احترام

از ویکی خیر
پرش به: ناوبری، جستجو

احترام به معنی حرمت نگه داشتن و ارج نهادن می باشد. از احترام به مناسبت در باب‌های بسیاری مانند طهارت، حج، جهاد، تجارت، مضاربه، مزارعه، عاریه، نکاح، طلاق، حدود و دیات سخن رفته است.


نحوه احترام

ارج نهادن به هر چیز متناسب با آن است. برای مثال، احترام به انسان، تعرض نکردن به ناموس، جان و مال او، بلکه دفاع از آن‌ها در مقابل تعرض کنندگان است یا حرمت داشتن قرآن، جلوگیری از نجس شدن آن و پرهیز از هرگونه اقدامی است که موجب هتک آن می‌شود.

اقسام چیز های محترم

چیزهای محترم را می‌توان در دو دسته «ذوات» و «افعال» قرار داد.

اقسام ذوات محترم

ذوات محترم خود، به «انسان»، «حیوان»، «گیاه» و «جماد» تقسیم می‌شود.

انواع حرمت انسان در اسلام

در شریعت اسلام، حرمت انسان یا اصلی است یا عرضی.

حرمت اصلی مسلمان و مومن

حرمت اصلی از آن مسلمان و مؤمن و ناشی از طهارت و قداست ذاتی آنان است که در پرتو پذیرش اسلام و ایمان به دست می‌آید. البته این حرمت نیز بر حسب مراتب ایمانی و درجات علم و تقوا متفاوت است. بنابراین، حرمت انبیاء، اوصیاء و انسان‌های کامل بیش از دیگران می‌باشد.

حرمت عرضی کفار

کافرانحرمت اصلی ندارند و تنها به سبب عقد ذمه، امان و هدنه (آتش بس) از حرمت عرضی برخوردار می‌شوند و تا هنگامی که پیمان را نشکسته یا مدت آن تمام نشده، پایدار است. [۱] [۲] [۳]

وجوب حرمت انسان محترم

جان، آبرو ومال انسان محترم، دارای حرمت، و ارج نهادن به آن‌ها واجب است. [۴] [۵]

فرق احترام جان محترم اصلی و عرضی

احترام جان انسان محترم خواه اصلی و خواه عرضی آسیب نرساندن به آن است؛ با این تفاوت که در حرمت اصلی، افزون بر آسیب نرساندن، حفظ جان و دفاع از آن نیز واجب است. [۶] [۷]

حرمت پیکر بی جان مسلمان

همچنین پیکر بی‌جان مسلمان مانند زنده او محترم است. از این رو، غسل، کفن و دفن آن واجب، و آنچه مانند نبش قبر که موجب ه تک حرمت آن شود، حرام است. [۸]

حرمت آبرو و مال انسان محترم

حکم آبرو و مال انسان محترم، همچون حکم جان او است، یعنی تعرض به آن‌ها حرام است؛ و نسبت به آبرو حفظ و دفاع از آن واجب است. [۹]

وجه و نحوه نگهداشتن حرمت حیوان

حیواناتی که انسان از آن‌ها برای خوردن، سواری، بارکشی، حفاظت گله یا باغ استفاده می‌کند، محترمند و بر صاحب خود حقوقی دارند که برخی- مانند آب و علف دادن‌ واجب، و برخی- مانند نزدن سیلی به صورت، بیش از اندازه توان بار نکردن و راه نبردن، و پشت حیوان را مجلس حرف زدن با دیگران قرار ندادن- مستحب است. [۱۰] [۱۱]

حکم حرمت حیوانات حرم

حیواناتی که در حرم مکه و مدینه زندگی می‌کنند، حرمت دارند. از این رو، شکار آن‌ها جایز نیست. البته برخی، شکار حیوانات حرم مدینه را مکروه شمرده‌اند. [۱۲] [۱۳]

حکم حرمت درختان وگیاهان حرم

درختان و گیاهان حرم مکه محترمند و بریدن و کندن آن‌ها جایز نیست [۱۴] و به قول مشهور، در صورت قطع درخت، کفاره ثابت است. [۱۵] همچنین درختان حرم مدینه محترمند، اما در حرمت یا کراهت بریدن آن‌ها اختلاف است. البته بنا بر قول به حرمت، بریدن درخت موجب ثبوت کفاره نیست. [۱۶] [۱۷]

وجه و حکم حرمت جمادات محترم

برخی اشیاء مانند کعبه، قرآن، کتاب‌های دعا و روایات معصومان علیهم السلام، تربت امام حسین علیه السلام، ضریح مقدس معصومان و آنچه در مشاهد مشرفه از آن ایشان است، در شریعت اسلام محترم است. از این‌رو، نجس کردن آن‌ها حرام، و زدودن نجاست از آن‌ها واجب است. [۱۸] [۱۹]

امکنه و ازمنه محترم

همچنین برخی مکان‌ها مانند مساجد به ویژه مسجد الحرام، و مسجد النبی صلی الله علیه و آله، حرم مکه و مدینه، مشاهد مشرفه و برخی زمان‌ها مانند ماه رمضان، ماه های حرام (رجب، ذیقعده، ذیحجه و محرم) و روز جمعه حرمت دارند. از این رو، مُجازات دنیوی و عقوبت اخروی گناه در این مکان‌ها و زمان‌ها بیشتر [۲۰] و مقدار دیه در برخی مانند ماه های حرام افزایش می‌یابد. [۲۱]

افعال محترم

وجه احترام افعال انسان

عمل انسان آزاد و محترم، احترام دارد و اگر کسی شخصی را برای انجام کاری اجیر کند، باید اجرت کار او را بپردازد و در صورت نپرداختن، ضامن است. [۲۲] [۲۳] [۲۴] [۲۵] [۲۶]

آثار وطی محترم

«نسب» [۲۷] [۲۸] و «عده» با «وطی محترم» (عمل نزدیکی حلال) ثابت می‌گردد. [۲۹] [۳۰]

منبع

فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۲۸۸-۲۹۰.

پانویس