مرکز کسب و کار اجتماعی یونس

سید حسین سیدی

چکیده

کسب‌وکار اجتماعی یونس یک مرکز شتاب دهنده کسب‌وکارهای اجتماعی در سرتاسر جهان است که توسط استاد محمد یونس راه اندازی شده است. استاد یونس خود مبتکر طرح کسب وکارهای اجتماعی است که پس از سالها تلاش در کمک رسانی و کاهش فقر در مناطق محروم بنگلادش این طرح را ارائه نمود. حوزه کسب‌وکار اجتماعی پیوند عمیقی با کارآفرینی و کارآفرینی اجتماعی دارد که امروزه به شدت در حال گسترش در مجامع علمی و اقتصادی دنیا می‌باشد. در این مقاله مرور مختصری بر کسب‌وکار اجتماعی یونس، مفهوم کسب‌وکار اجتماعی و فعالیت این سازمان در کشورهای مختلف می شود و فرآیند پذیرش و شتاب دهی کسب‌وکارهای اجتماعی در این مرکز مورد بررسی قرار می گیرد.

کسب‌وکار اجتماعی یونس (Yunus Social Business)

مرکز کسب‌وکار اجتماعی یونس یک شتاب دهنده است که سعی در رشد و تهیه منابع مالی برای کارآفرینان محلی دارد تا این کارآفرینان بتوانند راه حل هایی را برای حل مسائل اجتماعی پیدا کنند. در حال حاضر این مرکز در کشورهای مختلف با کارکنانی از همان کشورها – کارکنان محلی- در بخشهای مشاوره، مدیریت و مربی گری کسب‌وکارهای اجتماعی فعالیت دارد. هدف این مرکز سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای اجتماعی (Social Business) امیدوار کننده برای حل مسائل اجتماعی و هم چنین ارائه پشتیبانی پس از سرمایه‌گذاری می‌باشد. هدف استراتژیک این مرکز حمایت از راه اندازی سالانه 6-4 کسب‌وکار اجتماعی در هر کشور تحت فعالیت می‌باشد.

ایده کسب‌وکار اجتماعی اولین بار توسط استاد محمد یونس معرفی شد. استاد محمد یونس بانکدار و اقتصاددان بنگلادشی است که دکترای خود را در اقتصاد، از دانشگاه فاندرویلت آمریکا دریافت کرده است و در سال ۲۰۰۶ میلادی موفق به کسب جایزه نوبل در صلح می‌شود. یونس نویسنده 3 کتاب در این حوزه می‌باشد که عناوین آن عبارتند از:

1-Banker to the Poor (2003)

2-A World without Poverty: Social Business and the Future of Capitalism (2008)

3-Building Social Business (2010)

قابل توجه است که هر 3 کتاب دکتر یونس به زبان فارسی ترجمه شده است.

استاد یونس جزء 10 نفر تاثیر گذار در تجارت و یکی از هفت نفری در تاریخ است که توانسته مجموعه ای از نشان های بین المللی را همانند نلسون ماندلا و مادر ترزا به دست آورد. یونس خالق و مخترع وام خرد - نوعی وام کوچک برای بیکاران و تاجران فقیر - و همچنین موسس بانکی به نام گرامین بانک (Grameen Bank) است. بانک گرامین تا کنون 8.4 میلیون عضو دارد که 97 درصد آنها زن هستند و بیش از 12.5 میلیارد دلار وام خرد بدون بهره ارائه داده است.

تعریف کسب‌وکار اجتماعی

کسب‌وکار اجتماعی یک شرکت است که تنها برای حل یک مشکل اجتماعی همراه با استقلال و پایداری مالی طراحی شده است. یک کسب‌وکار اجتماعی موفق بر تأمین نیازهای اجتماعی، استفاده از انرژی کارآفرینی و قوانین بازار آزاد تأکید دارد و پتانسیل بسیار بالایی برای تکرار شدن و گسترش دارد. مرکز کسب‌وکار اجتماعی یونس با رویکرد تجارت در جهان توسعه اجتماعی، روشی ابتکاری برای رشد و سرمایه‌گذاری طراحی نموده است که این روش پلی برای پر کردن شکاف بین کسب‌وکار اجتماعی و سرمایه‌های خیرین – اهداکننده و یا وام‌دهنده- است. همانطور که اشاره شد مرکز کسب‌وکار اجتماعی یونس با شناسایی کسب‌وکارهای اجتماعی امیدوارکننده از آنها حمایت مالی می‌کند و پس از سرمایه‌گذاری نیز مشاوره‌های چهره به چهره با کارآفرینان انجام می‌دهد. در کنار کسب‌وکارهای اجتماعی امیدوارکننده، کارآفرینان امیدوارکننده‌ای شناسایی می‌شوند که دارای میلی عمیقاً ریشه‌دار برای ایجاد تأثیر اجتماعی از طریق کسب‌وکار اجتماعی می‌باشند. و این امر از طریق همکاری خبرگان توسعه تجارت دست به دست با کارآفرینان اجتماعی و گروه‌های مؤسس کسب‌وکار اجتماعی اتفاق می‌افتد.

شبکه جهانی کسب‌وکار اجتماعی یونس به کسب‌وکارهای اجتماعی کمک می‌کند که بتوانند شریک جدیدی برای توسعه بازار و بازاریابی خدمات و محصولاتشان پیدا کنند. در سرمایه‌گذاری‌های سنتی درحالی‌که سرمایه‌گذاران برای سود مالی وام می‌دهند اما یک وام‌دهنده بشردوست تنها برای سود اجتماعی وام می‌دهد. کسب‌وکار اجتماعی یونس منبعی است برای جمع‌آوری سرمایه‌های بشردوستانه از سراسر جهان و سرمایه‌گذاری بر کسب‌وکارهای اجتماعی در سراسر جهان است.

نوع مشارکت افراد

اهداکننده

اهداکنندگان (خیرین) می‌توانند به کسب‌وکار اجتماعی یونس برای حمایت از فرآیند رشد کسب‌وکارهای اجتماعی کمک مالی کنند، پول اهداکنندگان منبعی برای آموزش، مربی‌گری و مشاوره برای توسعه کارآفرینی در هفت کشور موردنظر می‌شود به‌عبارت‌دیگر پول اهداکنندگان برای توسعه ابتکارات محلی استفاده می‌شود که تغییرات جهانی را در پی خواهند داشت. کمک‌های مالی هم در حمایت از کارآفرینان به مفهوم پیاده‌سازی و رشد کسب‌وکار اجتماعی و هم در افزایش تعداد کارآفرینانی که قادر به دریافت چنین حمایتی هستند اثر دارند. در تمام موارد فرد اهداکننده گواهی بخشودگی مالیاتی دریافت می‌کند.

وام‌دهنده بشردوست

این سرمایه‌ها در مواردی شبیه به سرمایه‌های اهداشده استفاده می‌شوند. این وام‌ها برای کسب‌وکار اجتماعی استفاده خواهند شد و بازه زمانی بازپرداخت آنها تا 10 سال ادامه پیدا می‌کنند. سرمایه در قالب وام بدون بهره غیرمرجوع ارائه می‌شود. تأمین مالی کسب‌وکار اجتماعی طی 12 تا 18 ماه انجام می‌شود و اولین بازپرداخت از 3 سال بعد شروع می‌شود و در نهایت اصل سرمایه به وام‌دهنده بازگردانده می‌شود.

فعالیت‌های کسب‌وکار اجتماعی یونس در کشورها

کسب‌وکار اجتماعی یونس در حال حاضر در کشورهای مختلفی فعالیت دارد که در این قسمت فعالیت‌های کسب‌وکار اجتماعی یونس در برخی کشورها به تفکیک ارائه می‌شود.

آلبانی

سرمایه‌گذاری 260000 دلار توسط کسب‌وکار اجتماعی یونس و 34000 دلار توسط مشارکت خیرین

کسب‌وکارهای اجتماعی ایجادشده

1.شرکت E Jona ، باهدف اشتغال‌زایی معلولین، محلی برای فعالیت و کار معلولین

2.شرکت Seniors’ Home، خانه سالمندان با کیفیت بالا و مراقبت دقیق از سالمندان که عملاً چنین چیزی در آلبانی وجود نداشت.

3.شرکت Rozafa Social Business، یک شرکت بازاریابی برای صنایع‌دستی و ایجاد درآمد پایدار و بهتر برای زنان روستایی

حضور مرکز یونس در آلبانی

•اجرای مجموعه‌ای از 14 کنفرانس و کارگاه آموزشی

•اجرای 11 سخنرانی عمومی برای بیش از 2400 شرکت‌کننده

•اجرای برنامه تلویزیونی مسابقه کسب‌وکار اجتماعی

کلمبیا

همکاری با غول سیب‌زمینی McCain و ایجاد یک مرکز کسب‌وکار اجتماعی برای تعالی کشاورزی

سرمایه‌گذاری 150000 دلار از طریق کسب‌وکار اجتماعی یونس و 100000 دلار از طریق مشارکت خیرین

کسب‌وکارهای اجتماعی ایجادشده

1.شرکت Bive، تسهیل و بهبود دسترسی به مراکز درمانی با کیفیت بالا، فوری و مقرون‌به‌صرفه برای خانواده‌های با درآمد متوسط و پایین از طریق ایجاد شبکه‌ای از مراکز با ارائه تخفیف و مراقبت‌های فوری

2.شرکت Vitalius، توسعه و فروش محصولات غذایی غنی‌شده در میان کودکان

2.2.4. شبکه کسب‌وکار اجتماعی

طراحی یک کسب‌وکار اجتماعی از طریق مشارکت تولیدی‌های کوچک سیب‌زمینی با شرکت بزرگ تولید McCain از طریق عقد قرارداد JV

به‌منظور بهبود وضعیت شرکت‌های تولیدی کوچک

3.2.4. حضور در کلمبیا

برگزاری 12 کارگاه آموزشی، 3 همایش بزرگ و ایجاد 12 رویداد خاص (حضور محمد یونس، ایجاد انجمن قدرت کسب‌وکار اجتماعی کلمبیا بدون فقر)، بازدید بیش از 4400 نفر از 6 نمایشگاه با مشارکت کسب‌وکار اجتماعی یونس

هائیتی

راه‌اندازی کسب‌وکار اجتماعی یونس با مشارکت شرکت SAP، PADF، DEG وDeutsche Bank

1میلیون دلار سرمایه‌گذاری از طریق کسب‌وکار اجتماعی یونس و 300000 دلار از طریق مشارکت خیرین

1.3.4. کسب‌وکارهای اجتماعی ایجادشده

1.شرکت شیرینی Mariaman، باهدف ایجاد فرصت شغلی و صرف درآمد حاصل از آن برای حمایت از یک مدرسه محلی

2.شرکت Leogane، شرکت تولید مرغ (مرغداری) باهدف کاهش وابستگی شدید هائیتی به واردات مرغ، صرف درآمد حاصل از آن برای حمایت از یک مدرسه محلی

3. شرکت La Gonave، شرکت تولید مرغ (مرغداری) در مقیاس منطقه‌ای، صرف درآمد حاصل از آن برای حمایت از یک مدرسه محلی

4.شرکت La Pain O Quotidien، تولید نان غنی‌شده، توزیع محصول از طریق شبکه‌ای از زنان میکرو کارآفرین

5.شرکت Etre Ayisyen Entrepreneurial Insitute، موسسه کارآفرینی، با فعالیت در آموزش مهارت‌های کارآفرینی برای جوانان هائیتی و تمرکز بر ایجاد اشتغال در بخش‌های رسمی هائیتی

6.شرکت Sesa، حمایت از کشت درختان Jatropha خوراکی برای تولید میوه، سوخت زیستی و کاهش وابستگی به واردات خوراک دام و انرژی

7.شرکت Poulailler de Nicolas (FATEM)، شرکت تولید مرغ (مرغداری) در مقیاس منطقه‌ای، صرف درآمد حاصل از آن برای حمایت از یک مدرسه محلی

هند

580000 دلار سرمایه‌گذاری از طریق کسب‌وکار اجتماعی یونس 2400000 دلار از طریق مشارکت خیرین

کسب‌وکارهای اجتماعی ایجادشده

1.بیمارستان چشم Sankara ، ارائه خدمات مراقبت از چشم با حمایت مالی از افراد نیازمند

2.شرکت خرده‌فروشی Sakhi، استفاده از زنان روستایی توانمند برای فروش محصولات اجتماعی

3.شرکت eKutir Wash، بهبود بهداشت روستایی از طریق مدل کسب‌وکار میکرو کارآفرینی

4.شرکت SPARC، طراحی و ساخت توالت با مشارکت انجمن‌های تولیدی

5.شرکت Milaap/ Guardian، فراهم کردن وام‌های کوچک برای اتصالات آب در جامعه

6.شرکت Bhagini Nivedita Gramin Vigyan Niketan (BNGVN) ، ایجاد فرصت‌های شغلی از طریق وام‌های کوچک برای بهبود معیشت روستاییان

حضور در هند

1.حضور در یک نمایش تلویزیونی برای افزایش آگاهی گسترده از مفهوم کسب‌وکار اجتماعی

2.برگزاری 3 همایش و میزگرد و میزبانی از استاد یونس

3.برگزاری کارگاه در سرتاسر جنوب آسیا با بیش از 2000 شرکت‌کننده

4.حمایت از 3 مسابقه طرح کسب‌وکار در هرسال که به غربالگری بیش از 3000 طرح منجر شده است

تشریح نمونه‌های کسب‌وکار اجتماعی

Bive Colombia

هدف این کسب‌وکار افزایش دسترسی به مراکز درمانی برای خانواده‌های با درآمد پایین است. در کلمبیا فقرا از خدمات درمانی و دارو محروم‌اند، همچنین زمان انتظار طولانی و مراحل زیاد اداری موانع دسترسی فقرا به مراکز درمانی است. این مشکلات منجر به وقوع بیماری به‌جای پیشگیری و تأخیر در تشخیص، افزایش هزینه، پیچیده شدن درمان، بالا رفتن هزینه‌ها و کاهش کیفیت زندگی می‌شود. Bive شبکه‌ای از ارائه‌دهندگان ایجاد کرده است که با تمرکز بر فقرا، تخفیف و عرضه فوری خدمات پزشکی ارائه می‌دهند. عضویت در طرح‌های Bive عمومی است و بخش‌های خصوصی تا 68% تخفیف ارائه می‌کنند و طی 7 روز تأمین پزشک را تضمین می‌کند. چشم‌انداز Bive، گسترش ارائه خدمات به 9500نفر در سال بعد (در حال حاضر 2700 نفر) و گسترش به یک منطقه جدید از کلمبیا است.

Rozafa, Albania

هدف این کسب‌وکار، اشتغال زنان روستایی و ایجاد درآمد پایدار برای آنان است. زنان روستایی در آلبانی محدودیت‌های بسیار زیادی برای شغل‌های رسمی دارند. Rozafa یک شرکت بازاریابی و توزیع

صنایع‌دستی به مشتریان داخلی و بین‌المللی برای زنانی است که انتخاب‌شده‌اند و در کارگاه‌های آموزشی تولید صنایع‌دستی در سراسر کشور آموزش‌دیده‌اند. چشم‌انداز این کسب‌وکار دستیابی به 8-5 مشتری جدید در سال 2014، ایجاد خط تولید جدید با همکاری برند فشن اروپایی Mammu، ایجاد فروش آنلاین از سال 2014، است.

La Pain O Quotidien Haiti

هدف این کسب‌وکار تولید تغذیه سالم و مقرون‌به‌صرفه است. این کسب‌وکار یک مرکز تولید شیرینی مدرن برای تولید نان با کیفیت بالا و مغذی در سنت مارک و اطراف آن است. این کسب‌وکار در راستای کاهش وابستگی به واردات مواد غذایی در کشور و تولید مواد غذایی محلی است. (کشور هائیتی به‌شدت واردات مواد غذایی دارد). مواد اولیه تشکیل‌دهنده نان به‌صورت محلی و از داخل کشور تأمین می‌شود . برای توزیع محصول این کسب‌وکار توسط زنجیره‌ای از توزیع‌کنندگان کوچک و خانواده‌های آنان محصولات خود را توزیع می‌کند.

چگونگی فرآیند رشد

در دنیای پویای امروزی که قوانین تجارت یک شبه تغییر می کند، انعطاف پذیری و تیم کاری بسیار مهم است. از این رو فعالیت کسب و کار اجتماعی یونس در شناسایی کارآفرینانی که چشم انداز روشن، مشخصات قوی و دارای تمایل عمیقا ریشه داری برای ایجاد یک تاثیر اجتماعی هستند از اهمیت برخوردار است. زمانی که کسب و کار اجتماعی یونس یک کارآفرین را پیدا کرد با مشارکت درگیرانه و پایاپای با تیم کاری و تیم موسس از طریق تیم های محلی و کارشناسان، توسعه کسب و کار را جلو می برد. تاکید کسب و کار اجتماعی یونس هم بر ساختار مراکز رشد و هم شتاب دهنده ها مبنی بر مربی گری، مشاوره، آموزش و خدمات حمایتی برای کارآفرینان و موسسان کسب و کار اجتماعی می باشد. حمایتهای کسب و کار اجتماعی یونس بیش از سرمایه گذاری کمک به ارزیابی ریسک و پتانسیل های تامین مالی کسب و کار اجتماعی مورد نظر می باشد. حمایت های پس از سرمایه گذاری به کسب و کار اجتماعی یونس این اجازه را می دهد تا از سرمایه با تضمین موفقیت کسب و کار مراقبا شود. این حمایت های مبتنی بر دانش عمیق از کسب و کار اجتماعی به کسب و کار اجتماعی یونس اجازه می دهد که در حوزه هایی وارد شود که معمولا سرمایه گذاران از ورود به آن امتناع می کنند. کسب و کار اجتماعی یونس به کارآفرینان کمک می کنند تا رشد کنند و کامل شوند. این کمک از طریق پیدا کردن شرکا با استفاده از شبکه جهانی کسب و کار اجتماعی یونس ، دستیابی به متخصصان رشته های مختلف و بازاریابی محصولات و خدمات می باشد. همکاری نزدیک بین کارآفرینان و کسب و کار اجتماعی یونس خود یک ظرفیت کارآفرینی ایجاد می کند همچنین روابط میان کارآفرینان و اعتماد آنان برای موفقیت کسب و کار را تقویت می کند.

معیارهای مالی و کارآفرینی

قبل از هرگونه سرمایه گذاری هر کسب و کار اجتماعی در سه سطح مورد بررسی قرار می گیرد.

1-پس از آنکه تیم محلی تکمیل شد و یک امکان سنجی انجام گرفت، کمیته ای هر کسب و کار اجتماعی را مورد بررسی قرار می دهد و توصیه هایی را برای تجزیه و تحلیل بیشتر ارائه می دهد.

2-در یک فرآیند تکرار شونده کمیته بررسی به عنوان یک جزء مستقل به همراه تیم محلی و موسس کسب و کار اجتماعی فعالیت می کند و توصیه هایی را برای پیش برد طرح کسب و کار اجتماعی ارائه می کند.

3-پس از طی این فرآیند، ایده کسب و کار اجتماعی برای سرمایه گذاری آماده می شود و به کمیته سرمایه گذاری معرفی می شود. کمیته ای که تصمیم نهایی سرمایه گذاری را می گیرد اعضای مختلفی را هم در تیم بررسی و هم در تیم سرمایه گذاری وجود دارند تا از تصمیمات بی طرفنه مطمئن شوند.

کمیته مالی براساس معیارهای زیر تصمیم گیری می کند

1-تیم و کارآفرین

2-تاثیرات اجتماعی

3-ثبات مالی و ریسک

4-تکرار و مقیاس پذیری

5-بلوغ