تهجد: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی « شب زنده‌داری برای عبادت را '''تَهَجُّد''' گویند. از این عنوان در باب صلات...» ایجاد کرد) |
(مقالات, تهجد, شب زنده داری, خیر, ویکی خیر) |
||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
این واژه از ریشه ه ج د است. [[راغب اصفهانی]] | این واژه از ریشه ه ج د است. [[راغب اصفهانی]] | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/15362/1/536/%D9%87%D8%AC%D8%AF المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۵۳۶.] |
| − | + | </ref> | |
و [[طَبْرِسی]] | و [[طَبْرِسی]] | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12023/6/281/%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%88%D8%AF مجمع البیان، ج۶، ص۲۸۱.] |
| − | + | </ref> | |
اصل [[هُجود]] را به معنای «[[خوابیدن]] » دانسته‌اند، اما به گفته [[جوهری]] | اصل [[هُجود]] را به معنای «[[خوابیدن]] » دانسته‌اند، اما به گفته [[جوهری]] | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/20002/2/555/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF الصحّاح، ج۲، ص۵۵۵.] |
| − | + | </ref> | |
این واژه از اضداد است، چون در لغت به دو معنای «در شب خفتن » و «در شب بیدار شدن » آمده است. | این واژه از اضداد است، چون در لغت به دو معنای «در شب خفتن » و «در شب بیدار شدن » آمده است. | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۲۵: | ||
[[متهجِّد]] کسی است که شبانگاه برای برپا داشتن [[نماز]] از خواب بر می‌خیزد. | [[متهجِّد]] کسی است که شبانگاه برای برپا داشتن [[نماز]] از خواب بر می‌خیزد. | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/20007/3/432/%D9%88%D8%A3%D9%85%D8%A7 لسان العرب، ج۳، ص۴۳۲.] |
| − | + | </ref> | |
==واژه تهجد در قرآن== | ==واژه تهجد در قرآن== | ||
در [[قرآن کریم]]، این کلمه یک بار به کار رفته است: «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِه...» | در [[قرآن کریم]]، این کلمه یک بار به کار رفته است: «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِه...» | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/290/79 اسرا/سوره۱۷، آیه۷۹.] |
| − | + | </ref> | |
==وجوب نماز شب بر پیامبر== | ==وجوب نماز شب بر پیامبر== | ||
طبق ایه ۷۹ [[اسرا]][[خداوند]] [[رسول اکرم]] صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله را امر به '''تهجّد''' کرده | طبق ایه ۷۹ [[اسرا]][[خداوند]] [[رسول اکرم]] صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله را امر به '''تهجّد''' کرده | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/290/%D9%81%D9%8E%D8%AA%D9%8E%D9%87%D9%8E%D8%AC%D9%91%D9%8E%D8%AF%D9%92 اسراء/سوره۱۷، آیه۷۹.] |
| − | + | </ref> | |
که مراد از آن [[نماز شب]] است. | که مراد از آن [[نماز شب]] است. | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12012/3/210/%D9%83%D8%AB%D9%8A%D8%B1%D8%A9 تفسیر الصافی ج۳، ص۲۱۰.] |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11021/1/484/%D9%81%D8%B5%D8%A7%D8%B1%D8%AA من لا یحضره الفقیه ج۱، ص۴۸۴.] |
| − | + | </ref> | |
براساس این [[آیه]] [[کریمه]]، [[نماز شب]] بر [[پیامبر]] صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله واجب است | براساس این [[آیه]] [[کریمه]]، [[نماز شب]] بر [[پیامبر]] صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله واجب است | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11021/1/484/%D9%81%D8%B5%D8%A7%D8%B1%D8%AA ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۸۴.] |
| − | + | </ref> | |
و این [[حکم]] از اختصاصات آن حضرت به شمار می‌رود. | و این [[حکم]] از اختصاصات آن حضرت به شمار می‌رود. | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://wikifeqh.ir/lib.eshia.ir/10088/29/126/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B9 جواهر الکلام ج۲۹، ص۱۲۶.] |
| − | + | </ref> | |
==مقام شفاعت پیامبر به واسطه تهجد== | ==مقام شفاعت پیامبر به واسطه تهجد== | ||
[[پیامبر اکرم]] به سبب شب خیزی و '''تهجّد'''، مقام شفاعت در روز [[جزا]] را یافته است. | [[پیامبر اکرم]] به سبب شب خیزی و '''تهجّد'''، مقام شفاعت در روز [[جزا]] را یافته است. | ||
| − | + | <ref> | |
| − | + | التفسیرالکبیر، ج۲۱، ص۳۱. | |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12016/13/176/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%B9%D8%A9 تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۷۶.] |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/12023/6/284/%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D9%81 مجمع البیان، ج۶، ص۲۸۴.] |
| − | + | </ref> | |
==استحباب تهجّد== | ==استحباب تهجّد== | ||
'''تهجّد''' بویژه هنگام [[سحر]] جهت [[عبادت]] و [[تلاوت قرآن]]، [[استغفار]]، خواندن [[نمازهای مستحب]] بخصوص [[نماز شب]] و غیر آن از اعمال [[عبادی]]، [[مستحب]] مؤکّد است؛ | '''تهجّد''' بویژه هنگام [[سحر]] جهت [[عبادت]] و [[تلاوت قرآن]]، [[استغفار]]، خواندن [[نمازهای مستحب]] بخصوص [[نماز شب]] و غیر آن از اعمال [[عبادی]]، [[مستحب]] مؤکّد است؛ | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10011/1/635/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%87%D8%AC%D8%AF الجامع للشرائع، ص۶۳۵.] |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10075/2/297/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%86%D9%81%D9%84 تذکرة الفقهاء ج۲، ص۲۹۷.] |
| − | + | </ref> | |
چنان‌که در شبهایی خاص، همچون [[شب جمعه]]، | چنان‌که در شبهایی خاص، همچون [[شب جمعه]]، | ||
| − | + | <ref> | |
| − | + | مصباح المتهجد، ص۲۶۲ | |
| − | + | </ref> | |
[[عید قربان]] و [[فطر]]، | [[عید قربان]] و [[فطر]]، | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10173/2/68/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D9%8A نهایة الإحکام ج۲، ص۶۸.] |
| − | + | </ref> | |
[[نیمه شعبان]] | [[نیمه شعبان]] | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10023/1/313/%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D9%84%D8%A9 کتاب السرائر ج۱، ص۳۱۳.] |
| − | + | </ref> | |
و [[شبهای قدر]]، | و [[شبهای قدر]]، | ||
| − | + | <ref> | |
| − | + | کشف الغطاء ج۴، ص۱۶. | |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/8/17/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AD%D8%A8%D8%A7%D8%A8 وسائل الشیعة ج۸، ص۱۷-۱۹.] |
| − | + | </ref> | |
استحباب ویژه دارد. | استحباب ویژه دارد. | ||
| سطر ۱۰۰: | سطر ۱۰۰: | ||
در [[احادیث]] نیز واژة '''تهجّد''' به معنای [[نماز شب]] به کار رفته | در [[احادیث]] نیز واژة '''تهجّد''' به معنای [[نماز شب]] به کار رفته | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11008/84/140/%D9%81%D8%AA%D9%87%D8%AC%D8%AF بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۴۰.] |
| − | + | </ref> | |
و بر آن تأکید شده است، به طوری که آورده‌اند [[پیامبر اکرم]] پیش از رحلت، در ضمن وصایایی به [[امیرالمؤمنین علی]] علیه السلام، سه بار فرمود: «علیک بصلاة اللّیل » (برتو باد خواندنِ [[نماز شب]]؛ | و بر آن تأکید شده است، به طوری که آورده‌اند [[پیامبر اکرم]] پیش از رحلت، در ضمن وصایایی به [[امیرالمؤمنین علی]] علیه السلام، سه بار فرمود: «علیک بصلاة اللّیل » (برتو باد خواندنِ [[نماز شب]]؛ | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11021/1/484/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%8A من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۸۴.] |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/8/145/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%AA وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۴۵.] |
| − | + | </ref> | |
) براساس [[احادیث]]، '''تهجّد'''، [[زینت آخرت]] (در برابر [[مال]] و [[فرزندان ]]که زینت دنیاست ) و شرف [[مؤمن]]، | ) براساس [[احادیث]]، '''تهجّد'''، [[زینت آخرت]] (در برابر [[مال]] و [[فرزندان ]]که زینت دنیاست ) و شرف [[مؤمن]]، | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/8/145/%D8%B4%D8%B1%D9%81 وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۴۵.] |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/8/157/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%84 وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۵۷.] |
| − | + | </ref> | |
موجب سلامت و صحت [[بدن]]، | موجب سلامت و صحت [[بدن]]، | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/8/150/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85 وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۵۰.] |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11008/84/144/%D9%85%D8%B5%D8%AD%D8%A9 بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۴۴.] |
| − | + | </ref> | |
فراخی روزی، | فراخی روزی، | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/15151/1/41/%D8%AA%D8%AC%D9%84%D8%A8 ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۴۱.] |
| − | + | </ref> | |
[[کفاره]] [[گناهان]] روز، | [[کفاره]] [[گناهان]] روز، | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/8/146/%D8%AA%D8%B0%D9%87%D8%A8 وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۴۶.] |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11008/84/136/%D9%83%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A9 بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۳۶.] |
| − | + | </ref> | |
خشنودی [[خداوند]] و چنگ زدن به [[اخلاق]] [[پیامبران]] | خشنودی [[خداوند]] و چنگ زدن به [[اخلاق]] [[پیامبران]] | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/15151/1/41/%D9%88%D8%AA%D9%85%D8%B3%D9%83 ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۴۱.] |
| − | + | </ref> | |
است. در برخی [[احادیث]]، کسی که اهل '''تهجّد''' نباشد، سرزنش شده است. | است. در برخی [[احادیث]]، کسی که اهل '''تهجّد''' نباشد، سرزنش شده است. | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/8/162/%D8%B4%D9%8A%D8%B9%D8%AA%D9%86%D8%A7 وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۶۲.] |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/8/162/%D9%85%D9%86%D8%A7 وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۶۲.] |
| − | + | </ref> | |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11008/84/162/%D8%B4%D9%8A%D8%B9%D8%AA%D9%86%D8%A7 بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۶۲.] |
| − | + | </ref> | |
وقت '''تهجّد''' از نیمه [[شب]] تا [[طلوع فجر]] صادق است و هرچه به [[اذان]] [[صبح]] نزدیکتر باشد، [[فضیلت]] آن بیشتر است. | وقت '''تهجّد''' از نیمه [[شب]] تا [[طلوع فجر]] صادق است و هرچه به [[اذان]] [[صبح]] نزدیکتر باشد، [[فضیلت]] آن بیشتر است. | ||
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11008/84/227/%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD بحارالانوار، ج۸۴، ص۲۲۷.] |
| − | + | </ref> | |
==فهرست منابع== | ==فهرست منابع== | ||
| سطر ۱۸۰: | سطر ۱۸۰: | ||
==منبع== | ==منبع== | ||
| − | [ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۲، ص۶۷۱.] | + | [http://lib.eshia.ir/23017/2/671/%D8%B1%D9%8A%D8%B4%D9%87 فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۲، ص۶۷۱.] |
| − | [ دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله تهجد، شماره۴۱۰۸.] | + | [http://lib.eshia.ir/23019/1/4108/%D8%AA%D9%8E%D9%87%D9%8E%D8%AC%D9%91%D9%8F%D8%AF دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله تهجد، شماره۴۱۰۸.] |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
[[رده:مقالات]] | [[رده:مقالات]] | ||
نسخهٔ ۲۰ ژانویهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۳:۳۱
شب زنده‌داری برای عبادت را تَهَجُّد گویند. از این عنوان در باب صلات و صوم به مناسبت سخن رفته است.
محتویات
واژه تهجد
این واژه از ریشه ه ج د است. راغب اصفهانی [۱] و طَبْرِسی [۲] اصل هُجود را به معنای «خوابیدن » دانسته‌اند، اما به گفته جوهری [۳] این واژه از اضداد است، چون در لغت به دو معنای «در شب خفتن » و «در شب بیدار شدن » آمده است.
مراد از تهجّد در اصطلاح
مراد از آن در فقه، شب زنده‌داری جهت اقامه نماز شب، تلاوت قرآن، ذکر خداوند و طلب مغفرت است. واژۀ تهجّد در روایات و نیز کلمات فقها در خصوص نماز شب، زیاد به کار رفته است؛ به گونه‌ای که مراد از آن هنگام اطلاق، همان نماز شب است.
تعریف متهجد
متهجِّد کسی است که شبانگاه برای برپا داشتن نماز از خواب بر می‌خیزد. [۴]
واژه تهجد در قرآن
در قرآن کریم، این کلمه یک بار به کار رفته است: «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِه...» [۵]
وجوب نماز شب بر پیامبر
طبق ایه ۷۹ اسراخداوند رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله را امر به تهجّد کرده [۶] که مراد از آن نماز شب است. [۷] [۸] براساس این آیه کریمه، نماز شب بر پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله واجب است [۹] و این حکم از اختصاصات آن حضرت به شمار می‌رود. [۱۰]
مقام شفاعت پیامبر به واسطه تهجد
پیامبر اکرم به سبب شب خیزی و تهجّد، مقام شفاعت در روز جزا را یافته است. [۱۱] [۱۲] [۱۳]
استحباب تهجّد
تهجّد بویژه هنگام سحر جهت عبادت و تلاوت قرآن، استغفار، خواندن نمازهای مستحب بخصوص نماز شب و غیر آن از اعمال عبادی، مستحب مؤکّد است؛ [۱۴] [۱۵] چنان‌که در شبهایی خاص، همچون شب جمعه، [۱۶] عید قربان و فطر، [۱۷] نیمه شعبان [۱۸] و شبهای قدر، [۱۹] [۲۰] استحباب ویژه دارد.
تهجد در احادیث
در احادیث نیز واژة تهجّد به معنای نماز شب به کار رفته [۲۱] و بر آن تأکید شده است، به طوری که آورده‌اند پیامبر اکرم پیش از رحلت، در ضمن وصایایی به امیرالمؤمنین علی علیه السلام، سه بار فرمود: «علیک بصلاة اللّیل » (برتو باد خواندنِ نماز شب؛ [۲۲] [۲۳] ) براساس احادیث، تهجّد، زینت آخرت (در برابر مال و فرزندان که زینت دنیاست ) و شرف مؤمن، [۲۴] [۲۵] موجب سلامت و صحت بدن، [۲۶] [۲۷] فراخی روزی، [۲۸] کفاره گناهان روز، [۲۹] [۳۰] خشنودی خداوند و چنگ زدن به اخلاق پیامبران [۳۱] است. در برخی احادیث، کسی که اهل تهجّد نباشد، سرزنش شده است. [۳۲] [۳۳] [۳۴] وقت تهجّد از نیمه شب تا طلوع فجر صادق است و هرچه به اذان صبح نزدیکتر باشد، فضیلت آن بیشتر است. [۳۵]
فهرست منابع
• قرآن.
• ابن بابویه، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، نجف ۱۹۷۲، چاپ افست قم ۱۳۶۴ش.
• ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۴۰۴.
• ابن منظور، لسان العرب.
• سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
• اسماعیل بن حماد جوهری، الصحّاح: تاج اللغة و صحاح العربیه، چاپ احمدعبدالغفور عطار، قاهره ۱۳۷۶، چاپ افست بیروت ۱۴۰۷.
• حرعاملی، وسائل الشیعه.
• حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، چاپ محمدسیدکیلانی، تهران ?( ۱۳۳۲ ش ).
• طباطبائی، تفسیر المیزان.
• طبرسی، مجمع البیان.
• محمد بن عمر فخررازی، التفسیرالکبیر، قاهره، چاپ افست تهران.
• مجلسی، بحار الانوار.
منبع
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۲، ص۶۷۱.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله تهجد، شماره۴۱۰۸.
پانویس
- ↑ المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۵۳۶.
- ↑ مجمع البیان، ج۶، ص۲۸۱.
- ↑ الصحّاح، ج۲، ص۵۵۵.
- ↑ لسان العرب، ج۳، ص۴۳۲.
- ↑ اسرا/سوره۱۷، آیه۷۹.
- ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۷۹.
- ↑ تفسیر الصافی ج۳، ص۲۱۰.
- ↑ من لا یحضره الفقیه ج۱، ص۴۸۴.
- ↑ ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۸۴.
- ↑ جواهر الکلام ج۲۹، ص۱۲۶.
- ↑ التفسیرالکبیر، ج۲۱، ص۳۱.
- ↑ تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۷۶.
- ↑ مجمع البیان، ج۶، ص۲۸۴.
- ↑ الجامع للشرائع، ص۶۳۵.
- ↑ تذکرة الفقهاء ج۲، ص۲۹۷.
- ↑ مصباح المتهجد، ص۲۶۲
- ↑ نهایة الإحکام ج۲، ص۶۸.
- ↑ کتاب السرائر ج۱، ص۳۱۳.
- ↑ کشف الغطاء ج۴، ص۱۶.
- ↑ وسائل الشیعة ج۸، ص۱۷-۱۹.
- ↑ بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۴۰.
- ↑ من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۸۴.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۴۵.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۴۵.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۵۷.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۵۰.
- ↑ بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۴۴.
- ↑ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۴۱.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۴۶.
- ↑ بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۳۶.
- ↑ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۴۱.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۶۲.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۶۲.
- ↑ بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۶۲.
- ↑ بحارالانوار، ج۸۴، ص۲۲۷.
