تفاخر: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «خود ستایی و فخر فروشی بر یکدیگر را '''تفاخر''' گویند. ==معنای تفاخر== '''تفاخ...» ایجاد کرد) |
|||
| سطر ۴: | سطر ۴: | ||
'''تفاخر''' از ریشه «ف-خ-ر» به معنای [[فخر فروختن]] ، [[خود بزرگ بینی]] ، به خویش بالیدن، خود ستایی کردن به [[صفات]] (خصال)، | '''تفاخر''' از ریشه «ف-خ-ر» به معنای [[فخر فروختن]] ، [[خود بزرگ بینی]] ، به خویش بالیدن، خود ستایی کردن به [[صفات]] (خصال)، | ||
| − | + | <ref> | |
[۱] | [۱] | ||
</ref> | </ref> | ||
مباهات کردن به [[مکارم]] و مناقبی چون [[اصل]] و[[نسب]] و غیر آن | مباهات کردن به [[مکارم]] و مناقبی چون [[اصل]] و[[نسب]] و غیر آن | ||
| − | + | <ref> | |
[۲] | [۲] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۳] | [۳] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۴] | [۴] | ||
</ref> | </ref> | ||
، ادعای [[عظمت ]] و بزرگی و [[شرافت ]] در امور ذاتی یا خارج از ذات است. | ، ادعای [[عظمت ]] و بزرگی و [[شرافت ]] در امور ذاتی یا خارج از ذات است. | ||
| − | + | <ref> | |
[۵] | [۵] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۶] | [۶] | ||
</ref> | </ref> | ||
برخی '''تفاخر''' را مخصوص [[مباهات]] به امور بیرون از [[ذات]] [[انسان]] از قبیل [[مال]]، [[جاه]] و [[اولاد]] دانسته‌اند. | برخی '''تفاخر''' را مخصوص [[مباهات]] به امور بیرون از [[ذات]] [[انسان]] از قبیل [[مال]]، [[جاه]] و [[اولاد]] دانسته‌اند. | ||
| − | + | <ref> | |
[۷] | [۷] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۸] | [۸] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۹] | [۹] | ||
</ref> | </ref> | ||
تَفاخَرَ القومُ یعنی جمعیت بر یکدیگر فخرفروختند. | تَفاخَرَ القومُ یعنی جمعیت بر یکدیگر فخرفروختند. | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۰] | [۱۰] | ||
</ref> | </ref> | ||
این کلمه در اصل به معنای بزرگی است، چنان‌که به [[درخت خرمای تناور]]، نخله فخور گفته‌اند. | این کلمه در اصل به معنای بزرگی است، چنان‌که به [[درخت خرمای تناور]]، نخله فخور گفته‌اند. | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۱] | [۱۱] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۲] | [۱۲] | ||
</ref> | </ref> | ||
و فخور، کسی است که مناقب و خوبیهای خود را برای خود نمایی برمی‌شمرد. | و فخور، کسی است که مناقب و خوبیهای خود را برای خود نمایی برمی‌شمرد. | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۳] | [۱۳] | ||
</ref> | </ref> | ||
| سطر ۵۲: | سطر ۵۲: | ||
واژه '''تفاخر''' در [[قرآن کریم]] فقط یک بار در آیه ۲۰ [[سوره حدید]] | واژه '''تفاخر''' در [[قرآن کریم]] فقط یک بار در آیه ۲۰ [[سوره حدید]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۴] | [۱۴] | ||
</ref> | </ref> | ||
در وصف زندگی [[دنیا]] به [[کار]] رفته است. | در وصف زندگی [[دنیا]] به [[کار]] رفته است. | ||
ولی هم خانواده آن یعنی فخور که از صفات رذیله است ۴ بار در سوره‌های | ولی هم خانواده آن یعنی فخور که از صفات رذیله است ۴ بار در سوره‌های | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۵] | [۱۵] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۶] | [۱۶] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۷] | [۱۷] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۸] | [۱۸] | ||
</ref> | </ref> | ||
آمده است. | آمده است. | ||
همچنین از همین ریشه واژه «[[فخّار]] » فقط یک‌بار در | همچنین از همین ریشه واژه «[[فخّار]] » فقط یک‌بار در | ||
| − | + | <ref> | |
[۱۹] | [۱۹] | ||
</ref> | </ref> | ||
به کار رفته و به معنای گِل | به کار رفته و به معنای گِل | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۰] | [۲۰] | ||
</ref> | </ref> | ||
خشک و پخته شده است. | خشک و پخته شده است. | ||
در وجه نامگذاری آن گفته شده است: گویا با زبان حال بر سایر خاکها به سبب پخته‌شدن فخر می‌فروشد. | در وجه نامگذاری آن گفته شده است: گویا با زبان حال بر سایر خاکها به سبب پخته‌شدن فخر می‌فروشد. | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۱] | [۲۱] | ||
</ref> | </ref> | ||
| سطر ۸۶: | سطر ۸۶: | ||
افزون بر این، [[آیات]] دیگری نیز از این عمل ناپسند یاد و آن را نکوهش می‌کنند، هرچند در آنها صریح از '''تفاخر''' یا واژه‌های هم معنای آن استفاده نشده است. | افزون بر این، [[آیات]] دیگری نیز از این عمل ناپسند یاد و آن را نکوهش می‌کنند، هرچند در آنها صریح از '''تفاخر''' یا واژه‌های هم معنای آن استفاده نشده است. | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۲] | [۲۲] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۳] | [۲۳] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۴] | [۲۴] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۵] | [۲۵] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۶] | [۲۶] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۷] | [۲۷] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۸] | [۲۸] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۲۹] | [۲۹] | ||
</ref> | </ref> | ||
بنا به تفسیری معروف که سخنان [[امیر مؤمنان]] (علیه السلام) نیز آن را تأیید می‌کنند | بنا به تفسیری معروف که سخنان [[امیر مؤمنان]] (علیه السلام) نیز آن را تأیید می‌کنند | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۰] | [۳۰] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۱] | [۳۱] | ||
</ref> | </ref> | ||
واژه «[[تکاثر]] » در [[سوره تکاثر]] درباره این صفت ناپسند فرود آمده است. | واژه «[[تکاثر]] » در [[سوره تکاثر]] درباره این صفت ناپسند فرود آمده است. | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۲] | [۳۲] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۳] | [۳۳] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۴] | [۳۴] | ||
</ref> | </ref> | ||
| سطر ۱۳۰: | سطر ۱۳۰: | ||
'''تفاخر''' به امور مادی نظیر [[مال]] ، [[جاه]] ، [[حسب]] و [[نسب]] ، زیبایی از سنتهای رایج در میان عرب جاهلی‌بود. | '''تفاخر''' به امور مادی نظیر [[مال]] ، [[جاه]] ، [[حسب]] و [[نسب]] ، زیبایی از سنتهای رایج در میان عرب جاهلی‌بود. | ||
آنها هر‌ساله در بازار عکاظ گرد‌می‌آمدند و با‌یکدیگر [[مفاخره]] می‌کردند | آنها هر‌ساله در بازار عکاظ گرد‌می‌آمدند و با‌یکدیگر [[مفاخره]] می‌کردند | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۵] | [۳۵] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۶] | [۳۶] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۷] | [۳۷] | ||
</ref> | </ref> | ||
همچنین بعد از اعمال [[حج]] با یادآوری [[فضایل]] و مناقب پدرانشان به [[مفاخره]] می‌پرداختند. | همچنین بعد از اعمال [[حج]] با یادآوری [[فضایل]] و مناقب پدرانشان به [[مفاخره]] می‌پرداختند. | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۸] | [۳۸] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۳۹] | [۳۹] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۰] | [۴۰] | ||
</ref> | </ref> | ||
| سطر ۱۵۳: | سطر ۱۵۳: | ||
=== تفاخر در اقوام دیگر=== | === تفاخر در اقوام دیگر=== | ||
[[قرآن کریم]] از [[فخر فروشی]] [[اشراف]] قوم [[نوح]] | [[قرآن کریم]] از [[فخر فروشی]] [[اشراف]] قوم [[نوح]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۱] | [۴۱] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۲] | [۴۲] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۳] | [۴۳] | ||
</ref> | </ref> | ||
، [[قوم عاد]] | ، [[قوم عاد]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۴] | [۴۴] | ||
</ref> | </ref> | ||
، [[فرعون]] | ، [[فرعون]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۵] | [۴۵] | ||
</ref> | </ref> | ||
، مترفان [[اقوام پیشین]] | ، مترفان [[اقوام پیشین]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۶] | [۴۶] | ||
</ref> | </ref> | ||
، '''تفاخر''' [[اهل کتاب ]] و [[مسلمانان]] بر یکدیگر | ، '''تفاخر''' [[اهل کتاب ]] و [[مسلمانان]] بر یکدیگر | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۷] | [۴۷] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۸] | [۴۸] | ||
</ref> | </ref> | ||
| سطر ۱۸۵: | سطر ۱۸۵: | ||
===نهی از تفاخر=== | ===نهی از تفاخر=== | ||
به هر روی، [[فخرفروشی]] به [[شرافت]] و بزرگی [[پدران]] ، اصل و نسب و قبیله به سبب [[شهرت]] یا هرگونه امتیاز [[دنیوی]] در [[آیات]] و [[احادیث]] | به هر روی، [[فخرفروشی]] به [[شرافت]] و بزرگی [[پدران]] ، اصل و نسب و قبیله به سبب [[شهرت]] یا هرگونه امتیاز [[دنیوی]] در [[آیات]] و [[احادیث]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۴۹] | [۴۹] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۰] | [۵۰] | ||
</ref> | </ref> | ||
فراوانی [[مذمت]] و پدیده جاهلی دانسته و از آن نهی شده است: آیه شریفه «فَاِذا قَضَیتُم مَنـسِککم فَاذکروا اللّه...» | فراوانی [[مذمت]] و پدیده جاهلی دانسته و از آن نهی شده است: آیه شریفه «فَاِذا قَضَیتُم مَنـسِککم فَاذکروا اللّه...» | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۱] | [۵۱] | ||
</ref> | </ref> | ||
و نیز آیه ۱۳ [[سوره حجرات ]] | و نیز آیه ۱۳ [[سوره حجرات ]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۲] | [۵۲] | ||
</ref> | </ref> | ||
: «یـاَیهَا النّاسُ اِنّا خَلَقنـکم مِن ذَکر و اُنثی...» | : «یـاَیهَا النّاسُ اِنّا خَلَقنـکم مِن ذَکر و اُنثی...» | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۳] | [۵۳] | ||
</ref> | </ref> | ||
برای جلوگیری از این فرهنگ جاهلی فرود آمده است که هر ساله بعد از اعمال[[ حج ]]انجام می‌گرفت | برای جلوگیری از این فرهنگ جاهلی فرود آمده است که هر ساله بعد از اعمال[[ حج ]]انجام می‌گرفت | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۴] | [۵۴] | ||
</ref> | </ref> | ||
؛ همچنین برخی [[جدال]] در [[آیه]] «لا جِدالَ فِی الحَجِّ» | ؛ همچنین برخی [[جدال]] در [[آیه]] «لا جِدالَ فِی الحَجِّ» | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۵] | [۵۵] | ||
</ref> | </ref> | ||
را '''تفاخر''' دانسته‌اند. | را '''تفاخر''' دانسته‌اند. | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۶] | [۵۶] | ||
</ref> | </ref> | ||
در برخی [[روایات]] [[امامیه]] «[[فسوق]] » در همین [[آیه]] به [[دروغ]] و '''تفاخر''' [[تفسیر]] شده است. | در برخی [[روایات]] [[امامیه]] «[[فسوق]] » در همین [[آیه]] به [[دروغ]] و '''تفاخر''' [[تفسیر]] شده است. | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۷] | [۵۷] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۸] | [۵۸] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۵۹] | [۵۹] | ||
</ref> | </ref> | ||
[[خدا]](صلی الله علیه وآله) در [[حجة الوداع]] از این [[کار]] نهی فرمود. | [[خدا]](صلی الله علیه وآله) در [[حجة الوداع]] از این [[کار]] نهی فرمود. | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۰] | [۶۰] | ||
</ref> | </ref> | ||
| سطر ۲۳۲: | سطر ۲۳۲: | ||
این پدیده آن قدر خطرناک است که در [[دعاهای معصومان]] (علیهم السلام) از آن به خدا پناه برده شده و از او خواسته شده است تا [[انسان]] را از ابتلای به آن نگه دارد. | این پدیده آن قدر خطرناک است که در [[دعاهای معصومان]] (علیهم السلام) از آن به خدا پناه برده شده و از او خواسته شده است تا [[انسان]] را از ابتلای به آن نگه دارد. | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۱] | [۶۱] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۲] | [۶۲] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۳] | [۶۳] | ||
</ref> | </ref> | ||
[[رسول خدا]] (صلی الله علیه وآله) در پاسخ مردی که با یادآوری اجدادش [[فخر]] می‌فروخت فرمود: خودت به سبب [[تکبر]] و اجدادت برای[[ کفر]] شان همگی در [[جهنم]] هستید. | [[رسول خدا]] (صلی الله علیه وآله) در پاسخ مردی که با یادآوری اجدادش [[فخر]] می‌فروخت فرمود: خودت به سبب [[تکبر]] و اجدادت برای[[ کفر]] شان همگی در [[جهنم]] هستید. | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۴] | [۶۴] | ||
</ref> | </ref> | ||
| سطر ۲۴۸: | سطر ۲۴۸: | ||
یادآوری نعمتها و [[احسان]] پروردگار به خودی خود [[فخر]] نیست | یادآوری نعمتها و [[احسان]] پروردگار به خودی خود [[فخر]] نیست | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۵] | [۶۵] | ||
</ref> | </ref> | ||
؛ چنان‌که[[ قرآن کریم]] می‌فرماید: «واَمّا بِنِعمَةِ رَبِّک فَحَدِّث» | ؛ چنان‌که[[ قرآن کریم]] می‌فرماید: «واَمّا بِنِعمَةِ رَبِّک فَحَدِّث» | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۶] | [۶۶] | ||
</ref> | </ref> | ||
از این‌رو برخی [[فخر]] را دو قسم [[باطل ]] و غیر باطل دانسته‌اند و بیان صفاتی را که عقلا و شرعاً [[پسندیده]] است بدون [[خود ستایی]] ، '''تفاخر''' [[باطل]] نشمرده‌اند | از این‌رو برخی [[فخر]] را دو قسم [[باطل ]] و غیر باطل دانسته‌اند و بیان صفاتی را که عقلا و شرعاً [[پسندیده]] است بدون [[خود ستایی]] ، '''تفاخر''' [[باطل]] نشمرده‌اند | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۷] | [۶۷] | ||
</ref> | </ref> | ||
، زیرا فخور کسی است که از روی [[خودبزرگ بینی]] و [[فخرفروشی]] و با انگیزه کوچک شمردن دیگران | ، زیرا فخور کسی است که از روی [[خودبزرگ بینی]] و [[فخرفروشی]] و با انگیزه کوچک شمردن دیگران | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۸] | [۶۸] | ||
</ref> | </ref> | ||
مناقب خود و داراییهای خدادادی‌اش | مناقب خود و داراییهای خدادادی‌اش | ||
| − | + | <ref> | |
[۶۹] | [۶۹] | ||
</ref> | </ref> | ||
را برمی‌شمارد؛ اما کسی که برای[[ اعتراف]] به نعمتهای پروردگار آنها را می‌شمارد [[شکور]] است نه [[فخور]]. | را برمی‌شمارد؛ اما کسی که برای[[ اعتراف]] به نعمتهای پروردگار آنها را می‌شمارد [[شکور]] است نه [[فخور]]. | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۰] | [۷۰] | ||
</ref> | </ref> | ||
===موارد تفاخر ممدوح=== | ===موارد تفاخر ممدوح=== | ||
یادآوری فضایلی چون [[ایمان]] | یادآوری فضایلی چون [[ایمان]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۱] | [۷۱] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۲] | [۷۲] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۳] | [۷۳] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۴] | [۷۴] | ||
</ref> | </ref> | ||
، تقوا | ، تقوا | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۵] | [۷۵] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۶] | [۷۶] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۷] | [۷۷] | ||
</ref> | </ref> | ||
، جهاد | ، جهاد | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۸] | [۷۸] | ||
</ref> | </ref> | ||
، [[همت ]] بلند، وفا به [[پیمان]] ، [[پافشاری]] در [[کرم]] و [[جوانمردی]] | ، [[همت ]] بلند، وفا به [[پیمان]] ، [[پافشاری]] در [[کرم]] و [[جوانمردی]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۷۹] | [۷۹] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۸۰] | [۸۰] | ||
</ref> | </ref> | ||
و نیز برشمردن [[فضایل]] برای بیان [[حق]] و [[روشنگری]] | و نیز برشمردن [[فضایل]] برای بیان [[حق]] و [[روشنگری]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۸۱] | [۸۱] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۸۲] | [۸۲] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۸۳] | [۸۳] | ||
</ref> | </ref> | ||
'''تفاخر''' [[ممدوح]] است و در [[روایات]] مواردی ازاین دست از [[ناحیه]] [[امامان معصوم]](علیهم السلام)دیده می‌شوند. | '''تفاخر''' [[ممدوح]] است و در [[روایات]] مواردی ازاین دست از [[ناحیه]] [[امامان معصوم]](علیهم السلام)دیده می‌شوند. | ||
| − | + | <ref> | |
[۸۴] | [۸۴] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۸۵] | [۸۵] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | <ref> | |
[۸۶] | [۸۶] | ||
</ref> | </ref> | ||
| سطر ۳۳۰: | سطر ۳۳۰: | ||
زمینه‌ها و پیامدهای '''تفاخر''': | زمینه‌ها و پیامدهای '''تفاخر''': | ||
در [[آیات]] و [[روایات]]، [[جهل]] و [[نادانی]] | در [[آیات]] و [[روایات]]، [[جهل]] و [[نادانی]] | ||
| − | + | <ref> | |
[۸۷] | [۸۷] | ||
</ref> | </ref> | ||
نسخهٔ ۷ دسامبر ۲۰۱۵، ساعت ۱۵:۴۷
خود ستایی و فخر فروشی بر یکدیگر را تفاخر گویند.
محتویات
معنای تفاخر
تفاخر از ریشه «ف-خ-ر» به معنای فخر فروختن ، خود بزرگ بینی ، به خویش بالیدن، خود ستایی کردن به صفات (خصال)، [۱] مباهات کردن به مکارم و مناقبی چون اصل ونسب و غیر آن [۲] [۳] [۴] ، ادعای عظمت و بزرگی و شرافت در امور ذاتی یا خارج از ذات است. [۵] [۶] برخی تفاخر را مخصوص مباهات به امور بیرون از ذات انسان از قبیل مال، جاه و اولاد دانسته‌اند. [۷] [۸] [۹] تَفاخَرَ القومُ یعنی جمعیت بر یکدیگر فخرفروختند. [۱۰] این کلمه در اصل به معنای بزرگی است، چنان‌که به درخت خرمای تناور، نخله فخور گفته‌اند. [۱۱] [۱۲] و فخور، کسی است که مناقب و خوبیهای خود را برای خود نمایی برمی‌شمرد. [۱۳]
تعداد واژه تفاخر در قرآن
واژه تفاخر در قرآن کریم فقط یک بار در آیه ۲۰ سوره حدید [۱۴] در وصف زندگی دنیا به کار رفته است. ولی هم خانواده آن یعنی فخور که از صفات رذیله است ۴ بار در سوره‌های [۱۵] [۱۶] [۱۷] [۱۸] آمده است. همچنین از همین ریشه واژه «فخّار » فقط یک‌بار در [۱۹] به کار رفته و به معنای گِل [۲۰] خشک و پخته شده است. در وجه نامگذاری آن گفته شده است: گویا با زبان حال بر سایر خاکها به سبب پخته‌شدن فخر می‌فروشد. [۲۱]
نکوهش تفاخر در قرآن
افزون بر این، آیات دیگری نیز از این عمل ناپسند یاد و آن را نکوهش می‌کنند، هرچند در آنها صریح از تفاخر یا واژه‌های هم معنای آن استفاده نشده است. [۲۲] [۲۳] [۲۴] [۲۵] [۲۶] [۲۷] [۲۸] [۲۹] بنا به تفسیری معروف که سخنان امیر مؤمنان (علیه السلام) نیز آن را تأیید می‌کنند [۳۰] [۳۱] واژه «تکاثر » در سوره تکاثر درباره این صفت ناپسند فرود آمده است. [۳۲] [۳۳] [۳۴]
تفاخر در جاهلیت
تفاخر به امور مادی نظیر مال ، جاه ، حسب و نسب ، زیبایی از سنتهای رایج در میان عرب جاهلی‌بود. آنها هر‌ساله در بازار عکاظ گرد‌می‌آمدند و با‌یکدیگر مفاخره می‌کردند [۳۵] [۳۶] [۳۷] همچنین بعد از اعمال حج با یادآوری فضایل و مناقب پدرانشان به مفاخره می‌پرداختند. [۳۸] [۳۹] [۴۰] این سنت در میان اقوام دیگر نیز رواج داشته است.
تفاخر در اقوام دیگر
قرآن کریم از فخر فروشی اشراف قوم نوح [۴۱] [۴۲] [۴۳] ، قوم عاد [۴۴] ، فرعون [۴۵] ، مترفان اقوام پیشین [۴۶] ، تفاخر اهل کتاب و مسلمانان بر یکدیگر [۴۷] [۴۸] و... یاد کرده است.
نهی از تفاخر
به هر روی، فخرفروشی به شرافت و بزرگی پدران ، اصل و نسب و قبیله به سبب شهرت یا هرگونه امتیاز دنیوی در آیات و احادیث [۴۹] [۵۰] فراوانی مذمت و پدیده جاهلی دانسته و از آن نهی شده است: آیه شریفه «فَاِذا قَضَیتُم مَنـسِککم فَاذکروا اللّه...» [۵۱] و نیز آیه ۱۳ سوره حجرات [۵۲]
- «یـاَیهَا النّاسُ اِنّا خَلَقنـکم مِن ذَکر و اُنثی...»
[۵۳] برای جلوگیری از این فرهنگ جاهلی فرود آمده است که هر ساله بعد از اعمالحج انجام می‌گرفت [۵۴] ؛ همچنین برخی جدال در آیه «لا جِدالَ فِی الحَجِّ» [۵۵] را تفاخر دانسته‌اند. [۵۶] در برخی روایات امامیه «فسوق » در همین آیه به دروغ و تفاخر تفسیر شده است. [۵۷] [۵۸] [۵۹] خدا(صلی الله علیه وآله) در حجة الوداع از این کار نهی فرمود. [۶۰]
نکوهش تفاخر در روایات
این پدیده آن قدر خطرناک است که در دعاهای معصومان (علیهم السلام) از آن به خدا پناه برده شده و از او خواسته شده است تا انسان را از ابتلای به آن نگه دارد. [۶۱] [۶۲] [۶۳] رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در پاسخ مردی که با یادآوری اجدادش فخر می‌فروخت فرمود: خودت به سبب تکبر و اجدادت برایکفر شان همگی در جهنم هستید. [۶۴]
تفاخر ممدوح
یادآوری نعمتها و احسان پروردگار به خودی خود فخر نیست [۶۵] ؛ چنان‌کهقرآن کریم می‌فرماید: «واَمّا بِنِعمَةِ رَبِّک فَحَدِّث» [۶۶] از این‌رو برخی فخر را دو قسم باطل و غیر باطل دانسته‌اند و بیان صفاتی را که عقلا و شرعاً پسندیده است بدون خود ستایی ، تفاخر باطل نشمرده‌اند [۶۷] ، زیرا فخور کسی است که از روی خودبزرگ بینی و فخرفروشی و با انگیزه کوچک شمردن دیگران [۶۸] مناقب خود و داراییهای خدادادی‌اش [۶۹] را برمی‌شمارد؛ اما کسی که برایاعتراف به نعمتهای پروردگار آنها را می‌شمارد شکور است نه فخور. [۷۰]
موارد تفاخر ممدوح
یادآوری فضایلی چون ایمان [۷۱] [۷۲] [۷۳] [۷۴] ، تقوا [۷۵] [۷۶] [۷۷] ، جهاد [۷۸] ، همت بلند، وفا به پیمان ، پافشاری در کرم و جوانمردی [۷۹] [۸۰] و نیز برشمردن فضایل برای بیان حق و روشنگری [۸۱] [۸۲] [۸۳] تفاخر ممدوح است و در روایات مواردی ازاین دست از ناحیه امامان معصوم(علیهم السلام)دیده می‌شوند. [۸۴] [۸۵] [۸۶]
زمینه تفاخر
زمینه‌ها و پیامدهای تفاخر: در آیات و روایات، جهل و نادانی [۸۷] ،کم‌ظرفیتی و کوته فکری
[۸۸] </ref>
[۸۹] </ref> ،گذر از گرفتاری و سختی و رسیدن به ناز و نعمت و آسایش
[۹۰] </ref> ،بی خردی و عدم تعقّل
[۹۱] </ref>
[۹۲] </ref>
[۹۳] </ref>
[۹۴] </ref> ، فزونی مال و فرزند و خویشان و هواداران، قدرت
[۹۵] </ref>
[۹۶] </ref> ، حسب و نسب ، موقعیت اجتماعی
[۹۷] </ref>
[۹۸] </ref>
[۹۹] </ref>
[۱۰۰] </ref>
[۱۰۲]
</ref>
[۱۰۳] </ref>
[۱۰۴] </ref>
[۱۰۵] </ref> ، حماقت و کم‌ارزشی
[۱۰۶] </ref>
[۱۰۷] </ref> علل و زمینه‌های تفاخر دانسته شده‌اند.
تفاخر زاییده تکبر
تفاخر و تکبّر پیوند نزدیکی با هم دارند و در واقع، تفاخر بعضی از اقسام تکبّر است، از این رو اخلاق‌پژوهان معتقدند همه اسبابتکبّر ، تفاخر نیز می‌آورند.
[۱۰۸] </ref>
[۱۰۹] </ref>
نتایج تفاخر
قرآن کفر ، انکار دعوت انبیا ومعاد و غفلت از آن
[۱۱۰] </ref>
[۱۱۱] </ref>
[۱۱۲] </ref>
[۱۱۳] </ref> ، محرومیت از محبت خدا و نداشتن یار و یاور در برابر خداوند، همراهی و دوستی شیطان
[۱۱۴] </ref>
[۱۱۵] </ref>
[۱۱۶] </ref>
[۱۱۷] </ref>
[۱۱۸] </ref>
[۱۱۹] </ref> ، رعایت نکردن حقوق دوستان، خویشاوندان ، پدر و مادر، یتیمان، مسکینان و در راه واماندگان
[۱۲۰] </ref>
[۱۲۱] </ref>
[۱۲۲] </ref> تحقیر مردم و بی‌اعتنایی به عزّت و کرامت آنها
[۱۲۳] </ref>
[۱۲۴] </ref> و نیز روایات ، کینه و دشمنی ، وسوسه‌های شیطانی و افتادن در دام شیطان و سقوط
[۱۲۵] </ref> ، هلاکت
[۱۲۶] </ref> ، ایجاد نظام طبقاتی، ناهنجاریهای سیاسی فرهنگی در جامعه ، ترویج چاپلوسی و تملّق
[۱۲۷] </ref> ، سیاهی چهره در قیامت
[۱۲۸] </ref> را از پیامدهای خودستایی دانسته‌اند.
درمان تفاخر
برخی اخلاق‌پژوهان به استناد روایات برای درمان این بیماری مهلک به روشهایی علمی و عملی سفارش کرده‌اند.
طرق علمی درمان تفاخر
مهم‌ترین راهکارهای درمان علمی مفاخره عبارت است از: توجه به توحید در ذات و صفات و ناتوانی و مغلوب بودن انسان و سایر موجودات nدر برابر ذات پروردگار
[۱۲۹] </ref> ، خودآگاهی و درک این حقیقت که انسان از پست‌ترین چیزها یعنی خاکو نطفه آفریده شده است
[۱۳۰] </ref> و سرانجام به پست‌ترین چیزها یعنی مردار بدل می‌شود
[۱۳۱] </ref> و نیز بسیار ناتوان است ونفع و ضرر ، مرگ و زندگی و حشر ونشر ش در اختیارش نیست و پس از مرگ باید در برابر تک تک کردارش پاسخگو باشد و هیچ از سرنوشتش باخبر نیست
[۱۳۲] </ref> ، یاد قبر ، قیامت
[۱۳۳] </ref> و این حقیقت که عزّت ، افتخار ، زینت و نعمت دنیا رو به زوال‌اند
[۱۳۴] </ref> و رها کردن مفاخره از نشانه‌های اهل تقوا ست
[۱۳۵] </ref> و اهل آخرت از مفاخره با اهل دنیا دست شسته‌اند.
[۱۳۶] </ref>
[۱۳۷] </ref>
[۱۳۸] </ref>
طرق عملی تفاخر
راهکارهای درمان عملی مفاخره نیز
[۱۳۹] </ref> فروتنی ، اقتدا به سیره معصومان(علیهم السلام)، انفاق مالی و معنوی در راه خدا
[۱۴۰] </ref> و رها کردن مفاخره است.
[۱۴۱]
</ref>
[۱۴۲] </ref>
[۱۴۳] </ref>
منبع
پانویس
- ↑ [۱]
- ↑ [۲]
- ↑ [۳]
- ↑ [۴]
- ↑ [۵]
- ↑ [۶]
- ↑ [۷]
- ↑ [۸]
- ↑ [۹]
- ↑ [۱۰]
- ↑ [۱۱]
- ↑ [۱۲]
- ↑ [۱۳]
- ↑ [۱۴]
- ↑ [۱۵]
- ↑ [۱۶]
- ↑ [۱۷]
- ↑ [۱۸]
- ↑ [۱۹]
- ↑ [۲۰]
- ↑ [۲۱]
- ↑ [۲۲]
- ↑ [۲۳]
- ↑ [۲۴]
- ↑ [۲۵]
- ↑ [۲۶]
- ↑ [۲۷]
- ↑ [۲۸]
- ↑ [۲۹]
- ↑ [۳۰]
- ↑ [۳۱]
- ↑ [۳۲]
- ↑ [۳۳]
- ↑ [۳۴]
- ↑ [۳۵]
- ↑ [۳۶]
- ↑ [۳۷]
- ↑ [۳۸]
- ↑ [۳۹]
- ↑ [۴۰]
- ↑ [۴۱]
- ↑ [۴۲]
- ↑ [۴۳]
- ↑ [۴۴]
- ↑ [۴۵]
- ↑ [۴۶]
- ↑ [۴۷]
- ↑ [۴۸]
- ↑ [۴۹]
- ↑ [۵۰]
- ↑ [۵۱]
- ↑ [۵۲]
- ↑ [۵۳]
- ↑ [۵۴]
- ↑ [۵۵]
- ↑ [۵۶]
- ↑ [۵۷]
- ↑ [۵۸]
- ↑ [۵۹]
- ↑ [۶۰]
- ↑ [۶۱]
- ↑ [۶۲]
- ↑ [۶۳]
- ↑ [۶۴]
- ↑ [۶۵]
- ↑ [۶۶]
- ↑ [۶۷]
- ↑ [۶۸]
- ↑ [۶۹]
- ↑ [۷۰]
- ↑ [۷۱]
- ↑ [۷۲]
- ↑ [۷۳]
- ↑ [۷۴]
- ↑ [۷۵]
- ↑ [۷۶]
- ↑ [۷۷]
- ↑ [۷۸]
- ↑ [۷۹]
- ↑ [۸۰]
- ↑ [۸۱]
- ↑ [۸۲]
- ↑ [۸۳]
- ↑ [۸۴]
- ↑ [۸۵]
- ↑ [۸۶]
- ↑ [۸۷]
