امرخیر و حوزه عمومی
چکیده
دغدغه محوری مؤلف در این نوشتار بیان جدیدی از وضعیت امر خیر و وقف در ایران است. زیرا ا کنون به این پدیده اجتماعی و فرهنگی بهعنوان راهی و زمینهای در کاهش نابرابری اقتصادی و اجتماعی تأکید شده است. مؤلف ضمن باور به نقش مهم امر خیر و وقف در کاهش نابرابری اقتصادی و اجتماعی، به ساحت مهم و کمتر مورد توجه قرار گرفته این پدیده تحت عنوان عاملیت در شکلگیری و توسعه فضای عمومی تأکید دارد. به عبارت دیگر، در این نوشتار با نگاهی ارتباطی و رسانهای به پدیده وقف، عملکرد موسسههای خیریه و عملکرد کنشگران در نحوه شکلگیری حوزه عمومی در ایران پرداخته شده است. شواهد تاریخی در ایران نشان از نقشآفرینی این موسسهها در حوزهها و شرایط متعدد در گسترش حیات فردی و اجتماعی و فرهنگی به لحاظ تاریخی دارند. در توضیح این وضعیت، از فضاهای مفهومی و نظری جدیدی بهره گرفته شده است. در نتیجه از اصلیترین این فضاها در مطالعات فرهنگی مفهومی است که از آن بهعنوان "حوزه عمومی" نام برده میشود که در ادبیات اجتماعی بهعنوان "پاتوق" نیز یاد شده است. انواع انجمنها، سمنها و اجتماعات محلی مانند موسسههای خیریه از جمله حوزههای عمومی در ایران به شمار می ایند. با توجه به اهمیت مؤسسات خیریه در ایران و فضای جدید ایجاد شده توسط این مؤسسات، به دنبال ان هستم تا دریابم که : حوزه عمومی در ایران چه هستند و چه ماهیتی دارند؟ با وجود سازمانهای دینی، آیا امکان شکلگیری حوزههای عمومی در ایران با محوریت وقف و امر خیر فراهم شده است؟ با توجه به مسئله اصلی طرح شده و چارچوب نظری انتخابی، با رویکرد تاریخی و تطبیقی، وضعیت وقف و امر خیر در ایران مورد بررسی قرار گرفت. شواهد نشان از این دارند که کنشگران حاضر در امر خیر داوطلبانه، مسئولیتپذیر و بیاعتنای به برتریطلبی به مشارکت اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی پرداخته و سعی همه در ایجاد فضای آزاد توأم با همیاری و مشارکت است. نوع حضور و مشارکت افراد و فضای ایجاد شده نشان از ظهور نوع خاصی از حوزه عمومی و پاتوقی برآمده از امر خیر و خیرخواهی میکند.
واژگان کلیدی
حوزه عمومی ،امر خیر،مؤسسات خیریه،هابرماس،کنشگران
پانویس
- ↑ دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.