سکوت: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی « خاموش بودن و سخن نگفتن سکوت گویند. از احکام آن در فقه در بابهاى صلات، صوم، ام...» ایجاد کرد) |
|||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
سکوت در صورت عدم وجود مرجّح براى سخن گفتن، مستحب، و در روایات بدان ترغیب شده است. در حدیثی از امام صادق علیه السّلام آمده است: «بنده مؤمن تا زمانى که ساکت است، نیکوکار نوشته مىشود، و چون لب به سخن گشاید، نیکوکار یا گنهکار نوشته مىشود» | سکوت در صورت عدم وجود مرجّح براى سخن گفتن، مستحب، و در روایات بدان ترغیب شده است. در حدیثی از امام صادق علیه السّلام آمده است: «بنده مؤمن تا زمانى که ساکت است، نیکوکار نوشته مىشود، و چون لب به سخن گشاید، نیکوکار یا گنهکار نوشته مىشود» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/12/184/العبد وسائل الشیعة ج۱۲، ص۱۸۴.] |
</ref> | </ref> | ||
و نیز به نقل از آن حضرت آمده است «سکوت، گنج فراوان و زینت شخص بردبار و پوشش فرد نادان است» | و نیز به نقل از آن حضرت آمده است «سکوت، گنج فراوان و زینت شخص بردبار و پوشش فرد نادان است» | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/12/185/الصادق وسائل الشیعة ج۱۲، ص۱۸۵.] |
</ref> | </ref> | ||
==احکام سکوت== | ==احکام سکوت== | ||
| − | به لحاظ عروض حالاتى، موضوع احکامی دیگر قرار گرفته که بدانها اشاره مىشود. | + | لیکن به لحاظ عروض حالاتى، موضوع احکامی دیگر قرار گرفته که بدانها اشاره مىشود. |
==سکوت در نماز== | ==سکوت در نماز== | ||
سکوت کردن و گوش فرا دادنِ (انصات) مأموم هنگام قرائت امام بنابر قول مشهور مستحب است. | سکوت کردن و گوش فرا دادنِ (انصات) مأموم هنگام قرائت امام بنابر قول مشهور مستحب است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10152/7/253/كصحيح مستمسک العروة ج۷، ص۲۵۳-۲۵۴.] |
</ref> | </ref> | ||
برخى آن را واجب دانستهاند. | برخى آن را واجب دانستهاند. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/15114/1/164/الانصات المقنعة، ص۱۶۴.] |
</ref> | </ref> | ||
=== سکوت در نماز برای شنیدن سخن=== | === سکوت در نماز برای شنیدن سخن=== | ||
در نماز و اثنای قرائت یا ذکر، سکوت کردن براى شنیدن سخن گویندهاى مکروه است. | در نماز و اثنای قرائت یا ذکر، سکوت کردن براى شنیدن سخن گویندهاى مکروه است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10027/3/38/الرابع العروة الوثقی ج۳، ص۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
=== نماز جماعت اخفاتی=== | === نماز جماعت اخفاتی=== | ||
در نماز جماعتِ اخفاتی، مانند نماز ظهر هنگام اشتغال امام به قرائت، بر مأموم گفتن تسبیح مستحب و سکوت کردن مکروه مىباشد. | در نماز جماعتِ اخفاتی، مانند نماز ظهر هنگام اشتغال امام به قرائت، بر مأموم گفتن تسبیح مستحب و سکوت کردن مکروه مىباشد. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/13/183/فظهر جواهر الکلام ج۱۳، ص۱۸۳.] |
</ref> | </ref> | ||
=== سکوت بین حمد و سوره و اتمام سوره=== | === سکوت بین حمد و سوره و اتمام سوره=== | ||
در نماز بین حمد و سوره و نیز پس از اتمام سوره، سکوت کردن به مقدار اندک (اندازه یک نفس کشیدن) مستحب است. | در نماز بین حمد و سوره و نیز پس از اتمام سوره، سکوت کردن به مقدار اندک (اندازه یک نفس کشیدن) مستحب است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10013/8/190/ومنها الحدائق الناضرة ج۸، ص۱۹۰.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/9/421/وكذا جواهر الکلام ج۹، ص۴۲۱.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/21003/1/168/والسكتة منهاج الصالحین (خویی) ج۱، ص۱۶۸.] |
</ref> | </ref> | ||
==هنگام ایراد خطبه== | ==هنگام ایراد خطبه== | ||
در وجوب ترک سخن و خاموش بودن هنگام ایراد خطبه‌های نماز جمعه و گوش فرادادن به خطبه‌ها، اختلاف مىباشد. | در وجوب ترک سخن و خاموش بودن هنگام ایراد خطبه‌های نماز جمعه و گوش فرادادن به خطبه‌ها، اختلاف مىباشد. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10146/4/260/ويمكن کشف اللثام ج۴، ص۲۶۰-۲۶۲.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | + | مفتاح الکرامة ج۵، ص۱۱۱۳-۱۱۱۹. | |
</ref> | </ref> | ||
قول به وجوب به مشهور نسبت داده شده است. | قول به وجوب به مشهور نسبت داده شده است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10013/10/96/وجوبه الحدائق الناضرة ج۱۰، ص۹۶.] |
</ref> | </ref> | ||
=== سکوت در خطبه نماز عیدین=== | === سکوت در خطبه نماز عیدین=== | ||
لیکن سکوت و استماع، هنگام ایراد خطبه‌های نماز عید فطر و قربان، مستحب است. | لیکن سکوت و استماع، هنگام ایراد خطبه‌های نماز عید فطر و قربان، مستحب است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/11/397/يستحب جواهر الکلام ج۱۱، ص۳۹۷.] |
</ref> | </ref> | ||
==هنگام قرائت قرآن== | ==هنگام قرائت قرآن== | ||
سکوت کردن و گوش دادن به آیات قرآن کریم هنگام تلاوت قاری، مستحب است. | سکوت کردن و گوش دادن به آیات قرآن کریم هنگام تلاوت قاری، مستحب است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | + | کنز العرفان ج۱، ص۱۹۵-۱۹۶. | |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | + | کشف الغطاء ج۳، ص۴۶۴. | |
</ref> | </ref> | ||
==روزه سکوت== | ==روزه سکوت== | ||
روزه سکوت (صوم الصمت)؛ بدین گونه که روزه دار، سکوت را جزء نیت روزه قرار دهد، حرام است. | روزه سکوت (صوم الصمت)؛ بدین گونه که روزه دار، سکوت را جزء نیت روزه قرار دهد، حرام است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/17/125/شرعنا جواهر الکلام ج۱۷، ص۱۲۵.] |
</ref> | </ref> | ||
==سکوت و رضا== | ==سکوت و رضا== | ||
سکوت دلالت بر رضایت ندارد، مگر آنکه قراین و شواهدی بر رضایت سکوت کننده وجود داشته باشد. بنابر این، در مواردى همچون اجازه عقد فضولی سکوت دلالت بر اجازه نمىکند؛ زیرا اعم از رضایت است؛ | سکوت دلالت بر رضایت ندارد، مگر آنکه قراین و شواهدی بر رضایت سکوت کننده وجود داشته باشد. بنابر این، در مواردى همچون اجازه عقد فضولی سکوت دلالت بر اجازه نمىکند؛ زیرا اعم از رضایت است؛ | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10102/3/234/ذكروه الروضة البهیة ج۳، ص۲۳۴.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/22/293/الإجازة جواهر الکلام ج۲۲، ص۲۹۳.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/23/16/فسكت جواهر الکلام ج۲۳، ص۱۶.] |
</ref> | </ref> | ||
=== سکوت دختر باکره در ازدواج=== | === سکوت دختر باکره در ازدواج=== | ||
| سطر ۹۱: | سطر ۹۱: | ||
تلقى کرده و آن را کافى دانستهاند. | تلقى کرده و آن را کافى دانستهاند. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/29/203/لكن جواهر الکلام ج۲۹، ص۲۰۳-۲۰۴.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10152/14/479/الاخبار مستمسک العروة ج۱۴، ص۴۷۹-۴۸۰.] |
</ref> | </ref> | ||
==در برابر بدعتها== | ==در برابر بدعتها== | ||
سکوت عالمان در برابر بدعتها جز در موارد تقیه حرام و مقابله با آن، بر ایشان واجب است. | سکوت عالمان در برابر بدعتها جز در موارد تقیه حرام و مقابله با آن، بر ایشان واجب است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/21010/1/473/وقعت تحریر الوسیلة ج۱، ص۴۷۳.] |
</ref> | </ref> | ||
==سکوت دو طرف دعوا== | ==سکوت دو طرف دعوا== | ||
هر گاه مدّعى و مدّعى علیه در دادگاه سکوت اختیار کنند، بر قاضى مستحب است از آنان یا از مدّعى از ایشان بخواهد سخن بگویند و اگر گمان کند سکوت آنان به جهت ابهت و مقام او است، به فردى دیگر دستور مىدهد که آن را به آنان ابلاغ کند. | هر گاه مدّعى و مدّعى علیه در دادگاه سکوت اختیار کنند، بر قاضى مستحب است از آنان یا از مدّعى از ایشان بخواهد سخن بگویند و اگر گمان کند سکوت آنان به جهت ابهت و مقام او است، به فردى دیگر دستور مىدهد که آن را به آنان ابلاغ کند. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/40/144/الثالثة جواهر الکلام ج۴۰، ص۱۴۴-۱۴۵.] |
</ref> | </ref> | ||
=== سکوت مدعی علیه=== | === سکوت مدعی علیه=== | ||
سکوت مدعی علیه در برابر مدعی اگر به جهت عذر باشد، مانند آنکه لال یا وحشت زده باشد، قاضی به اقتضای حال، اقدام به رفع عذر مىکند؛ اما اگر بدون عذر باشد، قاضى او را به پاسخگویى ترغیب مىنماید. در صورت استمرار سکوت، در چگونگى برخورد قاضى با وى اختلاف است که آیا او را تا زمان پاسخگویى بازداشت مىکند، یا اینکه از باب امر به معروف با رعایت تدریج تا حدّ زدن بر او سخت مىگیرد، یا اینکه قاضى او را به بازگرداندن قسم به مدّعى، تهدید مىکند و به وى مىگوید: پاسخ بده وگرنه تو را خوددارى کننده از قسم شمرده، آن را به مدعى بر مىگردانم، و در صورت مقاومت مدّعى علیه و استمرار سکوت وى، تهدید خود را عملى و پس از سوگند خوردن مدّعى، به نفع او حکم مىکند، و یا اینکه پس از سختگیرى بر مدّعى علیه و اصرار وى بر سکوت، قاضى او را تهدید مىکند. | سکوت مدعی علیه در برابر مدعی اگر به جهت عذر باشد، مانند آنکه لال یا وحشت زده باشد، قاضی به اقتضای حال، اقدام به رفع عذر مىکند؛ اما اگر بدون عذر باشد، قاضى او را به پاسخگویى ترغیب مىنماید. در صورت استمرار سکوت، در چگونگى برخورد قاضى با وى اختلاف است که آیا او را تا زمان پاسخگویى بازداشت مىکند، یا اینکه از باب امر به معروف با رعایت تدریج تا حدّ زدن بر او سخت مىگیرد، یا اینکه قاضى او را به بازگرداندن قسم به مدّعى، تهدید مىکند و به وى مىگوید: پاسخ بده وگرنه تو را خوددارى کننده از قسم شمرده، آن را به مدعى بر مىگردانم، و در صورت مقاومت مدّعى علیه و استمرار سکوت وى، تهدید خود را عملى و پس از سوگند خوردن مدّعى، به نفع او حکم مىکند، و یا اینکه پس از سختگیرى بر مدّعى علیه و اصرار وى بر سکوت، قاضى او را تهدید مىکند. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/40/207/السكوت جواهر الکلام ج۴۰، ص۲۰۷-۲۱۱.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | + | مهذب الأحکام ج۲۷، ص۱۰۶-۱۰۷. | |
</ref> | </ref> | ||
==دیگر احکام== | ==دیگر احکام== | ||
| سطر ۱۱۹: | سطر ۱۱۹: | ||
هرگاه زوجه مدّعى شود شوهرش او را قذفِ موجب لعان کرده و زوج سکوت کند، در اینکه ملزم به پاسخگویى مىشود و در صورت خوددارى زندانی مىگردد تا پاسخ دهد، یا زوجه مىتواند پس از سکوت زوج و قبل از پاسخگویى وى، علیه او بینه اقامه کند، اختلاف است. | هرگاه زوجه مدّعى شود شوهرش او را قذفِ موجب لعان کرده و زوج سکوت کند، در اینکه ملزم به پاسخگویى مىشود و در صورت خوددارى زندانی مىگردد تا پاسخ دهد، یا زوجه مىتواند پس از سکوت زوج و قبل از پاسخگویى وى، علیه او بینه اقامه کند، اختلاف است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/34/72/الثالثة جواهر الکلام ج۳۴، ص۷۲.] |
</ref> | </ref> | ||
=== سکوت شوهر هنگام زاییدن همسرش و نفی فرزند=== | === سکوت شوهر هنگام زاییدن همسرش و نفی فرزند=== | ||
آیا شوهرى که هنگام زاییدن همسرش سکوت اختیار کرده و نوزاد را از خود نفى نکرده، پس از آن مىتواند او را از خود نفى کند؟ مسئله اختلافى است. برخى، انکار پس از سکوت را نافذ ندانستهاند، مگر آنکه تأخیر در انکار در حدّ متعارف و از روى عذر باشد، همچون مراجعه به حاکم و مانند آن. برخى دیگر سکوت زوج را اقرار ندانسته و تا زمان عدم اقرار، حق انکار را براى او محفوظ دانستهاند. | آیا شوهرى که هنگام زاییدن همسرش سکوت اختیار کرده و نوزاد را از خود نفى نکرده، پس از آن مىتواند او را از خود نفى کند؟ مسئله اختلافى است. برخى، انکار پس از سکوت را نافذ ندانستهاند، مگر آنکه تأخیر در انکار در حدّ متعارف و از روى عذر باشد، همچون مراجعه به حاکم و مانند آن. برخى دیگر سکوت زوج را اقرار ندانسته و تا زمان عدم اقرار، حق انکار را براى او محفوظ دانستهاند. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10114/3/184/حاضرا قواعد الأحکام ج۳، ص۱۸۴.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10102/6/186/سكت الروضة البهیة ج۶، ص۱۸۶.] |
</ref> | </ref> | ||
قول نخست منسوب به مشهور است. | قول نخست منسوب به مشهور است. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/10088/34/17/المشهور جواهر الکلام ج۳۴، ص۱۷-۱۸.] |
</ref> | </ref> | ||
===خواست طلب با سکوت=== | ===خواست طلب با سکوت=== | ||
کسى که از دیگرى طلب دارد و او از پرداخت آن امتناع مىورزد، مستحب است به جاى اصرار و سخن گفتن با بدهکار، نزد او برود و بدون آنکه سخنى بگوید مدتى طولانى بنشیند. | کسى که از دیگرى طلب دارد و او از پرداخت آن امتناع مىورزد، مستحب است به جاى اصرار و سخن گفتن با بدهکار، نزد او برود و بدون آنکه سخنى بگوید مدتى طولانى بنشیند. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11025/18/348/ويستحب وسائل الشیعة ج۱۸، ص۳۴۸-۳۴۹.] |
</ref> | </ref> | ||
==بعد اصولى== | ==بعد اصولى== | ||
| سطر ۱۴۲: | سطر ۱۴۲: | ||
سکوت شارع در مقام بیان حکم نسبت به خصوصیات و قیود محتمل در آن، نوعى ظهور و اطلاق به شمار مىرود که براى نفى خصوصیات، مىتوان بدان استناد کرد؛ از این رو، گفتهاند: سکوت در مقام بیان دلیل حصر (حصر مقصود در آنچه بیان شده) است. البته این ظهور در صورتى قابل استناد است که معارض با دلیل لفظی دیگرى نباشد. از سکوت در مقام بیان به اطلاق سکوتی یا اطلاق مقامی تعبیر کردهاند. | سکوت شارع در مقام بیان حکم نسبت به خصوصیات و قیود محتمل در آن، نوعى ظهور و اطلاق به شمار مىرود که براى نفى خصوصیات، مىتوان بدان استناد کرد؛ از این رو، گفتهاند: سکوت در مقام بیان دلیل حصر (حصر مقصود در آنچه بیان شده) است. البته این ظهور در صورتى قابل استناد است که معارض با دلیل لفظی دیگرى نباشد. از سکوت در مقام بیان به اطلاق سکوتی یا اطلاق مقامی تعبیر کردهاند. | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/13054/2/338/فنقول تقریرات آیة اللَّه المجدد الشیرازی ج۲، ص۳۳۸.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/13029/1/176/سكت حقائق الأصول ج۱، ص۱۷۶.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | + | دراسات فى علم الأصول ج۱، ص۸۷. | |
</ref> | </ref> | ||
==منبع== | ==منبع== | ||
| − | فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۰۰-۵۰۴. | + | [http://lib.eshia.ir/23017/4/500/خاموش فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۰۰-۵۰۴.] |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
[[رده:مقالات]] | [[رده:مقالات]] | ||
نسخهٔ ۶ اکتبر ۲۰۱۵، ساعت ۱۴:۴۱
خاموش بودن و سخن نگفتن سکوت گویند. از احکام آن در فقه در بابهاى صلات، صوم، امر به معروف، تجارت، قرض، نکاح، لعان و قضاء و نیز در اصول فقه سخن گفتهاند.
محتویات
بعد فقهى
حکم تکلیفى
سکوت در صورت عدم وجود مرجّح براى سخن گفتن، مستحب، و در روایات بدان ترغیب شده است. در حدیثی از امام صادق علیه السّلام آمده است: «بنده مؤمن تا زمانى که ساکت است، نیکوکار نوشته مىشود، و چون لب به سخن گشاید، نیکوکار یا گنهکار نوشته مىشود» [۱] و نیز به نقل از آن حضرت آمده است «سکوت، گنج فراوان و زینت شخص بردبار و پوشش فرد نادان است» [۲]
احکام سکوت
لیکن به لحاظ عروض حالاتى، موضوع احکامی دیگر قرار گرفته که بدانها اشاره مىشود.
سکوت در نماز
سکوت کردن و گوش فرا دادنِ (انصات) مأموم هنگام قرائت امام بنابر قول مشهور مستحب است. [۳] برخى آن را واجب دانستهاند. [۴]
سکوت در نماز برای شنیدن سخن
در نماز و اثنای قرائت یا ذکر، سکوت کردن براى شنیدن سخن گویندهاى مکروه است. [۵]
نماز جماعت اخفاتی
در نماز جماعتِ اخفاتی، مانند نماز ظهر هنگام اشتغال امام به قرائت، بر مأموم گفتن تسبیح مستحب و سکوت کردن مکروه مىباشد. [۶]
سکوت بین حمد و سوره و اتمام سوره
در نماز بین حمد و سوره و نیز پس از اتمام سوره، سکوت کردن به مقدار اندک (اندازه یک نفس کشیدن) مستحب است. [۷] [۸] [۹]
هنگام ایراد خطبه
در وجوب ترک سخن و خاموش بودن هنگام ایراد خطبه‌های نماز جمعه و گوش فرادادن به خطبه‌ها، اختلاف مىباشد. [۱۰] [۱۱] قول به وجوب به مشهور نسبت داده شده است. [۱۲]
سکوت در خطبه نماز عیدین
لیکن سکوت و استماع، هنگام ایراد خطبه‌های نماز عید فطر و قربان، مستحب است. [۱۳]
هنگام قرائت قرآن
سکوت کردن و گوش دادن به آیات قرآن کریم هنگام تلاوت قاری، مستحب است. [۱۴] [۱۵]
روزه سکوت
روزه سکوت (صوم الصمت)؛ بدین گونه که روزه دار، سکوت را جزء نیت روزه قرار دهد، حرام است. [۱۶]
سکوت و رضا
سکوت دلالت بر رضایت ندارد، مگر آنکه قراین و شواهدی بر رضایت سکوت کننده وجود داشته باشد. بنابر این، در مواردى همچون اجازه عقد فضولی سکوت دلالت بر اجازه نمىکند؛ زیرا اعم از رضایت است؛ [۱۷] [۱۸] [۱۹]
سکوت دختر باکره در ازدواج
لیکن در خصوص دختر باکره مشهور سکوت وى را در برابر پیشنهاد ازدواج، نشانه رضایت و اذن او به [۲۰] تلقى کرده و آن را کافى دانستهاند. [۲۱] [۲۲]
در برابر بدعتها
سکوت عالمان در برابر بدعتها جز در موارد تقیه حرام و مقابله با آن، بر ایشان واجب است. [۲۳]
سکوت دو طرف دعوا
هر گاه مدّعى و مدّعى علیه در دادگاه سکوت اختیار کنند، بر قاضى مستحب است از آنان یا از مدّعى از ایشان بخواهد سخن بگویند و اگر گمان کند سکوت آنان به جهت ابهت و مقام او است، به فردى دیگر دستور مىدهد که آن را به آنان ابلاغ کند. [۲۴]
سکوت مدعی علیه
سکوت مدعی علیه در برابر مدعی اگر به جهت عذر باشد، مانند آنکه لال یا وحشت زده باشد، قاضی به اقتضای حال، اقدام به رفع عذر مىکند؛ اما اگر بدون عذر باشد، قاضى او را به پاسخگویى ترغیب مىنماید. در صورت استمرار سکوت، در چگونگى برخورد قاضى با وى اختلاف است که آیا او را تا زمان پاسخگویى بازداشت مىکند، یا اینکه از باب امر به معروف با رعایت تدریج تا حدّ زدن بر او سخت مىگیرد، یا اینکه قاضى او را به بازگرداندن قسم به مدّعى، تهدید مىکند و به وى مىگوید: پاسخ بده وگرنه تو را خوددارى کننده از قسم شمرده، آن را به مدعى بر مىگردانم، و در صورت مقاومت مدّعى علیه و استمرار سکوت وى، تهدید خود را عملى و پس از سوگند خوردن مدّعى، به نفع او حکم مىکند، و یا اینکه پس از سختگیرى بر مدّعى علیه و اصرار وى بر سکوت، قاضى او را تهدید مىکند. [۲۵] [۲۶]
دیگر احکام
احکام دیگری هم بر سکوت بار می شود.
سکوت زوج در برابر ادعای زوجه
هرگاه زوجه مدّعى شود شوهرش او را قذفِ موجب لعان کرده و زوج سکوت کند، در اینکه ملزم به پاسخگویى مىشود و در صورت خوددارى زندانی مىگردد تا پاسخ دهد، یا زوجه مىتواند پس از سکوت زوج و قبل از پاسخگویى وى، علیه او بینه اقامه کند، اختلاف است. [۲۷]
سکوت شوهر هنگام زاییدن همسرش و نفی فرزند
آیا شوهرى که هنگام زاییدن همسرش سکوت اختیار کرده و نوزاد را از خود نفى نکرده، پس از آن مىتواند او را از خود نفى کند؟ مسئله اختلافى است. برخى، انکار پس از سکوت را نافذ ندانستهاند، مگر آنکه تأخیر در انکار در حدّ متعارف و از روى عذر باشد، همچون مراجعه به حاکم و مانند آن. برخى دیگر سکوت زوج را اقرار ندانسته و تا زمان عدم اقرار، حق انکار را براى او محفوظ دانستهاند. [۲۸] [۲۹] قول نخست منسوب به مشهور است. [۳۰]
خواست طلب با سکوت
کسى که از دیگرى طلب دارد و او از پرداخت آن امتناع مىورزد، مستحب است به جاى اصرار و سخن گفتن با بدهکار، نزد او برود و بدون آنکه سخنى بگوید مدتى طولانى بنشیند. [۳۱]
بعد اصولى
سکوت در مقام بیان
سکوت شارع در مقام بیان حکم نسبت به خصوصیات و قیود محتمل در آن، نوعى ظهور و اطلاق به شمار مىرود که براى نفى خصوصیات، مىتوان بدان استناد کرد؛ از این رو، گفتهاند: سکوت در مقام بیان دلیل حصر (حصر مقصود در آنچه بیان شده) است. البته این ظهور در صورتى قابل استناد است که معارض با دلیل لفظی دیگرى نباشد. از سکوت در مقام بیان به اطلاق سکوتی یا اطلاق مقامی تعبیر کردهاند. [۳۲] [۳۳] [۳۴]
منبع
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۰۰-۵۰۴.
پانویس
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۲، ص۱۸۴.
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۲، ص۱۸۵.
- ↑ مستمسک العروة ج۷، ص۲۵۳-۲۵۴.
- ↑ المقنعة، ص۱۶۴.
- ↑ العروة الوثقی ج۳، ص۳۸.
- ↑ جواهر الکلام ج۱۳، ص۱۸۳.
- ↑ الحدائق الناضرة ج۸، ص۱۹۰.
- ↑ جواهر الکلام ج۹، ص۴۲۱.
- ↑ منهاج الصالحین (خویی) ج۱، ص۱۶۸.
- ↑ کشف اللثام ج۴، ص۲۶۰-۲۶۲.
- ↑ مفتاح الکرامة ج۵، ص۱۱۱۳-۱۱۱۹.
- ↑ الحدائق الناضرة ج۱۰، ص۹۶.
- ↑ جواهر الکلام ج۱۱، ص۳۹۷.
- ↑ کنز العرفان ج۱، ص۱۹۵-۱۹۶.
- ↑ کشف الغطاء ج۳، ص۴۶۴.
- ↑ جواهر الکلام ج۱۷، ص۱۲۵.
- ↑ الروضة البهیة ج۳، ص۲۳۴.
- ↑ جواهر الکلام ج۲۲، ص۲۹۳.
- ↑ جواهر الکلام ج۲۳، ص۱۶.
- ↑ [۱۷]
- ↑ جواهر الکلام ج۲۹، ص۲۰۳-۲۰۴.
- ↑ مستمسک العروة ج۱۴، ص۴۷۹-۴۸۰.
- ↑ تحریر الوسیلة ج۱، ص۴۷۳.
- ↑ جواهر الکلام ج۴۰، ص۱۴۴-۱۴۵.
- ↑ جواهر الکلام ج۴۰، ص۲۰۷-۲۱۱.
- ↑ مهذب الأحکام ج۲۷، ص۱۰۶-۱۰۷.
- ↑ جواهر الکلام ج۳۴، ص۷۲.
- ↑ قواعد الأحکام ج۳، ص۱۸۴.
- ↑ الروضة البهیة ج۶، ص۱۸۶.
- ↑ جواهر الکلام ج۳۴، ص۱۷-۱۸.
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۸، ص۳۴۸-۳۴۹.
- ↑ تقریرات آیة اللَّه المجدد الشیرازی ج۲، ص۳۳۸.
- ↑ حقائق الأصول ج۱، ص۱۷۶.
- ↑ دراسات فى علم الأصول ج۱، ص۸۷.
