تجمل

تجمّل، مبحثی درفقه و حدیث به معنای زینت دادن است.

معنای تجمل

تجمل در لغت به معنای خود را زینت دادن و آراستن است، و به صورت اسمی به معنای وسایل آرایش و آنچه موجب نشان دادن شأن و شکوه باشد.

تجمل در قرآن

این واژه در قرآن کریم نیامده، اما از واژه های هم ریشه با آن یک بار جمال

و هفت بار جمیل 

آمده است. بعلاوه، در قرآن به بلامانع بودن استفاده از زینت تصریح و به زینت کردن هنگام عبادت توصیه شده است،

کما اینکه به جلال و شکوه تجمل آمیز و آراستگی برخی پیامبران نیز اشاره شده است. 

تجمل در سیره اهل بیت علیهم‌السلام

سیره پیامبر اکرم و ائمه علیهم‌السلام نیز مؤید این است که تجمل به خودی خود ناپسند نیست و حتی ممدوح است. درباره پیامبر اکرم نقل کرده‌اند که همیشه عطر می‌زد، به طوری که از بوی خوشش شناخته می‌شد و در سفر ، شانه و آیینه و روغن برای موی سر و مسواک و سرمه به همراه داشت، انگشتر نقره به دست می‌کرد و عبای خز و لباسهای نقشدار و زیبا می‌پوشید. از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است که خداوند تجمل را و این‌که انسان خود را زیبا نشان دهد، دوست دارد و زندگی نکبت بار و آشفته را دشمن می‌دارد، زیرا خداوند وقتی به بنده اش نعمتی عطا می‌کند، دوست دارد که اثر آن را در زندگی او ببیند. امام صادق درباره چگونگی تجمل، به لباس پاکیزه و بوی خوش و خانه زیبا و تمیز اشاره کرده اند. همچنین وقتی شخصی از ایشان درباره کسی پرسید که لباسهای فاخر زیادی دارد و خود را با آن‌ها می‌آراید (یتجمّلُ بِها)، حضرت او را مسرف ندانست و آیه ۷ سوره طلاق را تلاوت فرمود. ائمه علیهم‌السلام در هنگام عبادت زینت می‌کرده‌اند و لباسهای خوب می‌پوشیده‌اند.

توصیه‌های ائمه به تجمل

توصیه‌های ائمه معصومین به تجمل در کتب روایی، تحت عناوین مختلفی نظیر «الزّیّ و التجمل»، «اظهار التجمل و کراهة التَّباؤس»، «التجمل و اظهار النعمة» و نیز «التّطیّب و التنظیف» و «الطهارة» آمده است. در احادیث آمده است که تجمل، حزن و اندوه را از بین می‌برد و سبب ذلت دشمن و قطع طمع از مسلمانان می‌شود.

تأکید بر تجمل

به تجمل در موارد و مواقعی توصیه و تأکید شده است، از جمله تجمل زن و شوهر برای یکدیگر، تجمل در وقت عبادت بجز زمان حج که باید بدون تشریفات بود، تجمل برای برادر دینی خود و تجمل در مقابل دشمنان.

نهی از تجمل

تجمل در همه وقت و همه حال پسندیده نیست و در موارد خاصی از آن نهی شده است، از جمله تجمل از راه حرام، تجمل نامتناسب و ناهماهنگ با وضع اجتماعی و اقتصادی زمان،

تجملی که سبب شهرت شود، 

تجملی که منجر به اسراف گردد، تجمل هنگام مصیبت، تجملی که سبب تشبّه مردان به زنان یا برعکس و نیز تشبّه به کفار شود و تجملی که متناسب وضع مالی شخص نباشد.

فهرست منابع

(۱) قرآن.

(۲) ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت).

(۳) محمد بن اسماعیل بخاری جعفی، صحیح البخاری، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

(۴) حرّ عاملی، وسائل الشیعة.

(۵) دهخدا، لغت نامه.

(۶) محمد بن مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم ۱۳۸۰ـ۱۳۸۱، چاپ افست تهران.

(۷) محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تفسیر الصافی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.

(۸) کلینی، ‌اصول الکافی.

(۹) مجلسی، ‌بحارالانوار.

منابع

دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تجمل»، شماره۳۳۰۲.