معرفی آزمایشگاه خلاقیت گرامین

آزمایشگاه خلاقیت گرامینبه موتوری برای رشد برنامه های جهانی کسب و کارهای اجتماعی تبدیل شده است. در این آزمایشگاه، یک تیم قوی و متمرکز مستقر شده است تا خدماتی را که برای ایجاد کسب وکارهای اجتماعی در سطح جهانی (به خصوص وقتی که سرمایه گذاری مشترک با شرکت های برتر بازار باشد) نیاز است، فراهم کند. اکنون این نیاز به صورت فزاینده ای وجود دارد.

این آزمایشگاه در شهر ویزبادنآلمان که نزدیک به فرانکفورت است، مستقر گردیده است و سه وظیفه اصلی را بر عهده دارد.

• برقراری ارتباط در خصوص کسب وکارهای اجتماعی،
• ایجاد مرکز رشد برای کسب و کارهای اجتماعي راه اندازی شده توسط خود این آزمایشگاه
• و حمایت از ایجاد کسب و کارهای اجتماعی توسط دیگر سازمان ها و افراد.

این آزمایشگاه بر اساس انگیزه های شخصی هانس ریتزایجاد شده است که نقش بسیار مهمی در موفقیت مبارزه ما عليه فقر ایفا می کند. در سه سال گذشته، او به یک دوست و مشاور ما تبدیل شده است. یکی از مهمترین نقش های وی این بوده است که به تدوین اصول هفت گانه ی کسب و کارهای اجتماعی که در فصل یک بیان شد، کمک کرده است.

من اولین بار آقای ریتز را در یک سفر به برلین، در سال ۲۰۰۷ ملاقات کردم. او مرا به تعدادی از کلیدی ترین رهبران کسب و کار در آلمان معرفی کرد و من از خلاقیت وی تحت تأثیر قرار گرفتم. او بسیار مشتاق بود که بداند ما در حال انجام چه کاری هستیم و سؤالات موشکافانه ای در این خصوص می پرسید. بعد از این سفر، وی خیلی زود و برای اولین بار، برای دیدن ما به بنگلادش آمد و ما به همراه هم، بسیاری از شرکت های گرامین را بازدید کردیم. آقای ریتز سال های زیادی را در روستاهای هند گذرانده بود و با مسأله ی فقر آشنا بود. با توجه به ظاهر غیر معمولی که داشت (موهای بلند، لباس های ژولیده و کفش های خاص و...)، در روستاهای بنگلادش بسیار مورد توجه افراد قرار می گرفت. وی در کنار بازدیدی که از گرامین داشت، اقدام به نوشتن کتابی در مورد فعالیت های متنوع گرامین با عنوان «قدرت شأن و کرامت انسانی» با عکس های متحرکی که توسط روجر ریچترتهیه شده بود، نمود.

ريتز یک کارآفرین زنجیره ای است که در کسب و کارهای متعددی از قبیل یک شرکت کشاورزی جنگلی در کرلا و هند، فروشگاه زنجیره ای قهوه در هند، یک آژانس خلاقیت و یک شرکت مشاوره در حوزه مسئولیت های اجتماعی، درگیر بوده است؛ علاوه بر این موارد، او هفت سال بر روی موسیقی سنتی در جنوب هند مطالعه کرده است. با توجه به چنین تجربیات و مطالعاتی، وی در هر دو بعد هنر و سبک زندگی منطقه، غوطه ور شده است.

من در ابتدا آقای ریتز را به عنوان مدیر خلاقیت، در مرکز یونس منصوب کردم و سپس در سال ۲۰۰۸ تصمیم گرفتیم تا آزمایشگاه خلاقیت گرامین را با سرمایه گذاری مشترک بین شرکت مشاوره ی آقای ریتز «در حوزه مسئولیت های اجتماعی» و مرکز یونس ایجاد کنیم.

اخيرا آقای ریتز تصمیم گرفته است تا شرکت مشاوره در حوزه ی مسئولیت های اجتماعی خود را به یک کسب و کار اجتماعی تبدیل کند. بعد از ریتز، مسئولیت اداره ی آزمایشگاه خلاقیت گرامین بر عهده ی ساسكيا برایستن، مشاور سابق گروه مشاوره ای بوستن که فردی جذاب و پرانرژی است، قرار گرفت. این آزمایشگاه به تدریج به یک اتاق جوشبرای تمامی پروژه های کسب و کار اجتماعی ما در خارج از بنگلادش تبدیل شده است. در همین زمان، تیم جوانی که در آزمایشگاه مشغول به کار و متشکل از افرادی با ملیت ها و پیش زمینه های مختلف هستند، در حال بزرگتر شدن و پیشرف هستند.

خود آزمایشگاه، به صورت یک کسب و کار اجتماعی ایجاد شده است و با اینکه بر روی روش های ریشه کنی فقر مطالعه می کند، از لحاظ اقتصادی خودگردان اداره می شود. تقریبا یک سال طول کشید تا این آزمایشگاه از لحاظ عملیاتی پایدار و خودگردان بشود و سرانجام در نیمه ی دوم سال ۲۰۰۹ به نقطه ی سربه سری رسید. این آزمایشگاه تا سه ماه خدماتی به کارآموزان داوطلبی که مایلند در آنجا کار کنند تا با کسب و کارهای اجتماعی آشنا شوند، ارائه می دهد. پس از این مدت، در صورتی که این کارآموزان بتوانند مشتریانی را شناسایی کنند و یا پروژه هایی را توسعه بدهند که به آزمایشگاه این امکان را بدهد تا آنها را به عنوان کارکنان استخدام نماید، می توانند دستمزدی معادل کارمندان آزمایشگاه دریافت کنند. هزینه های عملیاتی آزمایشگاه، با استفاده از فعالیت های درآمدزایی همچون مشاوره به شرکت های بزرگ، دولت ها، بنیادها و دیگر مؤسسات و افراد در خصوص راه اندازی کسب و کارهای اجتماعی و سازماندهی سمینارها و دیگر رویدادها و دریافت هزینه ی شرکت در آن ها، پوشش داده می شود.

کسب درآمد از راه ارائه ی مشاوره برای راه اندازی کسب و کارهای اجتماعی چندان ساده نیست. شرکت هایی که مایلند تا با همکاری گرامین، یک کسب و کار اجتماعی راه اندازی کنند، سرمایه گذاری های شان در کسب و کارهای اجتماعی را به عنوان اقدامی سخاوتمندانه در نظر می گیرند که باید از جانب گرامین مورد قدردانی واقع شود و علاوه بر این تصور می کنند که گرامین باید برای تمام مسائلی را که در حین ایجاد یک کسب و کار اجتماعی با آن مواجه می شوند، بدون دریافت هیچ هزینه ای راه حل بیابد؛ بر همین اساس در اغلب موارد، این شرکت ها متوجه نمی شوند که چرا باید برای گرفتن مشاوره ها و راهنمایی ها، به یکی از سازمان های گرامین (همان آزمایشگاه خلاقیت) هزینه پرداخت کنند. بعد از گذشت مدتی، مدیران آزمایشگاه موفق شدند تا برخی از شرکت ها را متقاعد کنند که برای دست یابی به مزیت های بلند مدت، از تخصص ها و مشاوره های آزمایشگاه، با پرداخت هزینه استفاده کنند.

آزمایشگاه خلاقیت گرامین برای راه اندازی و توسعه ی ایده های کسب و کار اجتماعی، بسته ای از تجارب و دانش موجود در حوزه ی کسب و کارهای اجتماعی را به همراه کمک به ایجاد فرایندهای حرفه ای به کسب و کارها ارائه می کند و به آنها انگیزه های خلاقانه و حیاتی می دهد.

اکنون آزمایشگاه در سه زمینه ی اصلی وظایفش، گام های بزرگی را برداشته است و حتی خود من، از پویایی این آزمایشگاه متعجب شده ام. این آزمایشگاه، در حوزه ی برقراری رابطه و گسترش مفهوم کسب و کارهای اجتماعی در سطوح مختلفی مشغول به فعالیت است. این آزمایشگاه، آزمایشگاه های خلاقیتی را در کشورهای مختلف ایجاد کرده است تا کسانی که به کسب و کارهای اجتماعی علاقه دارند، بتوانند با یکدیگر ملاقات کنند و ایده ها و تجارب شان را در قالب کارگاه های آموزشی به اشتراک بگذارند. این کارگاه ها برای تمامی مشارکت کنندگان، بسیار انگیزه دهنده و آموزنده است.

علاوه بر این اقدامات، آزمایشگاه خلاقیت گرامین، دوره های آموزشی جذابی در خصوص مفهوم و تجارب کسب و کارهای اجتماعی برای مدیران ارشد، دانشجویان، بنیادها، ادارات دولتی، مراکز آموزشی و دیگر افراد علاقه مند به این حوزه برگزار می کند. در همین راستا، قرار است در نیمه ی دوم سال ۲۰۱۰، یک سری از کارگاه های آموزشی در کشورهای شرق اروپا برگزار شود که باعث می شود دانش کسب و کارهای اجتماعی، در بخش بزرگ و محرومی از جهان ترویج شود.

برای اینکه مفهوم کسب و کارهای اجتماعی تا آنجایی که امکان دارد در دنیا شناسانده شود، آزمایشگاه خلاقیت گرامین با حمایت قوي تیم مدیریت رویدادهای شرکت سی آی آرسیرویدادهای بزرگی را در این حوزه برگزار می کند. به عنوان مثال در نوامبر سال ۲۰۰۹ آزمایشگاه خلاقیت گرامین، اولین همایش جهانی گرامین را، در ولفسبورگ آلمان برگزار کرد که این همایش به مکانی برای گردهمایی تمام حامیان، شرکا و دوستداران کسب و کارهای اجتماعی تبدیل شده بود. این رویداد همزمان با بیستمین سالگرد سقوط دیوار برلین برگزار شد و باعث تقویت صحبت های ما در خصوص تخریب دیوار بعدی، که همان دیوار فقر است، شد. بعد از برگزاری این رویداد، هر ساله در ماه نوامبر همایشی در خصوص کسب و کارهای اجتماعی برگزار می شود که در آن دانشگاهیان، دانشجویان، کارآفرینان، فعالان اجتماعی، مخترعان، شرکت هایی که تمایل به راه اندازی کسب و کارهای اجتماعی دارند و تمام افراد دیگری که به موضوع کسب و کار اجتماعی علاقه مندند، در کنار یکدیگر جمع می شوند. در سال ۲۰۱۰ این همایش توسط شرکت فولكس واگن و در مرکز این شرکت در شهر آتوستادارآلمان برگزار خواهد شد. در سال ۲۰۱۱ نیز در شهر پاریس و توسط مؤسسه ی اعتباری اگری کولبرگزار خواهد شد.

در روز دهم جولای سال ۲۰۱۰ (روز جهانی کسب و کارهای اجتماعی)، رویداد بزرگ دیگری توسط آزمایشگاه خلاقیت گرامین برگزار شد تا موجب تسریع در انتشار مفهوم کسب و کارهای اجتماعی شود. این رویداد با حمایت مالی شهر میلان و در مرکز این شهر، همزمان با جشنی که در حدود ۲۰ هزار نفر در آن حضور داشتند، برگزار شد. خانم ليتيزيا موراتی، شهردار میلان، تبدیل به یکی از دوستداران کسب و کارهای اجتماعی شده است و به ما در جهت راه اندازی گرامین ایتالیا با همکاری مؤسسه یونی کردیتکمک می کند؛ علاوه بر این قرار است که در همایش اکسپو ۲۰۱۵ میلان، موضوع کسب و کارهای اجتماعی را بیان کند.

اصلی ترین نتیجه ی کارهای آزمایشگاه خلاقیت گرامین این بوده است که تا کنون، از ایجاد کسب و کارهای اجتماعی جدیدی حمایت کرده است. از جمله این کسب و کارها، می توان به سرمایه گذاری مشترک گرامین با شرکت بی ای اس اف، شرکت تجاری اوتوه و شرکت لباس های ورزشی آدیداس اشاره کرد (در فصل بعدی در خصوص این پروژه ها توضیح خواهم داد).

برای بعضی از پروژه های کسب و کار اجتماعی، به خصوص برای آن هایی که قرار است در بنگلادش ایجاد شوند، گرامین به عنوان یک شریک بالقوه برای سرمایه گذاری مشترک محسوب می شود، اما در سایر پروژه ها که احتمالا با گرامین مشارکتی ندارند، مرکز خلاقیت گرامین، دانش و تجربه ی گرامین را مستقل از خود گرامین، به کسب و کارهای اجتماعی جدید منتقل می کند.

یک کسب و کار اجتماعی می تواند در هرجایی و به وسیله ی هر فردی ایجاد شود. مرکز یونس و همچنین آزمایشگاه خلاقیت گرامین، به هر کسی که مایل به راه اندازی کسب وکار اجتماعی باشد، مشاوره می دهند تا این مفهوم گسترش پیدا کند و به از بین بردن فقر و حل دیگر مسائل اجتماعی و اقتصادی که ما در اطراف خود مشاهده می کنیم، کمک کند. (آدرس تارنمای آزمایشگاه خلاقیت گرامین http//:www . grameencl . com است. در این تارنما صفحه ای وجود دارد که افراد علاقه مند به کسب وکار اجتماعی می توانند با استفاده از آن دانش شان در این خصوص را افزایش دهند و در توسعه این دانش نیز سهیم شوند).

یک کسب و کار اجتماعی موفق همچون یک دانه است که پتانسیل بالقوه و کاملی برای رشد دارد؛ بر همین اساس کارکنان آزمایشگاه خلاقیت گرامین بسیار تمایل دارند تا این دانه را در باغ هایی در نقاط مختلف دنیا کشت کنند و به زودی این باغ ها با میوه های خوشمزه ای پر شوند.