حکم مسجدالحرام (قرآن)

در این مقاله به برخی از احکام مسجدالحرام که در قرآن کریم آمده، اشاره شده است.

احکام قبله

قبله قرار دادن سمت مسجدالحرام در نماز واجب است. «قد نری تقلب وجهک فی السماء فلنولینک قبلة ترضـها فول وجهک شطر المسجد الحرام وحیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره...؛ نگاه‌های انتظارآمیز تو را به سوی آسمان (برای تعیین قبله نهایی) می‌بینیم! اکنون تو را به سوی قبله‌ای که از آن خشنود باشی، باز می‌گردانیم. پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن! و هر جا باشید، روی خود را به سوی آن بگردانید! و کسانی که کتاب آسمانی به آنها داده شده، بخوبی می‌دانند این فرمان حقی است که از ناحیه پروردگارشان صادر شده؛ (و در کتابهای خود خوانده‌اند که پیامبر اسلام، به سوی دو قبله، نماز می‌خواند). و خداوند از اعمال آنها (در مخفی داشتن این آیات) غافل نیست». «ومن حیث خرجت فول وجهک شطر المسجد الحرام وانه للحق من ربک...؛ از هر جا (و از هر شهر و نقطه‌ای) خارج شدی، (به هنگام نماز،) روی خود را به جانب «مسجدالحرام» کن! این دستور حقی از طرف پروردگار توست! و خداوند، از آنچه انجام می‌دهید، غافل نیست». «ومن حیث خرجت فول وجهک شطر المسجد الحرام وحیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره...؛ و از هر جا خارج شدی، روی خود را به جانب مسجدالحرام کن! و هر جا بودید، روی خود را به سوی آن کنید! تا مردم، جز ظالمان (که دست از لجاجت برنمی دارند،) دلیلی بر ضد شما نداشته باشند؛ (زیرا از نشانه‌های پیامبر، که در کتب آسمانی پیشین آمده، این است که او، به سوی دو قبله، نماز می‌خواند.) از آنها نترسید! و (تنها) از من بترسید! (این تغییر قبله، به خاطر آن بود که) نعمت خود را بر شما تمام کنم، شاید هدایت شوید».

قبله بودن مسجدالحرام

قبله قرار دادن مسجدالحرام، در هر مکان لازم است. «... فول وجهک شطر المسجد الحرام وحیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره...» این آیه به جریان تغییر قبله اشاره دارد و اینکه خداوند قبله مسلمانان را از بیت‌المقدس به سوی مسجدالحرام تغییر داد. «ومن حیث خرجت فول وجهک شطر المسجد الحرام وانه للحق من ربک...» «ومن حیث خرجت فول وجهک شطر المسجد الحرام وحیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره...»

وجوب دفاع در مسجدالحرام

دفاع بر مؤمنان، حتی در مسجدالحرام هم لازم است. «... ولا تقـتلوهم عند المسجد الحرام حتی یقـتلوکم فیه فان قـتلوکم فاقتلوهم کذلک جزاء الکـفرین؛ و آنها را (بت پرستانی که از هیچ گونه جنایتی ابا ندارند) هر کجا یافتید، به قتل برسانید! و از آن جا که شما را بیرون ساختند (مکه)، آنها را بیرون کنید! و فتنه (و بت پرستی) از کشتار هم بدتر است! و با آنها، در نزد مسجدالحرام (در منطقه حرم)، جنگ نکنید! مگر اینکه در آن جا با شما بجنگند. پس اگر (در آن جا) با شما پیکار کردند، آنها را به قتل برسانید! چنین است جزای کافران». کشتن مهاجم، حتی در مسجدالحرام واجب است. «... ولا تقـتلوهم عند المسجد الحرام حتی یقـتلوکم فیه فان قـتلوکم فاقتلوهم کذلک جزاء الکـفرین» مؤمنان به جلوگیری مشرکان، از ورود به مسجدالحرام موظف بودند. «یـایها الذین ءامنوا انما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجد الحرام بعد عامهم هـذا...؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مشرکان ناپاکند؛ پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجدالحرام شوند! و اگر از فقر می‌ترسید، خداوند هرگاه بخواهد، شما را به کرمش بی نیاز می‌سازد؛ (و از راه دیگر جبران می‌کند؛) خداوند دانا و حکیم است». حفظ مسجدالحرام، از هرگونه آلودگی لازم است. یـایها الذین ءامنوا انما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجد الحرام بعد عامهم هـذا... هر نوع الحاد، در مسجدالحرام حرام است. ان الذین کفروا ویصدون... والمسجد الحرام... ومن یرد فیه بالحاد بظـلم نذقه من عذاب الیم.

حرمت جنگ در مسجدالحرام

نبرد در مسجدالحرام و اطراف آن (حرم خدا) حرام است. ... ولا تقـتلوهم عند المسجد الحرام... خداوند در این آیه می‌فرماید: مسلمانان باید احترام مسجد الحرام را نگهدارند، و این حرم امن الهی باید همیشه محترم شمرده شود و لذا" با آنها (مشرکان) نزد مسجدالحرام پیکار نکنید، مگر آنکه آنها در آنجا با شما بجنگند. ورود مشرکان به مسجدالحرام حرام است. ومن اظلم ممن منع مسـجد الله ان یذکر فیها اسمه وسعی فی خرابها اولـئک ما کان لهم ان یدخلوها الا خائفین... یـایها الذین ءامنوا انما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجد الحرام بعد عامهم هـذا... بازداشتن مردم، از ورود به مسجدالحرام حرام است. «یسـلونک عن الشهر الحرام قتال فیه قل قتال فیه کبیر وصد عن سبیل الله وکفر به والمسجد الحرام...؛ از تو، در باره جنگ کردن در ماه حرام، سؤال می‌کنند؛ بگو: جنگ در آن، (گناهی) بزرگ است؛ ولی جلوگیری از راه خدا (و گرایش مردم به آیین حق) و کفر ورزیدن نسبت به او و هتک احترام مسجد الحرام، و اخراج ساکنان آن، نزد خداوند مهمتر از آن است؛ و ایجاد فتنه، (و محیط نامساعد، که مردم را به کفر، تشویق و از ایمان بازمی دارد) حتی از قتل بالاتر است. و مشرکان، پیوسته با شما می‌جنگند، تا اگر بتوانند شما را از آیین تان برگردانند؛ ولی کسی که از آیینش برگردد، و در حال کفر بمیرد، تمام اعمال نیک (گذشته) او، در دنیا و آخرت، برباد می‌رود؛ و آنان اهل دوزخند؛ و همیشه در آن خواهند بود». «یـایها الذین ءامنوا لاتحلوا شعـئر الله... ولا ءامین البیت الحرام...؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! شعائر و حدود الهی (و مراسم حج را محترم بشمرید! و مخالفت با آنها) را حلال ندانید! و نه ماه حرام را، و نه قربانی های بی نشان و نشاندار را، و نه آنها را که به قصد خانه خدا برای به دست آوردن فضل پروردگار و خشنودی او می‌آیند! اما هنگامی که از احرام بیرون آمدید، صیدکردن برای شما مانعی ندارد. و خصومت با جمعیتی که شما را از آمدن به مسجدالحرام (در سال حدیبیه) بازداشتند، نباید شما را وادار به تعدی و تجاوز کند! و (همواره) در راه نیکی و پرهیزگاری با هم تعاون کنید! و (هرگز) در راه گناه و تعدی همکاری ننمایید! و از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید که مجازات خدا شدید است». «وما لهم الا یعذبهم الله وهم یصدون عن المسجد الحرام...؛ چرا خدا آنها را مجازات نکند، با اینکه از (عبادت موحدّان در کنار) مسجدالحرام جلوگیری می‌کنند در حالی که سرپرست آن نیستند؟! سرپرست آن، فقط پرهیزگارانند؛ ولی بیشتر آنها نمی‌دانند». ان الذین کفروا ویصدون عن سبیل الله والمسجد الحرام الذی... ومن یرد فیه بالحاد بظـلم نذقه من عذاب الیم.

شرایط تولیت مسجدالحرام

سرپرستی و تولیت کافران بر مسجدالحرام حرام است. وما لهم الا یعذبهم الله وهم یصدون عن المسجد الحرام وما کانوا اولیاءه ان اولیاؤه الا المتقون... تولیت و سرپرستی مسجدالحرام، حق مخصوص اهل تقوا است. «وما لهم الا یعذبهم الله وهم یصدون عن المسجد الحرام وما کانوا اولیاءه ان اولیاؤه الا المتقون...؛ چرا خدا آنها را مجازات نکند، با اینکه از (عبادت موحدّان در کنار) مسجدالحرام جلوگیری می‌کنند در حالی که سرپرست آن نیستند؟! سرپرست آن، فقط پرهیزگارانند؛ ولی بیشتر آنها نمی‌دانند». معنای آیه این است که ایشان نمی‌توانند اختیاردار خانه خدا بوده و هر که را بخواهند اجازه ورود داده و از ورود هر که بخواهند جلوگیری کنند، برای اینکه این خانه بر اساس تقوا و ترس از خدا بنا شده و کسی جز پرهیزکاران اختیاردار آن نیست. زائران و مجاوران، در بهره برداری از مسجدالحرام مساوی هستند. «ان الذین کفروا ویصدون عن سبیل الله والمسجد الحرام الذی جعلنـه للناس سواء العـکف فیه والباد...؛ کسانی که کافر شدند، و مؤمنان را از راه خدا بازداشتند، و (همچنین) از مسجدالحرام، که آن را برای همه مردم، برابر قرار دادیم، چه کسانی که در آنجا زندگی می‌کنند یا از نقاط دور وارد می‌شوند (، مستحق عذابی دردناکند)؛ و هر کس بخواهد در این سرزمین از راه حق منحرف گردد و دست به ستم زند، ما از عذابی دردناک به او می‌چشانیم».

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم مسجدالحرام»