ریا

تظاهر و خودنمایی برای انجام عملی نیک را ریا می گویند که در عبادت موجب بطلان آن می باشد. از احکام آن در باب صلات سخن گفته‌اند.

معنای ریا

ریا عبارت است از ظاهر سازی و تظاهر به عمل نیک ، بدون آنکه غرض اصلى انجام دادن آن باشد؛ بلکه مقصود، نمودن آن به دیگران به منظور پاکدامن و نیکوکار جلوه دادن خویش باشد، در حالى که در واقع چنین نیست. ریا در عبادت با انجام دادن عبادت براى غیر خدا به قصد خود نمایى و نشان دادن آن به مردم تحقق مى‌یابد. مقابل آن اخلاص قرار دارد.

بطلان عبادت به واسطه ریا

اخلاص شرط صحّت عبادت و ریا در آن حرام و موجب بطلان عمل است.

انواع ریا در عبادت

بطلان عبادت با ریا چند گونه متصور است: ۱. عبادت تنها به قصد خودنمایی و نشان دادن به دیگران انجام گیرد. ۲. عبادت هم به قصد امتثال امر خدا و هم به قصد خودنمایى انجام گیرد؛ بدین گونه که هریک از ریا و امتثال در عبادت دخیل باشد و محرّک عبادت کننده هر دو امر، توأمان باشد. ۳. هریک از ریا و امتثال امر، انگیزه‌اى مستقل براى عبادت باشد؛ به گونه‌اى که هر کدام بدون ضمیمه دیگرى براى صدور عبادت از فرد کافی باشد؛ هرچند هر دو در عبادتى جمع شده‌اند. ۴. امتثال، انگیزه‌اى مستقل باشد؛ به گونه‌اى که به تنهایى در صدور عبادت از فرد کافى باشد؛ لیکن ریا انگیزه‌اى تبعی باشد؛ به گونه‌اى که به تنهایى محرّک شخص بر عبادت نگردد. قول به عدم بطلان در دو صورت آخر بهسید مرتضى از قدما نسبت داده شده است.

ریا در بعض عبادت

در بطلان عبادت به ریا فرقى بین ریا در تمامى عبادت یا جزئى از آن، اعم از اجزاىواجب ومستحب نیست. برخى، ریا در جزء مستحب ، مانند قنوت را موجب بطلان عبادت ندانسته‌اند. برخى دیگر، ریا در جزء واجب را موجب بطلان همان جزء دانسته و گفته‌اند: در صورت تدارک آن با اخلاص ، به شرط عدم استلزام محذوری ، مانند از بین رفتن موالات عبادت صحیح است.

ریا در مقدمات عبادت

ریا در مقدمات عبادت ، مانند رفتن به مسجد جهت گزاردن نماز و یا پس از عبادت و یا در اعمال خارج از ماهیّت عبادت، مانند تحت الحنک انداختن در نماز موجب بطلان عبادت نیست، مگر آنکه ریا- در صورت آخر- به ریا در نماز گزاردن با تحنّک برگردد، که در این صورت موجب بطلان آن مى‌شود.

ریا در خصوصیت عمل

ریا در خصوصیات عمل- ونه اصل آن- مانند ریا در گزاردن نماز در مسجد یا اول وقت یا با جماعت نیز- بنابر قول برخى- موجب بطلان عبادت مى‌شود. برخى در بطلان عمل به آن اشکال کرده‌اند.

منبع

فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۲۱۰-۲۱۱.