زهد

از ویکی خیر
پرش به: ناوبری، جستجو

زهد یکی از بارزترین محسنات اخلاقی است و هرکس این صفت را داشته باشد زاهد می گویند. زهد از فضائل اخلاقى ، مقابل رغبت می باشد.

معنای لغوی زهد

زهد در لغت به معناى ترک و رویگردانی آمده است. زهد نسبت به چیزى به معناى میل نداشتن و ترک آن مى‌باشد. مقابل آن «رغبت  » قرار دارد که به معناى میل به چیزى است.

معنای اصطلاحی زهد

مراد از زهد در اصطلاح، رویگردانىقلب از دنیا و توجه به آخرت است. [۱] [۲] البته زهد در ترک دنیا خلاصه نمى‌شود. زهد کامل و تام عبارت است ازرویگردانی دل از آنچه انسان را از خدا غافل کرده، از توجه به او باز مى‌دارد. از این رو، طبق روایتى، جبرئیل در پاسخ پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله کهتفسیر زهد را از او پرسیده بود، گفت: «زاهد ، آنچه را آفریدگارش دوست دارد، دوست مى‌دارد و آنچه را آفریدگارش ناخوش دارد، ناخوش مى‌دارد و در حلال دنیا بر خود سخت مى‌گیرد (و از آن در حدّ ضرورت استفاده مى‌کند) و به حرام آن توجه نمى‌کند؛ زیرا حلال آن حساب دارد و حرامش کیفر». [۳] در روایات بسیارى به زهد در دنیا ترغیب و تشویق شده و آثار بزرگ و ارزشمندى براى آن بیان گشته است؛ از جمله: امام صادق علیه السّلام مى‌فرماید: هر کس در دنیا زهد پیشه کند، خداوند قلب او را کانون حکمت قرار مى‌دهد و زبانش را بدان گویا مى‌سازد و او را به عیوب دنیا؛ هم درد و هم درمان آن بینا مى‌گرداند و وى را با سلامت از دنیا به بهشت مى‌برد». [۴] در حدیثى دیگر از آن حضرت آمده است: «همه خیر در خانه‌اى نهاده، وکلید آن، دل کندن از دنیا قرار داده شده است»؛ سپس افزود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: «مرد، شیرینى ایمان را نمى‌چشد تا اینکه برایش اهمیتى نداشته باشد که چه کسى از دنیا بهره مى‌برد». آنگاهامام فرمود: «قلبهاى شما از چشیدن شیرینىایمان محروم است تا آنکه در دنیا زهد بورزد». [۵]

کاربرد زهد در فقه

از عنوان یاد شده به مناسبت در باب زکات و قضاء سخن گفته‌اند.

احکام زهد

تحصیل زهد

تحصیل صفت زهد ، مستحب و بر آن تأکید شده است. [۶]

احکام زهد در قضاوت

بنابر قول برخىقدما ، از شرایط قاضی ، زاهد بودن است. بنابر این، حکم قاضی غیر زاهد نافذ نیست. [۷] [۸] هرگاه دو طرف نزاع ، جهت فصل خصومت ، جداگانه به فقیهى رجوع کنند و هر یک از آن دو، خلاف دیگرى حکم صادر کند حکم آن که عالم‌تر و زاهدتر است،نافذ خواهد بود. [۹]

احکام زهد در زکات

در بین مستحقان [[زکات] ، مستحب است صاحبان فضیلت از جهت علم و زهد در مقدار پرداخت، بر دیگران ترجیح داده شوند. [۱۰] [۱۱]

پانویس

منبع

فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۳۱۷-۳۱۸.