دیوار مهربانی
گزارش: محمد ضیایی
امسال دیوارهایی از جنس مهربانی در گوشه و کنار شهرهای کشور و حتی روستاها، البته با شعار «نیاز نداری بگذار و نیاز داری بردار» برپا شده که با گشت و گذاری در کوچه پس کوچه‌های شهر متوجه می‌شویم این حرکت نمادین تلنگری برای تمامی افراد جامعه است تا به این نتیجه برسند که هیچ چیزی به اندازه نشاندن لبخند بر چهره هم‌نوعان به زندگی انسان رنگ نمی‌بخشد. مردم اسمش را «ديوار مهرباني» گذاشته‌اند. اين ديوار آجري ميعادگاه مردمي است كه مي‌خواهند مهرباني را تمرين كنند. حالا و پس گذشت روزها بارها و بارها جالباسي روي ديوار پر شده از لباس‌هاي كوچك و بزرگ. به گيره‌هايش همه‌جور پوشاكي آويزان كرده‌اند؛ از شلوار گرفته تا ژاكت و تي‌شرت و كاپشن و پيراهن و كلاه و بارها خالی شده است. مستمندان زيادي چشم انتظار پوشاكي هستند كه قرار است از راه برسد. گاهي تعداد لباس‌ها آنقدر زياد مي‌شود كه نيازمندان حق انتخاب هم پيدا مي‌كنند. گاهي هم آنها با جالباسي خالي مواجه مي‌شوند و مي‌بينند يك نفر نيازمندتر از خودشان زودتر لباس‌ها را برده است.
مدت زیادی از ایستادنم کمی آن طرف تر از دیوار نگذشته است. مردمان زیادی از
چه کسانی لباس‌ها را می‌برند؟
دیوار مهربانی متعلق به قشر خاصی نیست؛ برای همه بنا شده اما شاید باشند کسانی که نیاز بیشتری به آن دارند. فقر در ایران سال‌به‌سال افراد بیشتری را به زیر خط خود می‌کشاند. از سال ٨۴ به بعد تعداد فقیراها در کشور افزایش قابل توجهی داشته و حالا آمارها می‌گویند که 40 درصد جمعیت کشور زیر خط فقر هستند و براساس گفته‌های قائم‌مقام وزیر تعاون، رفاه و امور اجتماعی تنها 12 میلیون نفر از آنها شناسایی شده‌اند. هرچند در سالهای اخیر اوضاع اقتصادی کشور رو به بهبود است اما فقر ناشی از بی تدبیری‌های گذشته یکی از دلایل به وجود آمدن این دیوارها در کشور است. هرچند دیوارهای مهربانی با استقبال زیادی از سوی مردم روبرو شده است اما هستند کسانی که می‌گویند باید مراقب بود که این دیوارها مورد سوء استفاده قرار نگیرد. مهدی برایم تعریف می‌کند: «دیشب دیر وقت بود. داشتم مغازه ام را می‌بستم. یک ماشین پراید را دیدم که کنار دیوار نگه داشته. یک زن و دو کودک داخل ماشین بودند. کمی اطراف را نگاه کردند بعد رفتند و چند دست لباس برداشتند» با لحنی کنایه دار می‌گوید: «کسی که پراید زیر پایش باشد که فقیر نیست با همان ماشین هم کار کند امورات زندگی‌اش می‌چرخد. این لباس‌ها برای کسانی است که گرفتار باشند و نان آوری نداشته باشند» هوا رو به تاریکی میرود. در همین دقایقی که از دور دیوار مهربانی را زیر نظر دارم. مردی که ظاهرش به کارتن خوابها می‌ماند به سراغ دیوار رفته است و لباس‌ها را زیر و رو می‌کند. گویا به دنبال چیز خاصی می‌گردد. شال گردن بچه گانه‌ای را پیدا می‌کند و به دور پیشانیش می‌بندد. مابقی لباس‌ها را سر جایش می‌گذارد و میرود. انگار او بیش از همه سرمای زمستان را می‌شناسد و برای دیوار مهربانی ارزش قائل است. اما به قول مهدی هستند «کارتن خوابها و معتادهایی که مشتری پر و پا قرص این دیوارهایند». او با وجود اینکه می‌گوید معتادها هم فقیرند اما معتقد است که «معتادها این لباس‌ها را می‌برد و می‌فروشد تا پول مواد خود را در بیاورند. در نتیجه آنها نیازمندان واقعی نیستند»
از کفش‌های پاره تا لباس‌های مارک دار
دیوار مهربانی از لباس‌های شیک و تر تمیز تا لباس‌های کهنه و پاره پر است. احمد یکی از سربازانی است که در کنار ورودی مترو ایستاده در سرما نگهبانی می‌دهد. کنار دستش یک دیوار مهربانی دیگر درست کرده‌اند و او کاری ندارد جز چشم دوختن به دیوار و آدم هایی که می‌آیند و می‌روند. می‌گوید: «مردم نمی‌دانند چه لباسی را باید به دیوار مهربانی بیاورند. اکثر لباس‌ها کهنه و پاره‌اند. چه کسی دلش می‌خواهد لباس کهنه بپوشد؟» برخلاف او اما مهدی همان مغازه دار خیابان ولی عصر می‌گوید: «خیلی از مردم محل می‌آیند و لباس به دیوار آویزان می‌کنند. مردی دیروز آمد و چند دست لباس تمیز و مارک دار آورد و روی دیوار آویزان کرد. معلوم بود که مدلشان دلش را زده وگرنه کهنه و پاره نبوده‌اند». هرچند بیشتر همسایگان دیوارهای مهربانی این طرح را تایید می‌کنند اما به نظرشان می‌آید که هنوز مردم نمی‌دانند که باید چگونه در قبال این دیوارها عمل کنند. نیلوفر که سرش در گوشی‌اش است، می‌گوید: «در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی آنقدر باید نوشته شود تا مردم بدانند چه لباسی باید بذارند و چه کسانی باید آنها را بردارند»
دیوار مهربانی جاذبه‌ای برای توریست‌ها
رهگذرها می‌آیند و می‌روند و دیوار مهربانی را با انگشت به یکدیگر نشان می‌دهند و لبخندی می‌زنند. دیوار مهربانی گرچه برای ما ایرانی‌ها نقطه امید است اما برای یک خارجی جاذبه‌ای برای گردش‌گری است. در میان رهگذرهای خیابان ولی عصر یک جوان چینی روبروی دیوار مهربانی ایستاده و از مترجمش (رضا) که یک جوان ایرانی است سوال می‌پرسد و او برایش توضیح می‌دهد. رضا معتقد است که دیوار مهربانی برای آن ایجاد شده تا در شرایطی که نامهربانی در جامعه ریشه دوانده، مردم را به مهربانی به یکدیگر دعوت کند. او می‌گوید: «دیوار مهربانی باعث می‌شود همدلی در ایران کمی جان بگیرد. مشکلاتی که برای جامعه به وجود آمده، جوری مردم را بار آورده که فقط خودشان و منافع خودشان را می‌بینند و برای رسیدن به آنها از هر کسی می‌گذرند» از جوان چینی می‌پرسم آیا چین هم دیوار مهربانی دارد؟ او می‌گوید: «دیوار مهربانی نداریم ولی مشابه آن در کشورش هست»
آمده ایم تا مهربانی از دست رفته را به شهر برگردانیم
سرور سبک پا، عضو گروه زامیاران جوان است، او می‌گوید:«هرچند که استقبال از دیوارها خوب بود اما ناگفته نماند که چندین بار چوب لباسی‌ها را کندند و ما دوباره آنها را نصب کردیم. در این میان با افراد بسیاری روبرو شدیم از مردی تاکسیران 70سالهای که برایمان چندین دست لباس آورد تا دختر 20 سالهای که می‌گفت نمی‌دانسته که کسانی هم هستند که غم لباس دارند» سبک پا می‌گوید در میان راه گاهی با نظرات منفی روبرو شدند که شک در دلشان می‌انداخت که نکند کارشان اشتباه باشد اما هفته پیش که ما برای آویختن لباس به سراغ دیوارها رفتیم مشاهده کردیم که مردم بدون خجالت لباس‌ها را بر می‌دارند. او می‌گوید: «هدف دیوارها این است که حس انسان دوستی را در مردم ایجاد کند. انقدر مردم به هم بدبین و سنگ دل شدند که اگر بدانند که با این محبت کوچک و این لباس کهنه چه‌ها می‌توانند بکنند بیشتر با دیوار مهربانی مهربانی می‌کنند»
دیوارهای مهربانی گدا پروری نمی کنند
امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفت‌و‌گو با ابتکار بیان کرد: دیوارهای مهربانی از احساس نیاز جامعه به مهربانی حکایت دارد. نیازی که شاید مشکلات اقتصادی جامعه آن را ایجاد کرده‌اند. او معتقد است: این دیوار از اتلاف اقتصادی جلو گیری می‌کند. این اتفاق در تمام دنیا وجود دارد. بسیاری از مردم توان خرید لباس را ندارند. در حالی که کوهی از پوشاک در درون خانه‌های ما موج می‌زند. قرایی مقدم در ادامه گفت: نه تنها در خیابان‌های تهران بلکه در تمامی شهرها و روستاهای بزرگ و کوچک باید وجود داشته باشد. او بیان کرد: این دیوار هیچ آسیبی ندارد. گدا پروری را رواج نمی‌دهد بلکه یک آسیب را درمان می‌کند. او با اشاره به مکتب شیکاگو در علم جامعه شناسی گفت: نامهربانی از ویژگی‌های زندگی شهری و صنعتی است. شهر نشینی روابط انسانی را دگرگون می‌کند و روابط انسانی را از حالت معنوی به حالت صوری تبدیل می‌کند. انسان‌ها مصلحت گرا و فرد گرا و خودمدار می‌شوند. اما دیوارهای مهربانی مردم را تا به بازگشت به اصل خود دعوت می‌کنند.
