) و اهل یقین گردد.»
۲)انابهکنندگان بنده انابهکننده(کسانی که به درگاه خداوند انابه کردند) از انسانهای روشن ضمیر و اهل بصیرت میباشد: «تَبْصِرَةً وَذِکْرَی لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ؛ [۲۷] تا وسیله بینایی و یادآوری برای هر بنده توبه کاری باشد!»
۳) بندگان خاصّ خدا برخورد آگاهانه بندگان شایسته خداوند، به هنگام ذکر آیات پروردگارشان، موجب قرار گرفتنشان در شمار اهل بصیرت میشود: «بندگان (خاص خداوند) رحمان،... کسانی هستند که هرگاه آیات پروردگارشان به آنان گوشزد شود، کر و کور روی آن نمیافتند.» [۲۸] [۲۹] ۴) حضرت محمّد صلوات الله علیه پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلوات الله علیه نیز از ضمیری روشن و آگاه برخوردار بودند. قرآن درباره ایشان می فرماید: «بگو: این راه من است من، با بصیرت به سوی خدا دعوت میکنم!...» [۳۰] ۵) متقین پرهیزکاران، از انسانهای بیدار دل در مصاف با وسوسههای شیطانی هستند: «پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسههای شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) میافتند و (در پرتو یاد او، راه حق را میبینند و) ناگهان بینا میگردند.» [۳۱]
اسباب بصیرت
چیزهائی که موجب پیدای بصیرت در انسان می شوند عبارتند از:
۱) آخرتاندیشی آخرتاندیشی، سبب پیدایش بصیرت در انسان میشود، قرآن میفرماید: «و به خاطر بیاور بندگان ما... را، صاحبان دستها(ی نیرومند) و چشمها(ی [[[بینا]])! ما آنها را با خلوص ویژهای خالص کردیم و آن یادآوری سرای آخرت بود!» [۳۲] ۲)آیات خدا آیات الهی در زمین و انسان (آفاقی و انفسی ، از عوامل بصیرت میباشد: «و در زمین آیاتی برای جویندگان یقین است و در وجود خود شما (نیز آیاتی است)؛ آیا نمیبینید؟!» [۳۳] ۳)امدادهای خدا امدادهای الهی مثل پیروزی مسلمانان در غزوه بدر، از عوامل عبرت و بصیرت میباشد: «در دو گروهی که (در میدان جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه (و درس عبرتی) برای شما بود: یک گروه، در راه خدا نبرد میکرد؛ و جمع دیگری کهکافر بود... در این، عبرتی است برای بینایان (اهل بصیرت)!» [۳۴] ۴)تقوا تقوا و پرهیزکاری، از عوامل روشنایی ضمیر و بیداردلی میباشد: «پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسههای شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) میافتند؛ و (در پرتو یاد او، راه حق را میبینند و) ناگهان بینا میگردند.» [۳۵] ۵) کتب آسمانی مثل قرآن و تورات محتوای کتابهای آسمانی مانند قرآن و تورات، مایه درک عمیق و بصیرت مردم است: «... بگو: من تنها از چیزی پیروی میکنم که بر من وحی میشود؛ این وسیله بینایی از طرف پروردگارتان است...» [۳۶] «و ما به موسی کتاب آسمانی دادیم بعد از آنکه اقوام قرون نخستین را هلاک نمودیم؛ کتابی که برای مردم بصیرتآفرین بود...» [۳۷]
مانع بصیرت
غفلت انسان در دنیا، مانع بصیرت نسبت به حقایق آخرتی است: «(به او خطاب میشود) تو از این صحنه (و دادگاه بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملا تیزبین است!» [۳۸]
بصیرت در حادثه عاشورا
حماسه آفرینان عاشورا، بیهدف و کورکورانه به کربلا نیامده بودند. آنان اهل بصیرت بودند؛ هم نسبت به درستی و حقّانیت راه و رهبر ، هم به اینکه وظیفه شان جهاد و یاری امام است. [۳۹]
منبع
سایت پژوهه
پانویس
- ↑ لسانالعرب، ابن منظور، ج۴، ص۶۵، واژه«بصر».
- ↑ فرهنگ قرآن، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج۶، ص۲۶۴.
- ↑ پیامهای عاشورا، جواد محدثی، ص۲۵۵-۲۵۷.
- ↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۹، ص۱۳۰.
- ↑ نهج البلاغه، سید رضی، ترجمه فیض الاسلام، خ طبه۱۵۰، ص۴۶۰.
- ↑ میزان الحکمة، محمد محمدی ری شهری، ج۱، ص۵۵۸.
- ↑ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، عبد الواحد آمدی، ص۴۱.
- ↑ نهج البلاغه، سید رضی، خطبه۱۵۲، ص۴۷۳.
- ↑ فاطر/سوره۳۵،آیه۱۹.
- ↑ انسان/سوره۷۶،آیه۲.
- ↑ أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ابوالفضل داور پناه، ج۷، ص۲۰۴.
- ↑ طه/سوره۲۰،آیه۱۲۵.
- ↑ رعد/سوره۱۳،آیه۱۶.
- ↑ سجده/سوره۳۲،آیه۱۲.
- ↑ آل عمران/سوره۳،آیه۱۳.
- ↑ هود/سوره۱۱،آیه۲۴.
- ↑ نور/سوره۲۴، آیه۴۴
- ↑ غافر/سوره۴۰، آیه۵۸
- ↑ [۱۹]
- ↑ [۲۰]
- ↑ [۲۱]
- ↑ [۲۲]
- ↑ [۲۳]
- ↑ [۲۴]
- ↑ [۲۵]
- ↑ [۲۶]
- ↑ [۲۷]
- ↑ [۲۸]
- ↑ [۲۹]
- ↑ [۳۰]
- ↑ [۳۱]
- ↑ [۳۲]
- ↑ [۳۳]
- ↑ [۳۴]
- ↑ [۳۵]
- ↑ [۳۶]
- ↑ [۳۷]
- ↑ [۳۸]
- ↑ [۳۹]