نهاد خیر در نماد برنامه
بررسی توجه برنامه ششم به فعالیتهای خیریه
نویسنده:نادر ریاحی
با مروری به اخبار و اطلاعات و اظهار نظرات دولتمردان از حدود دو سال قبل تاکنون نکات مختلفی در مورد ویژگی و کیفیت تدوین برنامه ششم توسعه کشور بیان شده است. حقیر به واسطه علاقه و ارتباطی که در مورد نحوه تدوین و فرآیند تصویب برنامههای توسعه قبل به خصوص جایگاه وقف و امور خیریه داشتم پیگیر مطالب مرتبط با این بخش بودم. وقتی اظهار نظرات کارشناسان ارشد و مطلع کشور در مورد مدل تدوین برنامه ششم را از طریق مطبوعات خصوصاً روزنامه دنیای اقتصاد مطالعه کردم، متوجه شدم مسئولان ذی ربط در نظر دارند متفاوت از مدلهای پنج برنامه قبل طرحی نو دراندازند و شیوه ای جدید در چارچوب برنامه به کار برند. بر همین اساس یادداشتهایی از باب یادآوری به مسئولان محترم در سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ارسال کردم و تقاضا کردم با عنایت به این که در کشورهای توسعه یافته در سالهای اخیر به سهم سازمانهای غیر دولتی و وقف و شبه وقف اهمیت خاصی قائلند و سهم این بخش در اقتصاد کشورشان احصاء و به هویت این بخش و استفاده حداکثری از امکانات آن توجه جدی دارند، لذا به نظر میرسد در فرآیند تدوین برنامه ششم به این بخش توجه ویژهای مبذول گردد و از کارشناسان و صاحب نظران مرتبط و مطلع در این حوزه دعوت به عمل آید تا نسبت به ارائه دیدگاهها – تجارب و نقطه نظرات خود اقدام نمایند. البته در پی تقدیم یادداشتها تماسهایی توسط برخی کارشناسان محترم برقرار و مذاکراتی نیز انجام گرفت. منتهی وقتی متن پیشنهادی برنامه ششم منتشر گردید متوجه شدم که به جز در برخی بخشها آهنگ توجه به این حوزه در مقایسه با برنامههای پیشین به ویژه برنامه پنجم توسعه ضعیف تر مینماید.
چرا وقتی کارشناسان و صاحب نظران در تدوین برنامه توسعه کشور به قابلیت سنجی توانائیهای بخش دولتی و خصوصی کشور میپردازند و راههای نظم بخشی به این قابلیتها و استفاده حداکثری از این امکانات جهت بهبود وضع موجود میاندیشند. پر واضح است که باید به انگیزههای داوطلبانه بومی و خیرخواهانه و بی توقع مردم برای کمک به حل مشکلات و پیشبرد امور کشور بیشتر توجه نمایند. چرا که وقتی سخن از اقتصاد مقاومتی به میان میآید و از آنجا که شاکله اصلی اقتصاد مقاومتی تکیه بر توانائیهای بومی – مردمی – خلاق و مبتکرانه است باید به سهم سازمانهای غیردولتی و وقف و نقش خیرین بیشتر توجه شود چرا که وقتی حسب آخرین آمارهای منتشر شده از کشورهای صنعتی مشخص میشود حدود هفت درصد تولید ناخالص ملی آنها به بخش سازمانهای غیردولتی و کمکهای داوطلبانه اختصاص دارد یا مادامی که در بازنگری سالهای اخیر قانون اساسی مصر متوجه میشویم که دست اندرکاران مربوط به تأسی از ایدههای الازهر اقتصاد این کشور را در قانون اساسی جدید به سه بخش دولتی - خصوصی - خیری تقسیم میکنند. اینها حکایت از این دارد که جوامع بشری به این سمت در حرکت هستند که جهت استفاده بهینه مازاد تولید ثروت خود الزاماً باید زمینههای جذب آن را در بخشهای داوطلبانه و خیرخواهانه فراهم کنند، به همان ترتیب که زمینه مشارکت آحاد مردم با هر ثروت و سرمایه جزء را در کمک به حل مشکلات نیز آماده نمایند و به این امر توجه ویژه ای نمایند. البته ناگفته نماند درکشور ما نیز وجود هزاران موقوفه که بخشی از فرهنگ و تمدن ایران اسلامی به شمار میروند و همواره در گسترش علم و دانش و کمک به محرومان منشاء اثر بودند، یا وجود هزاران مؤسسه خیریه و سازمان سراسر کشور که بیشتر آنها در سه دهه اخیر تأسیس شدند، در عمل نشانگر حضور و بروز و تلاش داوطلبانه مردم هستند. به عنوان مثال میتوان از مجمع خیرین مدرسه ساز یاد کرد چون وقتی در دهه هفتاد کشور با مدارس سه شیفته و چهار شیفته در برخی مناطق مواجه بوده است همت خیرین به کمک دولت شتافت و مجمع خیرین مدرسه ساز توانست سهم بسزایی از این مهم را حل و فصل کند؛ یا مادامی که مجمع خیرین سلامت شکل گرفت همپای دولت در جهت تأمین نیازهای بهداشتی درمانی حرکت کرد؛ یا وقتی انجمن خیرین مسکن ساز در خدمت مسکن دار کردن نیازمندان قرار گرفت توانست سهمی هرچند جزئی در این بخش را فراهم نماید. همچنین وجود سازمانهای مردم نهاد در اقصی نقاط کشور توانستند در حل و فصل مشکلات مادی و معنوی اقشار ضعیف به سهم خود ایفای نقش کنند. لذا چون تصویب برنامه ششم به سال آتی موکول گردیده است پیشنهاد مینماید:
1- سازمان مدیریت و برنامه ریزی نشست هم اندیشی نیم روزه ای را با کمک بنیاد آلاء و حضور فعالان و علاقه مندان و آگاهان سازمانهای دولتی و وقف برگزار نماید و روند نگاه به این بخش در برنامههای توسعه پیشین را مرور کنند.
2- ترتیبی اتخاذ شود که یک حکم در برنامه ششم با مضمون ذیل پیشنهاد گردد: دولت مکلف است در سال اول برنامه با مشارکت متولیان - واقفین و خیرین و سازمانهای غیردولتی و حمایت سازمانهای ذی ربط سامانه جامع ثبت اطلاعات و خدمات خیرین را فراهم نماید و اولویت نیازها در بخشهای آموزشی – بهداشتی و درمانی و سایر بخشها را تعیین و در اختیار خیرین و واقفین جهت مشارکت قرار دهد و قانون جامع تشکیل و فعالیت نحوه نظارت بر واقفین جهت مشارکت قرار دهد و قانون جامع تشکیل و فعالیت و نحوه نظارت بر سازمانهای غیردولتی را که متضمن اعمال ابزارهای تشویقی جهت خیرین و واقفین باشد ارائه دهد.