ثواب

پاداش بر نیکی را ثواب مي‌گويند و از آن در بابهايي نظير طهارت، صلات، خمس، صوم،جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و ارث سخن رفته است.

پاداش دهنده

خداي متعال در راستاي مصلحت بندگان، تکاليفي الزامي و غير الزامي بر عهده آنان نهاده است. بندگان با عمل به اين تکاليف هيچ گونه حقّي بر خدا پيدا نمي‏کنند؛ ليکن خداي مهربان چنين بندگاني را مشمول فضل و کرم خويش قرار داده و براي اعمال نيک آنان پاداش مقرّر کرده است.

پاداش گيرنده

هرکسي که توفيق انجام دادن عمل نيک و محبوب خداوند متعال را پيدا کند مستحق پاداش است؛ ليکن پاداش اخروي تنها به مؤمنان اختصاص دارد.

عمل مورد پاداش

هر عمل صالح و محبوب و مطلوب خداوند از عبادات و طاعات، خواه واجب باشد يا مستحب؛ از افعال جوارحي باشد، همچون نماز يا از افعال قلبي، همچون اعتقادات صحیح و محبوب خداوند. نیت کار خير، هرچند نيّت کننده توفيق به جا آوردن آن را نيابد پاداش دارد؛ بلکه اعمال مباحی که به قصد قربت انجام مي‏گيرد ـ مانند خوردن براي توانمندي بر عبادت، خوابیدن جهت رفع خستگي و کسب نشاط براي طاعت ـ نيز داراي ثواب است.

شرايط ثواب

قصد قربت و ایمان دو شرط پاداش است و بدون آن دو، پاداشي به صاحب عمل تعلّق نمي‏گيرد.

عبادت به قصد امتثال يا ثواب

بنده اگر به قصد ثواب عبادتي انجام دهد از دو صورت بيرون نيست؛ زيرا تحصيل ثواب يا داعي بر عبادت است؛ يعني عبادت به قصد اطاعت و امتثال انجام مي‏گيرد و داعي و باعث آن تحصيل ثواب است و يا عبادت به قصد ثواب بردن به‏جا آورده مي‏شود نه به قصد امتثال.عبادت در صورت اوّل،صحيح و داراي ثواب است؛ ليکن در صورت دوم، بطلان عمل و عدم ترتّب ثواب بر آن به مشهور نسبت داده شده است.

مراتب ثواب

افزايش يا کاهش ثواب معلول عواملي چند است، از جمله: نيّت که ميزان خلوص آن در افزايش يا کاهش ثواب دخيل است؛ دشواري عمل. عمل دشوارتر داراي ثواب برتر است زمان، مانند عبادت در ماه رمضان، بويژه شب قدر، شب عید فطر و قربان و هنگام سحر که موجب افزايش پاداش مي‏گردد و مکان، همچون مسجد، بويژه مسجد الحرام و مشاهد مشرفه که عبادت در آنها ثواب بيشتري دارد.

اهداي ثواب

انجام دادن عبادت و اهداي ثواب آن به مؤمنان، بويژه معصومان عليهم السّلام و عالمان ربّاني مستحب است و ثواب عمل اهدايي به ايشان خواهد رسيد

منبع

فرهنگ فقه فارسی مطابق با مذهب اهل بیت علیه السلام ج۲، ص۶۹۴-۶۹۵.