ظلم در فقه: تفاوت بین نسخه‌ها
| (۵ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | ظلم، یعنی تعدّی و تجاوز از حدود الهی را گویند | + | ظلم، یعنی [[تعدّی]] و [[تجاوز]] از حدود الهی را گویند |
| − | + | ==تعریف ظلم در قرآن== | |
| − | + | خداوند عزوجل در [[قرآن کریم]] کسانی را که از حدود الهی تجاوز | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | خداوند عزوجل در قرآن کریم کسانی را که از حدود الهی تجاوز | ||
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/36/229 بقره/سوره۲،آیه۲۲۹.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/36/229 بقره/سوره۲،آیه۲۲۹.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | و یا به رغم برخورداری از علم و آگاهی از هواهای نفسانی خویش پیروی می‌کنند | |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/22/145 بقره/سوره۲،آیه۱۴۵.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/22/145 بقره/سوره۲،آیه۱۴۵.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | از ستمگران بر شمرده و آنان را از شمول هدایت و رحمت و محبت خود خارج ساخته است. | |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/43/258 بقره/سوره۲،آیه۲۵۸.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/43/258 بقره/سوره۲،آیه۲۵۸.] | ||
| سطر ۳۷: | سطر ۲۰: | ||
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| − | [http://lib.eshia.ir/17001/1/156/ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/156/44 اعراف/سوره۷،آیه۴۴.] |
</ref> | </ref> | ||
<ref> | <ref> | ||
| سطر ۴۵: | سطر ۲۸: | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/290/82 اسراء/سوره۱۷،آیه۸۲.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/290/82 اسراء/سوره۱۷،آیه۸۲.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | چنان که کافران | + | چنان که [[کافران]] |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/42/254 بقره/سوره۲،آیه۲۵۴.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/42/254 بقره/سوره۲،آیه۲۵۴.] | ||
| سطر ۵۷: | سطر ۴۰: | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/130/21 انعام/سوره۶،آیه۲۱.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/130/21 انعام/سوره۶،آیه۲۱.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | و استهزا کنندگان دیگران و یاد کنندگان آنان با القاب ناشایست | |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/516/11 حجرات/سوره۴۹،آیه۱۱.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/516/11 حجرات/سوره۴۹،آیه۱۱.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | را در صورت [[توبه نکردن]]، همچنین به دوستی گیرندگان دشمنان دین | |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/550/9 ممتحنه/سوره۶۰،آیه۹.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/550/9 ممتحنه/سوره۶۰،آیه۹.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | را از ظالمان برشمرده است که همه از مصادیق تجاوز کنندگان از حدود الهی می‌باشند. در قرآن | + | را از ظالمان برشمرده است که همه از مصادیق تجاوز کنندگان از حدود الهی می‌باشند. در [[قرآن کریم]]، شرک به خدای تعالی نیز ظلمی بزرگ معرفی شده است. |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/412/13 لقمان/سوره۳۱،آیه۱۳.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/412/13 لقمان/سوره۳۱،آیه۱۳.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | انواع ظلم | + | ==انواع ظلم== |
امام باقر (علیه السّلام) در حدیثی انواع ظلم را چنین بیان می‌کند: | امام باقر (علیه السّلام) در حدیثی انواع ظلم را چنین بیان می‌کند: | ||
| سطر ۷۷: | سطر ۶۰: | ||
[http://lib.eshia.ir/11005/2/331/%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%A9 الکافی، کلینی، ج۲، ص۳۳۰ ۳۳۱.] | [http://lib.eshia.ir/11005/2/331/%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%A9 الکافی، کلینی، ج۲، ص۳۳۰ ۳۳۱.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | موضوع سخن در این نوشتار، گونه سوم از ظلم است. از آن در بابهایی از قبیل طهارت ، جهاد ، امر به معروف و نهی از منکر ، | + | موضوع سخن در این نوشتار، گونه سوم از ظلم است. از آن در بابهایی از قبیل [[طهارت]] ، [[جهاد]] ، [[امر به معروف و نهی از منکر]] ، [[تجارت]]، [[یمین]] ، [[کفارات]]، [[ارث]] و[[ قصاص]] سخن گفته‌اند. |
| − | حکم تکلیفی طلم | + | ==حکم تکلیفی طلم== |
| − | ظلم حرام و از گناهان بزرگ است و در قرآن کریم حتی از گرایش به ستمگران نهی شده است. | + | [[ظلم]] حرام و از گناهان بزرگ است و در قرآن کریم حتی از گرایش به ستمگران نهی شده است. |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/17001/1/234/113 هود/سوره۱۱،آیه۱۱۳.] | [http://lib.eshia.ir/17001/1/234/113 هود/سوره۱۱،آیه۱۱۳.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | توبه از ظلم | + | ==توبه از ظلم== |
| − | |||
توبه کردن از ظلم واجب است. شرط پذیرفته شدن توبه آن است که حقی را که به ستم گرفته به صاحبش بازگرداند. | توبه کردن از ظلم واجب است. شرط پذیرفته شدن توبه آن است که حقی را که به ستم گرفته به صاحبش بازگرداند. | ||
<ref> | <ref> | ||
هدایة الامة، ج۵، ص۵۵۶. | هدایة الامة، ج۵، ص۵۵۶. | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | در طهارت | + | ==در طهارت== |
| − | ظلم از مبطلات وضو نیست ولی گرفتن وضو پس از آن مستحب است. | + | [[ظلم]] از [[مبطلات ]]وضو نیست ولی گرفتن وضو پس از آن [[مستحب]] است. |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/10088/1/22/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B8%D9%84%D9%85 جواهر الکلام، ج۱، ص۲۲.] | [http://lib.eshia.ir/10088/1/22/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B8%D9%84%D9%85 جواهر الکلام، ج۱، ص۲۲.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | جهاد و امر به معروف | + | ==جهاد و امر به معروف== |
| − | یاری کردن مظلوم در صورت توانایی واجب است. | + | یاری کردن [[مظلوم]] در صورت توانایی [[واجب]] است. |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/10088/21/309/%D9%88%D9%86%D8%B5%D8%B1%D8%A9 جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۰۹.] | [http://lib.eshia.ir/10088/21/309/%D9%88%D9%86%D8%B5%D8%B1%D8%A9 جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۰۹.] | ||
| سطر ۱۰۶: | سطر ۸۸: | ||
[http://lib.eshia.ir/10147/9/113/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%81 مجمع الفائدة، ج۹، ص۱۱۳.] | [http://lib.eshia.ir/10147/9/113/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%81 مجمع الفائدة، ج۹، ص۱۱۳.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | کمک کردن به ستمگران در ستمشان، بلکه در ارتکاب هر کار | + | کمک کردن به ستمگران در ستمشان، بلکه در ارتکاب هر کار [[حرام]]ی از سوی آنان [[حرام]] است، اما در غیر محرمات، مانند مباحات و طاعات، در صورتی که موجب افزایش شوکت و قدرت ایشان نشود جایز می‌باشد. |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/10088/22/51/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D9%86%D8%B9%D8%A9 جواهر الکلام، ج۲۲، ص۵۱.] | [http://lib.eshia.ir/10088/22/51/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D9%86%D8%B9%D8%A9 جواهر الکلام، ج۲۲، ص۵۱.] | ||
| سطر ۱۲۰: | سطر ۱۰۲: | ||
[http://lib.eshia.ir/21010/1/497/%D9%85%D8%B9%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%D9%85 تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۹۷.] | [http://lib.eshia.ir/21010/1/497/%D9%85%D8%B9%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%D9%85 تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۹۷.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | اما اگر موجب تخفیف ظلم و کاهش جرأت آنان بر ستم شود، رعایت جانب اهم لازم است. | + | اما اگر موجب تخفیف [[ظلم]] و کاهش جرأت آنان بر ستم شود، رعایت جانب اهم لازم است. |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/21010/1/477/%D8%A5%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%B6 تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۷۷.] | [http://lib.eshia.ir/21010/1/477/%D8%A5%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%B6 تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۷۷.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | در تجارت[ | + | ==در تجارت== |
| − | + | [[تظلم]] و دادخواهی مظلوم به ذکر ستم ستمگر، نزد فرد یا مقامی که امید می‌رود داد او را از ظالم بستاند، بلکه بنابر قولی نزد غیر او، از موارد جواز [[غیبت]] است. | |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/10088/22/66/%D8%AA%D8%B8%D9%84%D9%85 جواهرالکلام، ج۲۲، ص۶۶.] | [http://lib.eshia.ir/10088/22/66/%D8%AA%D8%B8%D9%84%D9%85 جواهرالکلام، ج۲۲، ص۶۶.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | در | + | ==در یمی== |
دروغ گفتن و قسم دروغ برای دفع ستم از جان، عِرض و مال خود و یا دیگر مؤمنان، جایز و در پاره‌ای موارد، همچون خوف بر جان، واجب است. | دروغ گفتن و قسم دروغ برای دفع ستم از جان، عِرض و مال خود و یا دیگر مؤمنان، جایز و در پاره‌ای موارد، همچون خوف بر جان، واجب است. | ||
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/10088/35/342/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B8%D9%84%D9%85%D8%A9 جواهرالکلام، ج۳۵، ص۳۴۲ ۳۴۵.] | [http://lib.eshia.ir/10088/35/342/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B8%D9%84%D9%85%D8%A9 جواهرالکلام، ج۳۵، ص۳۴۲ ۳۴۵.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | در کفّاره | + | ==در کفّاره== |
| − | |||
کشتن مؤمن از روی عمد و ظلم از موجبات کفّاره جمع است. | کشتن مؤمن از روی عمد و ظلم از موجبات کفّاره جمع است. | ||
| − | |||
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/10088/33/178/%D9%82%D8%AA%D9%84 جواهرالکلام، ج۳۳، ص۱۷۸.] | [http://lib.eshia.ir/10088/33/178/%D9%82%D8%AA%D9%84 جواهرالکلام، ج۳۳، ص۱۷۸.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | در ارث | + | ==در ارث== |
| − | |||
از موانع ارث بردن، کشتن کسی است که انسان از او ارث می‌برد، به شرط آن‌که کشتن وی از روی ظلم باشد. | از موانع ارث بردن، کشتن کسی است که انسان از او ارث می‌برد، به شرط آن‌که کشتن وی از روی ظلم باشد. | ||
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/10088/39/36/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9 جواهرالکلام، ج۳۹، ص۳۶.] | [http://lib.eshia.ir/10088/39/36/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B9 جواهرالکلام، ج۳۹، ص۳۶.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | در قصاص | + | ==در قصاص== |
| − | کشتن مؤمن از روی عمد و | + | کشتن مؤمن از روی عمد و [[ظلم]]، موجب [[ثبوت ]]حق [[قصاص]] برای اولیای دم می‌شود. |
<ref> | <ref> | ||
[http://lib.eshia.ir/10088/42/11/%D8%A5%D8%B2%D9%87%D8%A7%D9%82 جواهرالکلام، ج۴۲، ص۱۱ ۱۲.] | [http://lib.eshia.ir/10088/42/11/%D8%A5%D8%B2%D9%87%D8%A7%D9%82 جواهرالکلام، ج۴۲، ص۱۱ ۱۲.] | ||
</ref> | </ref> | ||
| − | + | ==منبع== | |
| − | + | [http://lib.eshia.ir/23017/5/260 تعدّی فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۲۶۰، برگرفته از مقاله«ظلم در فقه».] | |
| − | تعدّی فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۲۶۰، برگرفته از مقاله«ظلم در فقه». | + | ==پانویس== |
| + | [[رده:مقالات]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ نوامبر ۲۰۱۵، ساعت ۱۹:۲۴
ظلم، یعنی تعدّی و تجاوز از حدود الهی را گویند
محتویات
تعریف ظلم در قرآن
خداوند عزوجل در قرآن کریم کسانی را که از حدود الهی تجاوز [۱] و یا به رغم برخورداری از علم و آگاهی از هواهای نفسانی خویش پیروی می‌کنند [۲] از ستمگران بر شمرده و آنان را از شمول هدایت و رحمت و محبت خود خارج ساخته است. [۳] [۴] [۵] [۶] [۷] [۸] چنان که کافران [۹] و افترا زنندگان بر خدا [۱۰] و تکذیب کنندگان آیات او [۱۱] و استهزا کنندگان دیگران و یاد کنندگان آنان با القاب ناشایست [۱۲] را در صورت توبه نکردن، همچنین به دوستی گیرندگان دشمنان دین [۱۳] را از ظالمان برشمرده است که همه از مصادیق تجاوز کنندگان از حدود الهی می‌باشند. در قرآن کریم، شرک به خدای تعالی نیز ظلمی بزرگ معرفی شده است. [۱۴]
انواع ظلم
امام باقر (علیه السّلام) در حدیثی انواع ظلم را چنین بیان می‌کند: ظلمی که خداوند آن را می‌بخشد و آن ظلم شخص است به خودش نسبت به وظایف و تکالیف دینی. ظلمی که خدا نمی‌بخشد و آن شرک به خدا است. ظلمی که خدای تعالی آن را رها نمی‌کند (و بر آن مؤاخذه می‌نماید) و آن حقوق و دیونی است که بندگان بر گردن یکدیگر دارند. [۱۵] موضوع سخن در این نوشتار، گونه سوم از ظلم است. از آن در بابهایی از قبیل طهارت ، جهاد ، امر به معروف و نهی از منکر ، تجارت، یمین ، کفارات، ارث وقصاص سخن گفته‌اند.
حکم تکلیفی طلم
ظلم حرام و از گناهان بزرگ است و در قرآن کریم حتی از گرایش به ستمگران نهی شده است. [۱۶]
توبه از ظلم
توبه کردن از ظلم واجب است. شرط پذیرفته شدن توبه آن است که حقی را که به ستم گرفته به صاحبش بازگرداند. [۱۷]
در طهارت
ظلم از مبطلات وضو نیست ولی گرفتن وضو پس از آن مستحب است. [۱۸]
جهاد و امر به معروف
یاری کردن مظلوم در صورت توانایی واجب است. [۱۹] [۲۰] کمک کردن به ستمگران در ستمشان، بلکه در ارتکاب هر کار حرامی از سوی آنان حرام است، اما در غیر محرمات، مانند مباحات و طاعات، در صورتی که موجب افزایش شوکت و قدرت ایشان نشود جایز می‌باشد. [۲۱] [۲۲] پذیرش هدایای حاکمان ستمگر و آمد و شد با ایشان جایز است، مگر آن‌که موجب افزایش جرأت آنان بر ستمشان گردد. [۲۳] [۲۴] اما اگر موجب تخفیف ظلم و کاهش جرأت آنان بر ستم شود، رعایت جانب اهم لازم است. [۲۵]
در تجارت
تظلم و دادخواهی مظلوم به ذکر ستم ستمگر، نزد فرد یا مقامی که امید می‌رود داد او را از ظالم بستاند، بلکه بنابر قولی نزد غیر او، از موارد جواز غیبت است. [۲۶]
در یمی
دروغ گفتن و قسم دروغ برای دفع ستم از جان، عِرض و مال خود و یا دیگر مؤمنان، جایز و در پاره‌ای موارد، همچون خوف بر جان، واجب است. [۲۷]
در کفّاره
کشتن مؤمن از روی عمد و ظلم از موجبات کفّاره جمع است. [۲۸]
در ارث
از موانع ارث بردن، کشتن کسی است که انسان از او ارث می‌برد، به شرط آن‌که کشتن وی از روی ظلم باشد. [۲۹]
در قصاص
کشتن مؤمن از روی عمد و ظلم، موجب ثبوت حق قصاص برای اولیای دم می‌شود. [۳۰]
منبع
پانویس
- ↑ بقره/سوره۲،آیه۲۲۹.
- ↑ بقره/سوره۲،آیه۱۴۵.
- ↑ بقره/سوره۲،آیه۲۵۸.
- ↑ عمران/سوره۳،آیه۵۷.
- ↑ آل عمران/سوره۳،آیه۸۶.
- ↑ اعراف/سوره۷،آیه۴۴.
- ↑ هود/سوره۱۱،آیه۱۸.
- ↑ اسراء/سوره۱۷،آیه۸۲.
- ↑ بقره/سوره۲،آیه۲۵۴.
- ↑ آل عمران/سوره۳،آیه۹۴.
- ↑ انعام/سوره۶،آیه۲۱.
- ↑ حجرات/سوره۴۹،آیه۱۱.
- ↑ ممتحنه/سوره۶۰،آیه۹.
- ↑ لقمان/سوره۳۱،آیه۱۳.
- ↑ الکافی، کلینی، ج۲، ص۳۳۰ ۳۳۱.
- ↑ هود/سوره۱۱،آیه۱۱۳.
- ↑ هدایة الامة، ج۵، ص۵۵۶.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱، ص۲۲.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۰۹.
- ↑ مجمع الفائدة، ج۹، ص۱۱۳.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۲، ص۵۱.
- ↑ حریر الوسیلة، ج۱، ص۴۹۷.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۲، ص۵۱.
- ↑ تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۹۷.
- ↑ تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۷۷.
- ↑ جواهرالکلام، ج۲۲، ص۶۶.
- ↑ جواهرالکلام، ج۳۵، ص۳۴۲ ۳۴۵.
- ↑ جواهرالکلام، ج۳۳، ص۱۷۸.
- ↑ جواهرالکلام، ج۳۹، ص۳۶.
- ↑ جواهرالکلام، ج۴۲، ص۱۱ ۱۲.
