سیاست‌گذاری امر خیر در ایران: ضرورت و کارکرد
چکیده
حوزه‌ی امر خیر از عرصه‌های مهم زندگی اجتماعی است که سامان دادن به آن و تدبیر شایسته در حل مسائل و مشکلات مرتبط، آثار همگانی سودمندی را به همراه دارد. برداشت موّسع و گسترده از امر خیر آن را از حیطه‌ی محدودِ حمایت از محرومان فراتر برده و ضمن گسترش عدالت اجتماعی، تسهیل و تسریع توسعه‌ی پایدار و همه‌جانبه را محقق می‌سازد. با چنین نگرش و دیدگاهی می‌توان مصادیق و جلوه‌های امر نیک را در بسیاری از قلمروهای حیات بشری به نظاره نشست و به تبع آن از نهاد دولت نیز انتظار سیاست‌گذاری عقلانی را داشت. از آن جا که تمرکز دانش سیاست‌گذاری عمومی بر مطالعه‌ی سیاست‌ها و کنش‌های دولت و نیز بررسی پیامدها و نتایج حاصل از این تصمیمات و عملکردها است، حوزه‌ی امر خیر و نیکوکاری را با توجه به گستره، اهمیت و اثرگذاری‌اش می‌توان از حوزه‌های مطالعاتی مهم آن برشمارد. اگرچه طبیعی است که به دلیل نوپا بودن دانش سیاست‌گذاری در ایران تحقیقات زیادی در حوزه‌ی سیاست‌گذاری امر خیر انجام نشده باشد. با این وجود، چه به لحاظ عملی و چه از جنبه‌ی علمی، این گونه مطالعات در ایران به عنوان کشوری که نیک‌اندیشی، نیک‌گفتاری و نیک‌کرداری و رفتار و منش خوب و توأم با مهربانی با هم‌نوعان به منزله‌ی سنتی قوی، دیرینه و باستانی در آن ریشه دارد و از نمادهای دینی، فرهنگی و هویتی‌اش به حساب می‌آید ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. بر این اساس، پژوهشگران علوم سیاست‌گذاری می‌توانند با شناسایی و صورت‌بندی دقیق معضلاتی به سیاست‌گذاران در تصمیم‌گیری و انتخاب راهکارها و خط‌مشی‌های صحیح یاری رسانند. همچنین، تحلیل‌گران سیاست‌گذاری قادرند به ارزیابی اقدامات و راهبردهای دولت در این حوزه مبادرت ورزند و فرایند اجرا را به بوته‌ی نقد کشند و نیز با ارائه‌ی پیشنهادات سیاستی فرصتی برای بازسازی و اصلاح سیاست‌ها فراهم آید تا زمینه‌ها و بسترهای لازم برای فعالیت، مشارکت و کنشگری افراد و سازمان‌های مردم‌نهاد در امور خیر مهیا شود. در مجموع، کارایی و اثربخشی سیاست‌گذاری امر خیر در جامه‌ی عمل پوشاندن به اهداف و کارکردهای فرایند سیاست‌گذاری عمومی و نیز ساختن جامعه‌ای امن، سالم و هم‌افزا در مسیر توسعه نقش بسیار مهمی ایفا می‌نماید.
کلیدواژه ها: سیاست‌گذاری امر خیر، سیاست‌گذاری عمومی، نهاد دولت، عدالت اجتماعی، فرایند توسعه
