خیر ایرانی-خیرِ عراقی؛ مقایسه الگوی فعالیتهای خیر دینی ایرانیان و عراقیان در آیین پیاده‌روی اربعین
چکیده
آیین پیاده روی اربعین یکی از بزرگترین اجتماعات زیارتی سالانه مسلمانان در جهان و یکی از پرجمعیت ترین آیین های زیارتهای پیاده در دنیا به شمار می رود. یکی از ویژگی های این آیین پیاده روی در کنار تجربه دینی حاصل از حضور در این کنشِ دینیِ جمعی، مشارکت در فعالیت ها و خدمات رایگانِ داطلبانه برای زایران است که مفهوم خیرِ دینی را عینیت می بخشد. نمودهای این فعالیتها و مشارکت های خیر دینی دو سپهر عراقی و ایرانی دارد. از یک سو، عراقیان به عنوان میزبانان اصلیِ این آیینِ بزرگ سهم اصلی و اکثریت در خدمات به زایران را بر عهده دارند. از سوی دیگر همراه با توجه به افزایش روز افزون زایران ایرانی، سهم و مشارکت آنان در خدمات به زایران هم در حال افزایش است. آنچه در این پژوهش مورد بررسی بوده، الگوهای فعالیت و مشارکت در انواع جلوه های خیر دینی در آیین پیاده روی اربعین با مقایسه بین دو شکل فعالیتها و خدمات عراقیان و ایرانیان است. روش پژوهش کیفی و با استفاده از تکنیک های مصاحبه و مشاهده مشارکتی با ثبت داده هایی همچون عکس، فیلم و یادداشتهای میدانی بوده است. بر اساس یافته های پژوهش هفت نوع فعالیت خیر دینی شامل خدمات «اسکان، تغذیه و استراحت»، «بهداشت، سلامت و پزشکی»، «خدمات فنی و تعمیراتی»، «فرهنگی و مذهبی»، «خدمات ویژه کودکان»، «فعالیتهای سیاسی و ایدئولوژیک» و «خدمات تسهیل سفر» مهم ترین دسته بندی‌ها مربوط به خدمات زایران را شامل می‌شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که الگوی کلی فعالیت ها و خدمات عراقیان و ایرانیان به رغم شباهت‌های کلی در الگو و تنوع در فعالیت های ارایه شده، شامل تفاوتهای اساسی، از جمله در الگوی مدیریت و تأسیس موکب‌ها، نقش حکومت در سازمان دهی اجرایی اربعین، انگیزه‌های سیاسی و انقلابی از فعالیت های خیر دینی، میزان رقابت برای خدمت رسانی می‌شود.
