سرمایه اجتماعی و کنش نیکوکارانه در تجربه‌ی خیّران مدرسه‌ساز
چکیده
توسعه انسانی مستلزم فراهم‌آمدن فرصت‌های برابر برای دستیابی به آموزش، بهداشت و درآمد مکفی است. با این حال دولت‌ها همواره با کاستی‌هایی در تأمین اعتبارات در این زمینه‌ها مواجه بوده‌اند. یکی از راه‌حل‌هایی که در طول بیش از سه دهه‌ی گذشته در کشور اجرا شده، استفاده از منابع خیریه برای تأمین نیازهای سخت‌افزاری آموزش و پرورش، یعنی فضای آموزشی و تجهیزات آن بوده است. خیران مدرسه‌ساز در بستر اجتماعی و نهادی موجود، بخش قابل توجهی از نیازهای اعتباری ساخت، تجهیز و مقاوم‌سازی مدارس را تقبل کرده‌اند. این مقاله نقش سرمایه اجتماعی را در کنش نیکوکارانه خیران مدرسه‌ساز با رجوع به تجربه زیسته این خیران با رویکردی کیفی بررسی کرده است. نمونه این پژوهش متشکل از ۲۸ خیر مدرسه‌ساز و چهار کارشناس است که در سال ۱۳۸۹ در مشهد به روش مردم‌نگاری و با تکنیک مصاحبه عمیق مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که شبکه روابط اجتماعی از طریق جامعه‌پذیری با انتقال سنت نیکوکاری موجب می‌شد کنشگران به امر خیر مدرسه‌سازی روی آورند. همچنین اشکالی از حمایت اجتماعی شامل حمایت عاطفی، ابزاری و اطلاعاتی به‌عنوان ترغیب کننده و تسهیل‌کننده عمل می‌کرد. اعتماد نهادی نیز در دو شکل اعتماد نهادی اقتصادی و اعتماد نهادی عملکردی در صورت وجود، موجب رضایت و تقویت تمایل به مشارکت می‌شد، در حالی که پاره‌ای رخدادها و اقدامات در تجربه‌ي خیران در مدرسه‌سازی، اعتماد آن‌ها را به نهاد متولی تضعیف می‌کرد. اعتماد نهادی اقتصادی در اغلب خیران نسبتا بالا تجربه شده بود، هر چند بعضی که خود دستی در ساخت و ساز داشتند، گاه اعتماد نهادی نسبتا پایینی را تجربه کرده بودند. مسایلی که موجب تضعیف اعتماد نهادی عملکردی می‌شد عمدتاً به آن چیزهایی مربوط می‌شد که خیران در روندهای ساخت مدرسه از سوی سازمان متولی ساخت مدارس و اشخاص حقوقی مرتبط با مدرسه‌سازی شاهد بودند. از جمله: کیفیت ساخت و ساز، زمان‌بندی پروژه‌ها، ضرورت ساخت و سازها، شیوه‌ی مواجهه و مسئولیت‌پذیری پیمانکار، تغییر نام و کاربری مدارس. همچنین خیران انتظار داشتند به طور متقابل مورد اعتماد نهاد متولی مدرسه‌سازی واقع شوند.
واژگان کلیدی
سرمایه اجتماعی؛ خیّر؛ مدرسه سازی؛ نیکوکاری؛ اعتماد؛ حمایت
پانویس
- ↑ عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، n.razavi@gmail.com
