سخن سردبیر

از ویکی خیر
پرش به: ناوبری، جستجو

مباحث علمی و تئوری وقف از دیرباز در حوزه های علمیه مطرح بوده است. فقیهان زوایای گوناگون آن را مورد کنکاش و بررسی قرار داده و فروعات بسیاری را از آن استخراج و نکاتی را در این باره ایراد نموده اند؛ به گونه ای که کتاب الوقف یا کتاب الصدقات یکی از کتاب های رایج در تراث فقیهان متقدم، متأخرو معاصر در کنار عناوین دیگری چون کتاب البيع، کتاب الاجارہ، کتاب الوصیه و ... آمده است.

با توجه به گستره وقف و تعدد مصادیق و مسائلی که به اقتضای زمان و مکان طرح شده، موضوعات متفاوتی مورد واکاوی قرار گرفته است و فقیهان ژرف اندیش پیرامون آن اظهارنظر و پاسخ هایی ارائه نموده اند که این مهم موجب شده است تا متون فقهی از غنای سرشاری برخوردار باشد.

با این وجود پیشرفت های علمی عصر حاضر و به تبع آن پیدایش عناوین نوین و مسائل مستحدثه اهتمام فقیهان در کاوش مسائل روز و جدید را ضروری تر می نماید. امروزه موضوعاتی از قبیل: اشتراط عینیت در موقوفه، مشروعیت پذیره و حق تملک اعیان از مسائل مورد نیاز جامعه اوقافی و از مستحدثاتی است که حوزه وقف با آن روبه رو بوده و پژوهش در زوایای گوناگون آن ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

از طرفی، به رغم آن که اصل قبض و مسائل مربوط به آن در متون فقهی به وفور مورد بحث قرار گرفته است، اما گونه های متفاوتی که با توجه به پیشرفت زمان رخ نموده، لازم است در مسیر تحقیق قرار گیرد، که به چند نمونه می توان به شرح ذیل اشاره نمود:

1. آیا ثبت رسمی موقوفه از مصادیق قبض آن به شمار می رود؟

۲. با تعارضاتی که گاهی در مواجهه با مصالح عمومی پدید می آیدچگونه باید برخورد نمود؟ مانند موقوفه ای که در مسیر جاده یا خیابان قرار گرفته و بخش وسیعی از آن به ناچار از گردونه بهره وری وقف خارج شده است یا موقوفه ای که کابل های برق فشار قوی و ... از آن عبور کرده و عملا کارایی ندارد.

٣. چگونگی برخورد با زمین موقوفه ای که تحت تملک شهرداری یا دیگر نهادهای عمومی یا دولتی واقع شده است یا موقوفه ای که با استقرار حکومت اسلامی، در سیطره نظام و تحت مدیریت ولی فقیه قرار می گیرد.

4. وقف اموال دولتی و عمومی، وقف سلاطین گذشته، وقف برند و حقوق اعتباری، وقف پول، وقف حقوق مالی و موضوعاتی از قبیل، وقف علم و فناوری، وقف سایت و فضای مجازی یا ماهواره و مانند آن، که در سایه پیشرفت زمان پدیدار گشته است.

همچنین مباحث مربوط به حق سرقفلی و حق کسب و پیشه موقوفات و نیز حق نسق و زارعانه آن و موضوعات نوپدید دیگری مانند وظایف و اختیارات ولی فقیه در گستره موقوفات، وظایف و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه و قلمروان در حوزه تولیت و نظارت و دیگر مسائل مربوط به وقف که آن را می توان به فهرست موضوعات پیش گفته افزود. بی گمان کاوش و تحقیقی عمیق و خلاقانه در این گونه مسائل - که از نیازهای جامعه کنونی محسوب می شود می تواند فقه وقف را بالنده تر نموده و از معضلات و مشکلات فراروی جامعه اوقافی بکاهد و دریچه ای نو را به روی آن بگشاید تا ان شاء الله بتوان با استفاده بهینه از موقوفات، جامعه اسلامی و تمدن عزت آفرین آن را به سوی ترقی و تکامل رهنمون ساخت. به امید آن روز.