شهادت؛ جان باختن در راه خدا

شهادت به معنای جان باختن در راه خدا، بهترین راه ملاقات با پروردگار است.

معنای شهادت

واژه «شهادت» به معنای حضور همراهِ مشاهده است که این حضور یا به بَصَر است و یا به بصیرت. در اصطلاح دینی، شهادت آن است که آدمی به راه خداوند و در جهاد با دشمنان خداوند جان بازَد.

وجه تسمیه شهید

اینکه چرا چنین کسی را «شهید» می‏نامند، یا برای این است که پس از شهادت، فرشتگان بر بالین، فرشتگان بر بالین او حضور می‏ یابند و یا به این است که روح شهید پس از شهادت به محضر پروردگار مشرّف می‏شود .

واژه شهید در قرآن و روایات

در قرآن کریم هیچ‏گاه واژه «شهید» به معنای اصطلاحی‏اش نیامده است. قرآن برای اشاره به شهید، از تعبیراتی همچون «قُتِلْتُمْ فی‏ سَبِیلِ اللَّهِ» سود برده است. امّا واژه شهید با معنای اصطلاحی‏اش، در احادیث رسول خدا (ص) و امامان معصوم (ع)، فراوان به کار رفته است . مصداق حقیقی شهادت، کشته شدن در معرکه جهاد با دشمن دین است؛ امّا در روایات آمده است که جان باختن در برخی حالات دیگر نیز اجر و ارج شهادت دارد؛ مثلًا کسی که به حال دوستی و حبّ آل محمّد (ص) از دنیا برود، یا کسی که در حال دفاع از جان، مال یا ناموس خویش کشته شود، اجر شهید می ‏بَرَد .

ویژگی شهید

شهید، آگاهانه و خالصانه، حق را یاری می‏کند و به باطل هجوم می ‏برد و جان خویش را به مخاطره می ‏اندازد و از این رو، شهادت را مرگ با عزّت یا شرافتمندانه ‏ترین مرگ دانسته ‏اند.

جایگاه شهادت نزد شیعیان

شهادت در مذهب شیعیان جایگاهی بس والا دارد. یازده ا مام معصوم شیعه (ع) همگی به گونه‏ای شهید شده و هیچ یک با مرگ طبیعی از دنیا نرفته ‏اند .امام نخست شیعیان، حضرت علی بن ابی‌طالب (ع) چون هنگامه شهادتش فرا می‏رسد، می‏فرماید: «بهخدای کعبه که رستگار شدم!» و از القاب مشهور امام حسین (ع)، «سیّد الشّهداء» است. این نشان از ارجی است که شیعیان بر شهادت می ‏نهند. در نظرگاه شیعه، شهیدان در آن جهان مقاماتی بس والا دارند. آنان همان دَم که جان می ‏بازند، از همه گناه ان پاک می ‏گردند .

منزلت شهید در قرآن

درقرآن نیز به صراحت از منزلت ویژه شهیدان یاد شده و آمده است که آنان نزد پروردگارشان به سر می‏ برند و روزی می‏ خورند . حقّ شفاعت بعد از پاکان والامقامی‏ همچون پیامبران و عالمان، به شهیدان نیز رسیده است و بنابراین، آنان می‏ توانند از دیگران پیش خداوند متعال شفاعت کنند . از ویژگی‏های شهیدان این است که بدن آنان- اگر در معرکه جهاد زخم خورند و همانجا جان بازند- نیازمند غسل و کفن نیست و بدن شهید در چنین حالتی، پاک است.

منبع

پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص۳۱۵-۳۱۷، انتشارات زمزم هدایت.