درخت

درخت‌ ، به هر آنچه که از زمین بروید و دارای جسه نسبتا بزرگی بوده و از ریشه و ساقه و شاخه تشکیل شده باشد اطلاق می شود .

تعریف درخت

درخت گیاهى بزرگ، داراى ریشه، ساقه و شاخه است.

کاربرد فقهی واژه درخت

از آن به مناسبت در بابهاى طهارت ، حج ، جهاد ، تجارت ، ضمان ، صلح ، مساقات ، ودیعه ، اجاره ، نکاح و احیاء موات نام برده‌اند.

حکم کاشتن درخت

کاشتن درخت، بویژه درخت میوه و بخصوص درخت خرما مستحب ، و در روایات بر آن تأکید شده است.

حکم قطع درخت

قطع کردن درختان میوه ، بویژه خرما مکروه است.

احکام درخت در باب جهاد

از جمله مکروهات در جهاد ، قطع کردن و سوزاندن درختان دشمن ، جز هنگام ضرورت است.

احکام درخت در باب حج

کندن و قطع کردن درختان حرم مکه و نیز بنابر قول منسوب به مشهور ، درختان حرم مدینه جز درخت میوه ، از جمله خرما و گیاه اذخر و نیز درختى که در ملک انسان روییده- حرام است و در درختان مکه کفاره نیز بنابر قول مشهور ثابت مى‌شود.

احکام درخت در باب احیاء موات

حریم درخت

حریم درخت کاشته شده در زمین موات ، در صورت موات بودن اطراف آن، مقدارى است که ریشه و شاخه درخت آن را پوشش داده یا زمینه سرایت و پوشش دارد؛ بنابر این، دیگرى حق احیاى این محدوده را با کاشتن درخت ندارد.

احکام درخت در باب ضمان

سرایت درخت به ملک دیگرى

در صورت سرایت ریشه یا شاخه درخت به ملک همسایه، وى مى‌تواند آن را به سمت ملک صاحب درخت برگرداند و در صورت عدم امکان ، شاخه‌ها راببُرد. در اینکه بریدن باید با اذن مالک ، و با خود دارى وى، با اذن حاکم شرع باشد یا نه، و نیز در اینکه بریدن آنها بر مالک درخت واجب است یا نه، اختلاف است.

احکام درخت در باب مساقات

مساقات بر درخت

عقد مساقات بر درختان میوه‌اى که ریشه ماندگار دارند، مانند درخت خرما و انگور صحیح است.

احکام درخت در باب تجارت

مراقبت از درخت

در وجوب آبیاری و جلوگیری از نابود شدن درخت، اختلاف است.

برخى، ترک‌ آبیاری   را مکروه   دانسته‌اند. 

برخى دیگر گفته‌اند: در صورتى که ترک آبیارى و تضییع درخت مصداق اسراف باشد، ترک آبیارى حرام است.

احکام درخت در باب اجاره

اجاره دادن درخت جهت استفاده از میوه یا سایه آن صحیح است.

احکام درخت در باب نکاح

آمیزش و تخلی زیر درخت میوه مکروه است؛ لیکن در اینکه کراهت محدود به درختى است که بار دارد یا شامل درخت میوه‌اى که فعلًا میوه ندارد نیز مى‌شود، محلّ بحث است.

احکام درخت در باب طهارت

زمین و آنچه متصل به آن است، مانند درخت، در صورت نجس شدن، با تابیدن خورشید به آن با شرایطى پاک مى‌شود

منبع

فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۵۹۵-۵۹۶.