نمایش مبدأ برای بنیادهای خیریه در عصر آل بویه

<div style=" font-family:B Nazanin; font-size:18px; text-align:justify;">

[[علی اصغر چاهیان بروجنی]]

<B>
چکیده
</B>

در سدۀ چهارم هجری با استقرار حکومت آل بویه در نیمۀ غربی ایران، حیات اجتماعی و شهری از رشد قابل توجهی برخوردار گردید. پادشاهان آل بویه با حمایت از تجارت و مسیرهای تجاری و همچنین اقدامات عام المنفعه و خیریه فراوان، سعی در یاری رسانی به رونق بیشتر حیات اجتماعی شهرهای قلمرو خویش در دو حوزۀ ایران و عراق داشتند. در این راستا در حوزۀ ایران در شهرهایی همچون شیراز، اصفهان، ری و در حوزه عراق در شهرهایی مانند بغداد، بصره و واسط، مورد توجه خاص قرار داشتند. نهاد های اجتماعی و شهری در این شهرها مورد حمایت قرار گرفتند. این نهاهای اجتماعی عمدتاً در قالب دارالعلم‌ها و بیمارستانها در جهت ارائه خدماتی همچون درمان و ترویج علم در شهرها شکل می‌یافتند. این نهادهای ایجاد شده بر مبنای امر خیر، اغلب بر پایه وقف ایجاد شده بودند. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای سعی دارد تا علاوه بر مشخص کردن پایگاه اجتماعی واقفان و نگرش دینی آنان، نقش وقف را در شکل گیری و کارکرد بنیادهای خیریه در عصر آل بویه روشن نماید.
نتایج این جستار نشان می‌دهد که وقفیات از ابتدای تاسیس بنیادهای خیریه نقش عمده در ایجاد و دوام فعالیت آنها داشتند. همچنین این وقفیات از سوی گروههای اجتماعی مختلف انجام می‌گرفت ولی عمدۀ واقفان تعلق به گروه حاکمیت داشتند. نگرش دینی غالب وقفیات نیز در جهت ترویج مذهب شیعه قرار داشت. وقفیات نیز توسط دیوان قضا در مناطق مختلف آل بویه نظارت و اداره می‌گشت. حتی منصبی به نام ناظر اوقاف بیمارستان وجود داشت که اوقاف مربوط به بیمارستان را نظارت می‌نمود. رخدادهای تاریخی همچون سیطرۀ سلجوقیان با نگرش مذهبی اهل تسنن بر قلمرو آل بویه و آسیب دیدن موقوفات باعث شد تا ادارۀ وقفیات با مشکل مواجه شود و در نتیجه کارکرد و فعالیت بنیادهای خیریه وابسته به آنها با افول مواجه گردد.

<B>
کلیدواژه ها: 
</B>

[[آل‌بویه]]، [[خیریه]]، [[وقف]]، بیمارستان، دارالعلم

 
</div>
[[رده:مقالات دومین همایش ملی خیرماندگار]]
[[رده:مقالات]]