تفضیل

برتری دادن بعضی بر بعض دیگر را تفضیل گویند و از آن به مناسبت در بابهایی نظیر زکات، جهاد، تجارت، هبه و نکاح سخن رفته و بر حسب موارد تفضیل، احکام پنج گانه تکلیفی ـ واجب، حرام، مستحب، مکروه ومباح ـ بر آن مترتّب گشته است.

موارد جواز تفضیل در تقسیم زکات

در تقسیم زکات بین مستحقان، تفضیل بعضی بر بعض دیگر جایز است. بلکه با وجود مرجّحاتی همچون فقاهت، اشتغال به تحصیل علوم دینی یا اظهار نیاز نکردن، مستحب خواهد بود؛ چنان‏که تفضیل نزدیکان فقیر بر سایر فقرا مستحب است.

تفضیل در تقسیم غنائم جنگی بین مجاهدان

واجب است غنائم بین مجاهدان به طور مساوی تقسیم گردد مگر سواره نظام که از نظر سهم به مقدار مشخّصی بر پیاده نظام تفضیل داده می‏شود.

کراهت تفضیل معلم بین شاگردان

مکروه است معلّم در امر آموزش و تربیت، برخی از شاگردان را بر برخی دیگر تفضیل دهد مگر آنکه در عقد اجاره شرط شده باشد. برخی بدون شرط قائل به حرمت شده‏اند.

کراهت تفضیل اجیر بین مستأجران

مکروه است اجیر، بعضی از اجیر کنندگان (مستأجران) را بر بعضی دیگر جز به انگیزه الهی تفضیل دهد.

کراهت تفضیل بین فرزندان در دادن هدیه

تسویه بین فرزندان در دادن هدیه و مانند آن، مستحب و تفضیل برخی بر برخی دیگر مکروه است؛ بلکه اگر سبب فتنه و فساد گرددحرام خواهد بود. البتّه تفضیل اولاد اهل علم و تقوا و غیر آن از مرجّحات بر سایر فرزندان در صورت ایمن بودن از بروز فتنه کراهت ندارد.

جواز تفضیل بین همسران در اختصاص شب‌ها

تفضیل بعضی از همسران بر بعضی دیگر در اختصاص شبهای بیشتر، جایز است. بنابراین مردی که دو زن دارد می‏تواند از هر چهار شب، یک شب نزد یکی و سه شب نزد دیگری باشد. زنی که به همسری مردی متأهّل در آمده اگر باکره باشد به هفت شب اوّل و اگر غیر باکره باشد به سه شب اوّل بر دیگر همسران وی تفضیل داده می‏شود. در استحباب یا وجوب آن بر مرد اختلاف است.

منبع

فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۲، ص۵۶۱.