استفتائات پیرامون وقف(شماره 70)
محتویات
استفتائات اول
ملکی یک چهارم آن ( بطور مشاع ) وقف حضرت سید الشهدا ء و امور خیریه گردیده است . در زمان حکومت سابق با حضور نماینده اوقاف سهم وقف را مجزا کرده و کشاورزان زمینهای وقف خود را مشخص نموده اند آیا این عمل شرعاً جایز است ؟ که در این صورت سهم وقف مشخص است . ویا این عمل شرعی نبوده و مقبول شرع مقدس نیست ؟ که در این صورت سهم وقف بطور مشاع خواهد بود .
پاسخ
بسمه تعالی
در افراز وقف اگر مصلحت وقف مراعات شده وتمام مقدار مشاع وقف افراز گردیده است محکوم به صحت است .
استفتائات دوم
از قدیم الایام قراء موقوفه اکثراً دارای اراضی زیر کشت بایر و چراهگاه و مرتع و تپه و کوه بلند بوده اند که ششدانگ به ثبت می رسید و از اراضی چراهگاه و مرتع بطور طبیعی بهره برداری می شد . اینک سؤال از محضرتان این است :
1) آیا اراضی مورد تعلیف و مراتع مجاور زیر کشت جزء موقوفه محسوب می شود یا خیر ؟
2) آیا این قبیل اراضی که دارای بوته های گیاه بیابانی است که جهت تعلیف همگان استفاده و بهره دهی دارد جزء اراضی موات است یا نه ؟
پاسخ
بسمه تعالی
تپه ها و کوهها و مراتع که سابقه عمران واحیاء از سوی کسی ندارد ، جزء انفال و از اموال عمومی است ، ولی هر مقدار از ان که حریم عرفی ملک یا موقوفه و از مرافق موردنیاز ملک یا موقوفه محسوب باشد ، اختصاص به همان ملک یا موقوفه دارد ، بدون اینکه ملک مالک یا جزء موقوفه محسوب باشد .
استفتائات سوم
بعضی از رقبات موقوفه نظیر باغ ، زمین ، خانه ، مسجد و غیره در سال های قبل و بعد از انقلاب در طرح توسعه و تعریض و احداث خیابانها ، جاده ها ، فضای سبز و نظایر اینهاقرار گرفته است و یا توسط ارگانها و نهادها و سازمانهایدولتی تصرف گردیده است بدون اینکه موافقت متولی موقوفه جلب شده باشد و یا بابت عرصه و اعیان آنها معوض داده شود مستدعی است جهت روشن شدن وظیفه شرعی متولیان( ائم از اشخاص و اوقاف ) و متصرفین ، حکم شرعی مسائل ذیل را بیان فرمائید .
1) آیا نهادها و سازمانهای مذکور ضامن پرداخت معوض و یا قیمت رقبه موقوفه بر اساس نرخ روز و همچنین ضامن اجرت المثل تصرفات خود از ابتداء تصرف می باشند یا خیر ؟
2) در فرض عدم پرداخت اجاره یا معوض وضعیت تصرفات آنان از نظر شرعی چگونه است ؟
3) برای پرداخت قیمت رقبه موقوفه یا دادن زمین معوض از طرف سازمان ها و نهادها به موقوفه ، آیا اذن حاکم شرع لازم است یا اینکه اداره اوقاف و متولی می توانند با توجه به قبطه موقوفه خود رأساً در مورد معوض و یا قیمت به آنها به توافق برسند ؟
پاسخ
بسمه تعالی موقوفه ای که قابل استفاده در جهت وقف باشد قابل تعویض و فروش نیست لیکن اگر کسی آن را اتلاف کرده باشد ضامن است ، و چنانچه بدون اجاره کردن از متولی شرعاً آن را مورد تصرف و استفاده قرار داده باشد ، ضامن اجرت المثل است که باید به متولی شرعی بپردازد تاجهت وقف مصرف نماید .
استفتائات چهارم
چنانچه مستأجرین موقوفات از پرداخت حقوق وقف امتناع ورزند ، آیا اداره اوقاف شرعاً مکلف به اقدام وصول حق موقوفه است ، هر چند از طریق محاکم قضائی منجر به دخالت قوای انتظامی گردد ؟ و یا در حد ابلاغ و استدعا ، رفع تکلیف می شود ؟
پاسخ
بسمه تعالی مسئول شرعی اداره امور موقوفه مؤظف است در صورت نیاز ، از طرق قانونی به حفظ و احیاء و احقاق تمام حقوق موقوفه نماید .
استفتائات پنجم
مستأجرین موقوفات به استناد اینکه سالهای متمادی سابقه تصرف در رقبه های وقف را دارند اجاره ای ناچیز و کمتر از نرخ عادلانه روز به اوقاف پرداخت می کنند آیا صرف سابقه استیجار برای مستأجرین موقوفات تا چه حد ایجاد حق نموده که جزء حقوق مکتسبه محسوب گردد ؟
پاسخ بسمه تعالی مجرد سابقه استیجار موجب استحقاق تخفیف در اجاره بهای موقوفه نیست ، و متولی شرعی موظف است در تجدید قرارداد اجاره با ملاحظه قبطه و مصلحت وقف، اجاره بهاء عادله تعیین و مطالبه نماید .
استفتائات ششم
1) شخصی به موجب وقفنامه رسمی ششدانگ یک قطعه زمین را جهت احداث مسجد وقف و تولیت آن را مادام الحیات با شخص خود و پس از فوت با عالم مسجد قرار داده است .
2) واقف شخصاً مسجد را احداث و به هنگام احداث مسجد کف آن را تبدیل به زیر زمین نموده و سه باب مغازه نیز در جنب مسجد و از همان زمین احداث و درآمد و اجاره بهاء آن را جهت احسان شب وفات خویش تعیین نموده است و بنا به اظهار عالم محل واقف از اول وقف قصد احداث زیر زمین و مغازه را داشته است .
3) واقف مجدداً ( سه سال بعد ) طی اقرارنامه رسمی فرزند خود را ناظر بر متولی تعیین نموده و در همان تاریخ به موجب اقرارنامه دیگری فرزند مورد نظر را متولی تعیین و از متولی تعیین شده قبلی ( عالم مسجد )درخواست می نماید که فرزند خود را در این امر یاری نماید . حال با عرض مراتب فوق خواهشمند است نظر مبارک را در مورد سؤالات مطروحه ذیل که مورد ابتلا است اعلام فرمائید .
الف ) آیا واقف در احداث زیرزمین و دکاکین پس از وقف زمین جهت احداث مسجد و وصیت درآمد آنها به عنوان احسان شب وفات شرعاً مجاز بوده یا خیر ؟ و در صورت دوم تکلیف بناهای احداثی چیست ؟
ب ) در صورت تأیید جواز احداث ساختمان و تنفیذ وصیت نامه آیا اجاره بهاء عرصه زیرزمین و دکاکین متعلق به مسجد خواهد بود یا خیر ؟
ج ) نصب ناظر متولی دیگر علاوه بر متولی تعیین شده قبلی در وقف نامه اولیه وجه شرعی داشته یا خیر ؟
و در صورت صحت عمل نحوه اقدام و رفتار متولیان نسبت به یکدیگر چگونه خواهد بود ؟
شماره : 9643
تاریخ : 12/10/71
پاسخ
بسمه تعالی
در تاریخ وقف زمین برای احداث مسجد اگر قبض و اقباض وقف متحقق نشده و هنگام احداث ساختمان مسجد ، زیر زمین و مغازه ها را برای خود منظور نموده فقط مسجد احداثی را به عنوان مسجد ساخته و در اختیار نمازگزاران قرار داده است زیر زمین و مغازه ها در این صورت جزء وقف نیست ، و بر این فرض وصیت او را جمع به درآمد زیر زمین و مغازه ها برای خودش بی اشکال است ، و راجع به تولیت و ناظر ، اگر بعد از تمامیت وقف و بدون اینکه قبلاً تجدید نظر در ناظر و متولی موقوفه را برای خودش شرط کرده باشد ، اقدام بر تغییر تولیت کرده باشد اقدام مذکور باطل و لغو است .
