انسان شناسی یاریگری

از ویکی خیر
پرش به: ناوبری، جستجو

عنوان کتاب

انسان شناسی یاریگری

مولف

دکتر مرتضی فرهادی

ناشر

نشر ثالث

سال نشر

1388


معرفی اجمالی

تصویر روی جلد
تصویر پشت جلد


دکتر مرتضی فرهادی که حدود 5 دهه از عمر خویش را صرف مطالعه و پژوهش در حوزه علوم اجتماعی و به خصوص جامعه شناسی تعاون نموده است، در مقدمه این کتاب از سختی ها و در عین حال شگفتی های این مسیر سخن به میان آورده است. دکتر فرهادی که صاحب نظریه توسعه بومی می باشد علوم اجتماعی غربی و به طور مشخص جامعه شناسی در سطح جهانی را در پی مشروعیت بخشی به نظام های قدرت و سلطه دانسته و روی آوردن به موضوع های جزئی، کمی، جداشده از بستر تاریخی و مسائل انحرافی را از اشکالات آن برشمرده است. ایشان در کتاب علت عدم توفیق این علوم در کشورهای توسعه نیافته را طبیعت غیر بومی آن عنوان نمودند. نظریه برکت بخشی و خیر افزایی در برابر نظریه خیر محدود و بازده نزولی ؛تعاون بقا به جای تنازع بقا؛ دگر خواهی در برابر خویشتن خواهی؛ جمع در برابر فرد؛ جایگزینی نفع جمعی در برابر نفع فردی و رفاقت به جای رقابت از مضامین مورد تاکید دکتر فرهادی طی سال ها تحقیق بوده که در این کتاب پیرامون آنها نگاشته اند. درباره ی رد نظریه خیر محدود و بازده نزولی جورج. م. فاستر(1962) افزودن دانش ضمنی و دانش و فن آوری سنتی، فهم، بازتولید و به کار گیری آموزه های فرهنگی، تاریخی و مذهبی، ارزش ها و هنجارهای کار مشارکتی را از موارد قابل استناد در بی اثر دانستن نظریه فاستر می داند. در تبیین بیشتر اضافه می کند:" باور به نیروهای برکت بخشی فراتجربی- چه در بینش و چه در کنش- و خیر محدود فیزیکی به خیر نامحدود متافیزیکی که در مهمان نوازی های افراطی، بخشش های شگفت آور، داشتن فرزندان زیاد و... همگی از نشانه های این باورمندی است که روستاییان ایران را دریادل کرده است". همچنین است گذاشتن یک صفر کنار یک عدد، ترکیب عناصردر شرایط متعارف، لقاح گیاهان و جانوران و... مصادیقی از نظریه برکت بخشی و خیر افزایی در این کتاب است.

و در مقدمه می خوانیم: "مولف حتی خود را مدیون نام ها و نظریاتی می داند که موردی با آن ها مخالفت ورزیده و در برابر آنها ایستاده است. زیرا بر این باور است که رویارویی اندیشه ها- بر خلاف جنگ و ستیز فیزیکی- خود یکی از مصادیق برکت بخشی و خیر خیزی است."

و در ادامه ضمن تبیین مفهوم پتانسیل فرهنگی به عنوان ابر بارنده و خیر زاینده و افزاینده از گسل و انقطاع فرهنگی که همانا جدایی نسل های جدید در اغلب کشورهای توسعه نیافته از تجربیات تاریخی و عدم استفاده از ذخایر و ثروت های فرهنگ ملی و بومی است یاد کرده است.

رفتارهای یاریگرانه جانوران، ضرورت ها، پیشینه و تاریخچه یاریگری(همکاری و مشارکت)، فضای مفهومی مشارکت، نظریه های همکاری و گونه شناسی نظریه های مربوط به همکاری درکار اندیشه ورزان و دانشمندان علوم اجتماعی، دلایل کم توجهی نسبی به همکاری در علوم اجتماعی، نقد آرا در تعریف و گونه شناسی مفهوم یاریگری، گونه شناسی یاریگری ها و تعاونی های سنتی در ایران، ساخت های جهانی همکاری، نقد نظریه تکروی و ناهمکاری ایرانیان و فرهنگ ایرانی و مشارکت موضوع هایی است که در 10 فصل و 631 صفحه کتاب به آنها پرداخته شده است.

در فصل هفتم کتاب آمده است: طبقه بندی انواع همکاری: درون سویه یا خود یاری؛ میان سویه یا همیاری؛ برون سویه یا دگریاری

درون سویه یا خودیاری : کمک به خود در فضای گروهی که در این صورت نیروی افراد گروه یک کاسه و سازمان یافته می شود و کارایی وکیفیت لازم برای پیشبرد هدف به دست می آید.

میان سویه یا همیاری: جریانی دوسویه و هم ترازانه(کسانی که از نظر اقتصادی و منزلت اجتماعی در شرایط یکسانی قرار دارند) که نوعی مبادله تأخیری در آن صورت می پذیرد و در آن انتظار کمک متقابل وجود دارد.

برون سویه یا دگریاری(هم ترازانه و ناهم ترازانه): در آن انتظار کمک متقابل وجود ندارد و نوعی بخشش است. انگیزه این کار غیر اقتصادی و شامل اجر اخروی و کسب منزلت اجتماعی است. فصل پایانی کتاب با عنوان فرهنگ ایرانی و مشارکت و با جملاتی از گلدنر آغاز می شود: " برخی از فرهنگ ها روحیه ی امدادگری را بدون توجه به این که آنها به ما کمک کرده اند یا نکرده اند می پروراند، در حالی که در دیگر جوامع ممکن است بازگشت انتفاع از عمل امدادگرانه مد نظر باشد" ضمن اشاره به آیات قرآن و تاکید قرآن به نیکوکاری و دگریاری و ارایه مصادیق آن در ادبیات فارسی، کتاب انسان شناسی یاریگری با ابیات زیر و نگاهی به مشارکت سنتی زنان ایرانی با محور همیاری به پایان می رسد.

بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی بدرد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی غمی نشاید که نامت نهند آدمی


محمد خلیلیان