بررسی جایگاه رسانه در هدایت معنای نیکوکاری (مطالعه‌ی تصویرسازی برنامه‌های تلویزیونی پرمخاطب از فعالیت خیریه)
چکیده
به‌‌کارگیری زبان در رسانه می‌تواند از یک ابزار ایدئولوژیک تا یک بازوی قدرتمند برای جامعه‌ی مدنی باشد، چرا که این قابلیت را دارد تا افکار عمومی را در موارد هدفش پیکربندی کند. با اشراف به این موضوع که زبان لزوماً متشکل از گفتار و نوشتار نیست، در می‌یابیم که دست رسانه‌ها (به ویژه رسانه‌های جمعی پرمخاطبی چون تلویزیون) در تعیین معنا تا کجا می‌تواند باز باشد. در واقع می‌توان مدعی شد که رسانه‌ها نه تنها از طریق زبان رسانه‌ای معنا را خلق، بلکه از خلال فرآیند بازنمایی، معنای خلق شده را هدایت می‌کنند. با تکیه بر نظرات استوارت هال که معتقد است بازنمایی رسانه‌ای از موضوعات و وقایع، در اصل نظری به مناسبات قدرت دارد و آن معنایی که از خلال بازنمایی رسانه‌ای بر واقعیت خارج از آن پوشانده می‌شود بیش از آن‌که متکی بر تصویر واقعی جهان باشد، بر معناهای مطلوب قدرت مسلط دلالت دارد؛ در این مقاله بر آن بودیم تا معنای هدایت‌شده از نیکوکاری توسط بازنمایی‌های رسانه‌ای تلویزیون رسمی در کشور را مورد بررسی قرار دهیم. از این رو با در نظر گرفتن دو برنامه‌ی مورد اقبال عام "ماه عسل" و "فرمول یک" و بررسی قسمت‌هایی از هرکدام که در آن‌ها مشخصاً به فعالیت‌های خیریه پرداخته شده، بر آن شدیم تا به معنای مورد نظر رسانه‌ی رسمی در قبال فعالیت‌های خیریه دست یابیم. بر این اساس با استفاده از روش تحلیل نشانه‌شناختی و مبتنی بر پنج رمزگان مورد نظر رولان بارت به تحلیل پرداختیم. به طور اجمالی اگر بخواهیم به یافته‌های مقاله‌ی حاضر اشاره کنیم، در این مطالعه دریافتیم که نیکوکاری در این برنامه‌ها (به مثابه‌ی بخشی از زبان رسانه‌ای رسمی در کشور) به مثابه‌ی جزیی سیال از دوگانه‌ی (دارا / ندار) بازنمایی می‌شود که به فراخور موقعیت هرکدام از این کفه‌ها مورد هجوم یا تأیید قرار می‌گیرند. از طرفی به نظر می‌رسد که علی‌رغم لحن انتقادی این برنامه‌ها، نوک پیکان هرگز به سمت سیاست‌های کلان مولد نابرابری گرفته نمی‌شود. از دیگر سو به نظر می‌رسد این برنامه‌ها با آفرینش دوگانه‌هایی از خلال بازنمایی، ضمن ابقای نگرش سنتی به فعالیت خیریه، نقش افراد را در امور خیریه به اهداکنندگان مالی –در برابر کنشگران دارای ایده- تقلیل می‌دهند.
کلیدواژه ها: رسانه، فعالیت‌های خیریه، نشانه‌شناسی، برنامه‌های تلویزیونی
