صفحهٔ اصلی: تفاوت بین نسخه‌ها

از ویکی خیر
پرش به: ناوبری، جستجو
سطر ۱: سطر ۱:
[[انفاق]]، یکی از [[فضایل اخلاقی]] که در [[اسلام]] به طور مکرر به آن سفارش شده است، و در [[قرآن]] نیز به آن پرداخته شده است.
+
<!--        BANNER ACROSS TOP OF PAGE        -->
 +
{| id="mp-topbanner" style="width:100%; background:#f9f9f9; margin:1.2em 0 6px 0; border:1px solid #ddd;"
 +
| style="width:61%; color:#000;font-family:'B Mitra', Tahoma, Arial" |
 +
<!--        "WELCOME TO WIKIPEDIA" AND ARTICLE COUNT        -->
 +
{| style="width:280px; border:none; background:none;"
 +
| style="width:280px; text-align:center; white-space:nowrap; color:#000;" |
 +
<div style="font-size:162%; border:none; margin:0; padding:.1em; color:#000;">به [[ویکی خیر]] خوش آمدید</div>
 +
<div style="top:+0.2em; font-size:95%;">مکانی برای به اشتراک گذاری موضوعات مرتبط با انواع خیر</div>
 +
<div id="articlecount" style="font-size:85%;">[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]]مطلب اشتراک گذاری شده است </div>
 +
|}
 +
<!--        PORTAL LIST ON RIGHT-HAND SIDE        -->
 +
| style="width:13%; font-size:95%;" |
 +
* [[Portal:خیریه ها|خیریه ها]]
 +
* [[Portal:خیرین|خیرین]]
 +
| style="width:13%; font-size:95%;" |
 +
* [[Portal:مقالات|مقالات]]
 +
* [[Portal:روایات|روایات]]
  
==تعریف لغوی انفاق==
 
  
این واژه از ریشه «ن ـ ف ـ ق» به معنای کم شدن، نابود شدن، هزینه کردن، مخفی کردن و پوشاندن است.
+
|}
<ref>
+
<!--        MAIN PAGE BANNER        -->
[http://lib.eshia.ir/20007/10/358/%D9%86%D9%82%D8%B5  لسان‌العرب، ج۱۴، ص۲۴۲.]
+
{{#if:{{Main Page banner}}|
</ref>
+
<table id="mp-banner" style="width: 100%; margin:4px 0 0 0; background:none; border-spacing: 0px;">
<ref>
+
<tr><td class="MainPageBG" style="padding:2px 8px; background-color:#fffaf5; border:1px solid #f2e0ce; color:#000; font-size:100%;">{{Main Page banner}}
 +
</td></tr>
 +
</table>
 +
}}
 +
<!--        TODAY'S FEATURED CONTENT        -->
 +
{| id="mp-upper" style="width: 100%; margin:4px 0 0 0; background:none; border-spacing: 0px;"
 +
<!--        TODAY'S FEATURED ARTICLE; DID YOU KNOW        -->
 +
| class="MainPageBG" style="width:55%; border:1px solid #cef2e0; background:#f5fffa; vertical-align:top; color:#000;" |
 +
{| id="mp-left" style="width:100%; vertical-align:top; background:#f5fffa;"
 +
|-
 +
| style="padding:2px;" | <h2 id="mp-dyk-h2" style="margin:3px; background:#cef2e0; font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #a3bfb1; text-align:right; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">مقالات</h2>
 +
|-
 +
| style="color:#000; padding:2px 5px 5px;" | <div id="mp-dyk">{{مقالات}}</div>
 +
|}
 +
| style="border:1px solid transparent;" |
 +
<!--        IN THE NEWS; ON THIS DAY        -->
 +
| class="MainPageBG" style="width:45%; border:1px solid #cedff2; background:#f5faff; vertical-align:top;"|
 +
{| id="mp-right" style="width:100%; vertical-align:top; background:#f5faff;"
 +
| style="padding:2px;" | <h2 id="mp-itn-h2" style="margin:3px; background:#cedff2; font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #a3b0bf; text-align:right; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">خیریه ها</h2>
 +
|-
 +
| style="color:#000; padding:2px 5px;" | <div id="mp-itn">{{خیریه ها}}</div>
 +
|-
 +
| style="padding:2px;" | <h2 id="mp-otd-h2" style="margin:3px; background:#cedff2; font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid #a3b0bf; text-align:right; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">
 +
روایات
 +
</h2>
 +
|-
 +
| style="color:#000; padding:2px 5px 5px;" |
 +
<div id="mp-otd">{{روایات}}</div>
  
[http://lib.eshia.ir/20003/3/286/%D9%86%D9%81%D8%AF  القاموس المحیط، ج۲، ص۱۲۲۷.]
+
__NOTOC____NOEDITSECTION__
</ref>
 
<ref>
 
 
 
مقاییس اللغه، ج۵، ص۴۵۴.
 
</ref>
 
==تعریف اصطلاحی انفاق==
 
 
 
در کاربرد رایج [[قرآن کریم]] و متون دینی، [[انفاق]] اصطلاحاً به اعطای مال یا چیزی دیگر در راه خدا به فقیران و دیگر راههای مورد نیاز گفته می‌شود.
 
<ref>
 
التعریفات، ج۱، ص۵۳.
 
</ref>
 
<ref>
 
فرهنگ معارف اسلامی، ج۱، ص۳۲۳
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
التوقیف، ج۱، ص۱۰۰.
 
</ref>
 
به نوشته راغب
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/15362/1/502/%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%D8%A7%D8%A1  مفردات، ص۸۱۹، «نفق».]
 
</ref>
 
[ [انفاق]] از آن رو به بخشیدن مال اطلاق می‌شود که با بخشش، به ظاهر مال فنا و زوال می‌یابد. به نظر برخی واژه‌شناسان
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/20009/1/82/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%A1    الفروق اللغویه، ص۸۲ ۸۳.]
 
</ref>
 
[[انفاق]] با «اعطا» ازآن جهت متفاوت است که در [[انفاق]] همواره مالکیت شیء [[انفاق]] شده منتقل می‌شود؛ ولی در اعطا لزوماً چنین نیست، ازاین‌رو اسناد [[انفاق]] را به خداوند مجازی و آن را در آیه «یُنفِقُ کَیفَ یَشاء»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/118/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F  مائده/سوره۵، آیه۶۴.]
 
</ref>
 
به معنای رساندن رزق به بندگان دانسته‌اند.
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۶، ص۱۵۵.
 
</ref>
 
افزون بر واژه «نفق» و مشتقات آن که بیش از ۷۰ بار و غالباً به معنای اصطلاحی آن در [[قرآن]] آمده، [[قرآن]] با واژگان و تعابیری دیگر نیز به این موضوع اشاره کرده است؛ مانند: صدقه یا صدقات
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/44/%D8%B5%D9%8E%D8%AF%D9%8E%D9%82%D9%8E%D8%A9%D9%8D    بقره/سوره۲، آیه۲۶۳. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/44/%D8%B5%D9%8E%D9%84%D9%92%D8%AF%D9%8B%D8%A7  بقره/۲، آیه۲۶۴.]
 
</ref>
 
<ref> 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%8E%D9%91%D8%AF%D9%8E%D9%82%D9%8E%D8%A7%D8%AA%D9%90  بقره/سوره۲، آیه۲۷۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/198/%D9%88%D9%8E%D9%8A%D9%8F%D8%A4%D9%92%D8%AA%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E    توبه/سوره۹، آیه۷۱.]
 
</ref>
 
زکات با مشتقات آن
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/117/%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D8%B9%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  مائده/سوره۵، آیه۵۵.]
 
</ref>
 
اعطاء
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/595/%D8%A3%D9%8E%D8%B9%D9%92%D8%B7%D9%8E%D9%89  لیل/سوره۹۲، آیه۵.]
 
</ref>
 
، ایتاء
 
<ref>
 
احکام القرآن، ج۲، ص۶۴۲.
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/27/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8E%D9%91%D8%A8%D9%90%D9%8A%D9%84%D9%90  بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/352/%D9%8A%D9%8F%D8%A4%D9%92%D8%AA%D9%8F%D9%88%D8%A7  نور/سوره۲۴، آیه۲۲.]
 
</ref>
 
، جهاد کردن با مال
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/194/%D9%88%D9%8E%D8%AC%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%90%D8%AF%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92  توبه/سوره۹، آیه۴۱. ]
 
</ref>
 
، [[قرض الحسنه]] دادن به خداوند
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/39/%D9%8A%D9%8F%D9%82%D9%92%D8%B1%D9%90%D8%B6%D9%8F  بقره/سوره۲، آیه۲۴۵.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D9%8A%D9%8F%D9%82%D9%92%D8%B1%D9%90%D8%B6%D9%8F  حدید/۵۷، آیه۱۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/539/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D9%82%D9%92%D8%B1%D9%8E%D8%B6%D9%8F%D9%88%D8%A7  حدید/۵۷، آیه۱۸.]
 
</ref>
 
[[اطعام]]
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/594/%D8%A5%D9%90%D8%B7%D9%92%D8%B9%D9%8E%D8%A7%D9%85%D9%8C    بلد/سوره۹۰، آیه۱۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/579/%D8%AD%D9%8F%D8%A8%D9%90%D9%91%D9%87%D9%90  انسان/سوره۷۶، آیه۸. ]
 
</ref>
 
[[رزق]]
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/78/%D9%81%D9%8E%D8%A7%D8%B1%D9%92%D8%B2%D9%8F%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%87%D9%8F%D9%85  نساء/سوره۴، آیه۸.]
 
</ref>
 
همچنین آیات مربوط به پاره‌ای تکالیف مالی، مانند پرداختن [[ زکات]]
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/7/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D8%B1%D9%92%D9%83%D9%8E%D8%B9%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92  بقره/سوره۲، آیه۴۳.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/12/%D9%84%D9%90%D9%84%D9%86%D9%8E%D9%91%D8%A7%D8%B3%D9%90    بقره/سوره۲، آیه۸۳.]
 
</ref>
 
یا کفاره
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/122/%D8%A5%D9%90%D8%B7%D9%92%D8%B9%D9%8E%D8%A7%D9%85%D9%8F  مائده/سوره۵، آیه۸۹.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/123/%D8%B7%D9%8E%D8%B9%D9%8E%D8%A7%D9%85%D9%8F  مائده/سوره۵، آیه۹۵.]
 
</ref>
 
را می‌توان از مصادیق [[انفاق]] (به معنای عام آن) دانست. البته در مواردی معدود، مراد از واژه [[انفاق]] در [[قرآن]] مفهومی جز معنای اصطلاحی دانسته شده است.
 
<ref>
 
بصائر ذوی التمییز، ج۵، ص۱۰۶.
 
</ref>
 
==گستره انفاق==
 
 
 
[[انفاق]] در راه خدا را از جهات گوناگون می‌توان تقسیم کرد؛
 
 
 
===تقسیم انفاق از جهت مادی یا معنوی بودن ===
 
[[انفاق]] گاه در امور مادی و مال است و گاه در امور معنوی. مصداق بارز [[انفاق]] در [[قرآن کریم]]، انفاق اموال است؛ مانند: «جـهِدوا بِاَمولِکُم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/194/%D9%88%D9%8E%D8%AC%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%90%D8%AF%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92    توبه/سوره۹، آیه۴۱.]
 
</ref>
 
، «اَنفِقوا مِن طَیِّبـتِ ما کَسَبتُم...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/45/%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92    بقره/سوره۲، آیه۲۶۷. ]
 
</ref>
 
در برخی آیات مراد از [[انفاق]] فراتر از [[انفاق مادی]] است؛ از جمله [[انفاق]] در آیه ۳ [[سوره بقره]]: «هُدًی لِلمُتَّقین...
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/45/%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92    بقره/سوره۲، آیه۲. ]
 
</ref>
 
و مِمّا رَزَقنـهُم یُنفِقون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/2/%D8%B1%D9%8E%D8%B2%D9%8E%D9%82%D9%92%D9%86%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%8F%D9%85%D9%92  بقره/سوره۲، آیه۳.]
 
</ref>
 
که سرمایه‌های معنوی مانند نیروی عقل و دانش را نیز در بر می‌گیرد.
 
<ref>
 
 
 
تفسیر قرطبی، ج۱، ص۱۲۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/1/87/%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%87  مجمع البیان، ج۱، ص۱۲۲. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/1/74/%D8%B9%D9%84%D9%85    نمونه، ج۱، ص۷۴. ]
 
</ref>
 
واژه «خیر» در آیه ۲۱۵ [[سوره بقره]]:«قُل ما اَنفَقتُم مِن خَیر فَلِلولِدَینِ والاَقرَبینَ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/33/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  بقره/سوره۲، آیه۲۱۵. ]
 
</ref>
 
را نیز بسیاری از مفسران به مال تفسیر کرده‌اند
 
<ref>
 
 
 
جامع‌البیان، مج۲، ج۲، ص۴۶۵.
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/70/%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%88%D8%A7  مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۴۶.]
 
</ref>
 
؛ ولی برخی آن را اعم از مال می‌دانند.
 
<ref>
 
تسنیم، ج۲، ص۱۷۰.
 
</ref>
 
واژه «شَیء» در آیه ۶۰ [[سوره انفال]]: «و ما تُنفِقوا مِن شَیء فی سَبیلِ اللّهِ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/184/%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%AE%D9%8E%D9%8A%D9%92%D9%84%D9%90    انفال/سوره۸، آیه۶۰.]
 
</ref>
 
نیز به نظر برخی مفسران افزون بر امور مادی، شامل امور معنوی هم می‌شود
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/7/228/%DA%A9%D9%84%D9%85%D9%87    نمونه، ج۷، ص۲۲۸. ]
 
</ref>
 
؛ همچنین جمله «تُنفِقوا مِمّا تُحِبّونَ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/62/%D8%B4%D9%8E%D9%8A%D9%92%D8%A1%D9%8D    آل عمران/سوره۳، آیه۹۲.]
 
</ref>
 
شامل سرمایه‌های غیر مادی همچون عقل و آبرو نیز می‌شود.
 
<ref>
 
الفرقان، ج۳، ص۲۴۵.
 
</ref>
 
===تقسیم انفاق از جهت حکم شرعی===
 
[[انفاق]] از جهت حکم شرعی نیز به انفاق واجب و مستحب و حرام قابل تقسیم است.
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۲، ص۶۶۰.
 
</ref>
 
<ref>
 
القوانین الفقهیه، ج۱، ص۳۲۵.
 
</ref>
 
انفاق واجب طیف گسترده‌ای از واجبات مالی، مانند [[زکات]]، [[خمس]]، [[کفارات مالی]]، اقسام [[فدیه]] و [[نفقات واجب]] را شامل می‌شود
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/2/405/%D9%8A%D9%85%D9%86%D8%B9  المیزان، ج۲، ص۴۰۵.]
 
</ref>
 
؛ به عنوان مثال، [[زکات]] از مصادیق بارز [[انفاق واجب]] است که مفسران در ذیل برخی آیات مربوط به [[زکات]]
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/15/9/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%8A    المیزان، ج۱۵، ص۹ ۱۰. ]
 
</ref>
 
و [[انفاق]]
 
<ref>
 
 
 
جامع‌البیان، مج۶، ج۱۰، ص۱۵۶ـ۱۵۷.
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/12023/1/87/%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%87  مجمع‌البیان، ج۱، ص۱۲۲.]
 
</ref>
 
از جمله آیه ۳ [[سوره بقره]]:«و مِمّا رَزَقنـهُم یُنفِقون» و آیه «والَّذینَ یَکنِزونَ الذَّهَبَ والفِضَّةَ ولا یُنفِقونَها فی سَبیلِ اللّهِ فَبَشِّرهُم بِعَذاب اَلیم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/192/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E%D9%87%D9%8E%D8%A7    توبه/سوره۹، آیه۳۴.]
 
</ref>
 
این نکته را یادآور شده‌اند.
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۶، ج۱۰، ص۱۵۶ـ۱۵۷
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/5/46/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%83%D8%A7%D8%A9    مجمع‌البیان، ج۵، ص۴۶.]
 
</ref>
 
از موارد دیگر انفاقهای واجب پرداخت [[خمس]] است: «واعلَموا اَنَّما غَنِمتُم مِن شَیء فَاَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/182/%D8%BA%D9%8E%D9%86%D9%90%D9%85%D9%92%D8%AA%D9%8F%D9%85  انفال/سوره۸، آیه۴۱.]
 
</ref>
 
مصداق دیگر، نفقه واجب زوجه و فرزندان است که بر عهده زوج گذارده شده: «،و عَلَی المَولودِ لَهُ رِزقُهُنَّ وکِسوَتُهُنَّ بِالمَعروف»
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/37/%D9%85%D9%8E%D9%88%D9%92%D9%84%D9%8F%D9%88%D8%AF%D9%8C  بقره/سوره۲، آیه۲۳۳. ]
 
</ref>
 
و نیز کفارات مالی؛ مانند کفاره سوگند
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/107/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D8%A4%D9%92%D9%85%D9%90%D9%86%D9%8E%D8%A7%D8%AA%D9%90  مائده/سوره۵، آیه۸۹.]
 
</ref>
 
، افزون بر این، گاه در موارد ضروری به دلایلی انفاق، واجب می‌شود؛ مانند تأمین هزینه [[جهاد]]، که آیه ۱۹۵ [[سوره بقره]]: «و اَنفِقوا فی سَبیلِ اللّهِ و لا تُلقوا بِاَیدیکُم اِلَی‌التَّهلُکَة...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/30/%D8%A8%D9%90%D8%A3%D9%8E%D9%8A%D9%92%D8%AF%D9%90%D9%8A%D9%83%D9%8F%D9%85%D9%92  بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.]
 
</ref>
 
در این باره نازل شده است
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/35/%D8%A3%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%85  مجمع البیان، ج۲، ص۳۵. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
مواهب الرحمن، ج۳، ص۱۲۶.
 
</ref>
 
یا رفع دیگر نیازهای ضروری جامعه؛ مانند ساختن راه‌ها، پل‌ها، مدارس، مساجد و جز اینها که برخی انفاق در این موارد را مصداقی از انفاق‌های واجب در آیه ۳۴ [[سوره توبه]] دانسته‌اند.
 
<ref>
 
الفرقان، ج۱۰، ص۵۴
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
تفسیر جامع آیات الاحکام، ج۳، ص۲۶۱.
 
</ref>
 
از مصادیق [[انفاق مستحب]]، [[صدقه مستحب]] است که برخی آیات [[انفاق]] را ناظر به آن دانسته‌اند؛ از جمله: «مَن ذَا الَّذی یُقرِضُ اللّهَ قَرضـًا حَسَنـًا...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/39/%D9%8A%D9%8F%D9%82%D9%92%D8%B1%D9%90%D8%B6%D9%8F    بقره سوره۲، آیه۲۴۵. ]
 
</ref>
 
 
 
<ref>
 
مجمع البیان، ج۲، ص۶۰۷ ـ ۶۰۸
 
</ref>
 
 
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۳، ص۱۵۷ ـ ۱۵۸
 
</ref>
 
 
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۳، ص۲۴۰
 
</ref>
 
؛ همچنین مراد از انفاق را در آیات متعددی اعم از انفاق واجب و مستحب ذکر کرده‌اند؛ از جمله آیات ۳ و ۲۷۰ [[سوره بقره]].
 
 
 
<ref>
 
مناهل العرفان، ج۲، ص۲۵۵.
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی،ج۳، ص۲۱۴ ـ ۲۱۵.
 
</ref>
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/1/87/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B9    مجمع البیان، ج۱، ص۱۲۲.]
 
</ref>
 
 
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱، ص۱۲۵.
 
</ref>
 
مصادیقی از [[انفاق حرام]] نیز در [[قرآن کریم]] تصریح شده است؛ مانند انفاق مشرکان در راه معصیت خداوند
 
 
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۴، ص۸۳۲.
 
</ref>
 
: «اِنَّ الَّذینَ کَفَروا یُنفِقونَ اَمولَهُم لِیَصُدّوا عَن سَبِیلِ اللّهِ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/181/%D8%AD%D9%8E%D8%B3%D9%92%D8%B1%D9%8E%D8%A9%D9%8B  انفال/سوره۸، آیه۳۶. ]
 
</ref>
 
===اهمیت و منزلت انفاق===
 
 
 
ارزش و اهمیت انفاق از دیدگاه [[قرآن کریم]] به روشنی از آیات مربوط به [[انفاق]] استنباط می‌شود. مفاد این آیات را می‌توان در چند مقوله مطرح کرد:
 
===تاکید فراوان به انفاق===
 
[[قرآن]] با تعابیر متعدد مؤمنان را به انفاق کردن در راه خدا فرمان داده است؛ از جمله در آیات ۱۹۵ [[سوره بقره]] و ۱۶ [[سوره تغابن]] و همچنین آیه: «اَنفِقوا مِمّا رَزَقنـکُم مِن قَبلِ اَن یَأتِیَ یَومٌ لا بَیعٌ فیهِ ولا خُلَّةٌ و لا شَفـعَةٌ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/42/%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92  بقره/سوره۲، آیه۲۵۴.]
 
</ref>
 
به انفاق کردن در دنیا پیش از فرا رسیدن قیامت، دستور داده است.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/555/%D9%82%D9%8E%D8%B1%D9%90%D9%8A%D8%A8%D9%8D  منافقون/سوره۶۳، آیه۱۰. ]
 
</ref>
 
نیز گاه خداوند به [[پیامبر اکرم]] توصیه فرموده که این فرمان الهی را به بندگان خدا ابلاغ کند: «قُل لِعِبَادِیَ الَّذینَ ءامَنوا یُقیمُوا الصَّلوةَ ویُنفِقوا مِمّا رَزَقنـهُم سِرًّا و عَلانِیَةً مِن قَبلِ اَن یَأتِیَ یَومٌ لا بَیعٌ فِیهِ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/259/%D9%88%D9%8E%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92  ابراهیم/سوره۱۴، آیه۳۱.]
 
</ref>
 
و گاه مؤمنان را به سبب انفاق نکردن در راه خدا توبیخ کرده است
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱۷، ص۱۵۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
المیزان، ج۱۹، ص۱۷۴ ـ ۱۷۵.
 
</ref>
 
: «و ما لَکُم اَلاّ تُنفِقوا فی سَبیلِ اللّهِ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D9%85%D9%90%D9%8A%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D8%AB%D9%8F  حدید/سوره۵۷، آیه۱۰.]
 
</ref>
 
در شماری از آیات قرآنی امر به انفاق با تعابیری دیگر صورت گرفته است؛ مانند [[جهاد]] با اموال
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/194/%D8%AE%D9%90%D9%81%D9%8E%D8%A7%D9%81%D9%8B%D8%A7  توبه/سوره۹، یه۴۱.]
 
</ref>
 
و [[قرض]] دادن به خداوند.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/3/296/%D8%A3%D9%86%D9%81%D9%82%D8%AA%D9%85  مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۷۶.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
 
 
تفسیر قرطبی، ج۱۷، ص۱۵۷.
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/575/%D9%88%D9%8E%D8%A2%D8%AA%D9%8F%D9%88%D8%A7  مزمّل/سوره۷۳، آیه۲۰. ]
 
</ref>
 
===ذکر انفاق همراه با اعمال و عبادات مهم===
 
درآیات متعددی که توصیه به [[انفاق]] یا توصیف انفاق‌گران را دربردارد، [[انفاق]] همردیف اعمال نیک و عبادات بزرگ ذکر شده که این خود نشان اهمیت انفاق از دیدگاه [[اسلام]] است؛ از جمله در آیه ۱۷۷ [[سوره بقره]] انفاق (ایتاء مال) همراه با [[ایمان]] به خدا، قیامت، ملائکه، [[قرآن]] و انبیای الهی از مصادیق «بِر» به شمار رفته است: «ولـکِنَّ البِرَّ مَن ءامَنَ بِاللّهِ والیَومِ الأخِرِ والمَلـئِکَةِ والکِتـبِ والنَّبِیّینَ وءاتَی المالَ عَلی حُبِّهِ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/27/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B4%D9%92%D8%B1%D9%90%D9%82%D9%90  بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.]
 
</ref>
 
در آیاتی دیگر، انفاق همراه با [[ایمان]] به [[غیب]]
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/2/%D8%B1%D9%8E%D8%B2%D9%8E%D9%82%D9%92%D9%86%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%8F%D9%85%D9%92  بقره/سوره۲، آیه۳.]
 
</ref>
 
، اقامه [[نماز]]
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/252/%D8%A7%D8%A8%D9%92%D8%AA%D9%90%D8%BA%D9%8E%D8%A7%D8%A1  رعد/سوره۱۳، آیه۲۲.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/2/%D8%A8%D9%90%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%BA%D9%8E%D9%8A%D9%92%D8%A8%D9%90  بقره/سوره۲، آیه۳.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/259/%D9%88%D9%8E%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92  ابراهیم/سوره۱۴، آیه۳۱. ]
 
</ref>
 
 
 
، [[جهاد در راه خدا]]
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/94/%D8%B9%D9%8E%D8%B8%D9%90%D9%8A%D9%85%D9%8B%D8%A7  نساء/سوره۴، آیه۹۵.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/189/%D9%88%D9%8E%D8%AC%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%8E%D8%AF%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92  توبه/سوره۹، آیه۲۰.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/194/%D8%AE%D9%90%D9%81%D9%8E%D8%A7%D9%81%D9%8B%D8%A7  توبه/سوره۹، آیه۴۱. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/517/%D9%88%D9%8E%D8%AC%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%8E%D8%AF%D9%8F%D9%88%D8%A7  حجرات/سوره۴۹، آیه۱۵.]
 
</ref>
 
[[شب زنده‌داری]]
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/416/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  سجده/سوره۳۲، آیه۱۶.]
 
</ref>
 
، صبر، صدق، خضوع و استغفار
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/52/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E  آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۷.]
 
</ref>
 
آمده است.
 
 
 
===ویژگیهای مهم انفاق===
 
[[قرآن]] انفاق کردن را همراه با اموری دیگر تجارت با خداوند شمرده که نجات از عذاب خداوند و بهره‌مندی از [[غفران و رحمت الهی]] را در پی دارد: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا هَل اَدُلُّکُم عَلی تِجـرَة تُنجیکُم مِن عَذاب اَلیم تُؤمِنونَ بِاللّهِ ورَسولِهِ وتُجـهِدونَ فی سَبیلِ اللّهِ بِاَمولِکُم... یَغفِر لَکُم ذُنوبَکُم ویُدخِلکُم جَنّـت تَجری مِن تَحتِهَا الاَنهـر...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/552/%D8%AA%D9%8F%D9%86%D8%AC%D9%90%D9%8A%D9%83%D9%8F%D9%85  صفّ/سوره۶۱، آیه۱۰ ۱۲. ]
 
</ref>
 
در آیه ۲۹ [[سوره فاطر]] انفاق همراه با چند کار دیگر، تجارتی کسادناپذیر با خداوند: «تِجرة لَن تَبور»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/437/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%81%D9%8E%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7  فاطر/سوره۳۵، آیه۲۹.]
 
</ref>
 
خوانده شده است.
 
در آیاتی دیگر، از [[قرض]] دادن به خداوند سخن به میان آمده که به نظر [[مفسران]]
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/3/296/%D8%A3%D9%86%D9%81%D9%82%D8%AA%D9%85  مجمع البیان، ج۳، ص۲۹۶.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/9/395/%D9%88%D8%A3%D9%86%D9%81%D9%82%D9%88%D8%A7  مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۵۳.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
تفسیر قرطبی، ج۳، ص ۱۵۷.
 
</ref>
 
 
 
تعبیری کنایی و لطیف از [[انفاق]] و [[صدقه]] دادن است.
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/39/%D9%8A%D9%8E%D9%82%D9%92%D8%A8%D9%90%D8%B6%D9%8F بقره/سوره۲، آیه۲۴۵. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D9%82%D9%8E%D8%B1%D9%92%D8%B6%D9%8B%D8%A7  حدید/سوره۵۷، آیه۱۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/557/%D9%82%D9%8E%D8%B1%D9%92%D8%B6%D9%8B%D8%A7    تغابن/سوره۶۴، آیه۱۷.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/575/%D8%B3%D9%8E%D8%A8%D9%90%D9%8A%D9%84%D9%90  مزمّل/سوره۷۳، آیه۲۰.]
 
</ref>
 
 
 
در آیه ۱۰۴ [[سوره توبه]] خداوند را دریافت کننده صدقات دانسته است: «اَلَم یَعلَموا اَنَّ اللّهَ هُوَ... و یأخُذُ الصَّدَقـتِ...»
 
<ref>
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/194/%D9%88%D9%8E%D8%AC%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%90%D8%AF%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92  توبه/سوره۹، آیه۴۱.]
 
</ref>
 
همچنین در آیات متعدد، [[انفاق]] در راه خدا از اوصاف بندگان خاص خدا به شمار رفته است؛ از جمله در آیات ۶۳ ـ ۶۷ [[سوره فرقان]]  [[انفاق]] از ویژگیهای بندگان واقعی خدا خوانده شده:«و عِبادُ الرَّحمـنِ الَّذینَ... والَّذینَ اِذا اَنفَقوا لَم یُسرِفوا»
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/365/%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%81%D9%8E%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7  فرقان/۲۵، آیه۶۷.]
 
</ref>
 
در آیات ۵-۸ [[سوره انسان]]،این خصلت ویژه ابرار دانسته شده: اِنَّ الاَبرارَ... و يُطعِمونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسكينـًا ويَتيمـًا و اَسيرا»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/578/%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%A3%D9%8E%D8%A8%D9%92%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D8%B1%D9%8E  انسان/سوره۷۶، آیه۵-۸.]
 
</ref>
 
و به اتفاق مفسران شیعه
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۶۱۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/12016/20/120/%D8%A3%D8%B7%D8%A8%D9%82%D8%AA  المیزان، ج۲، ص۱۳۴.]
 
</ref>
 
و بسیاری از اهل سنت
 
<ref>
 
الکشاف، ج۴، ص۶۷۰.
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
الدرالمنثور، ج۸، ص۳۷۱.
 
</ref>
 
 
 
، این آیات درباره اهل بیت پیامبر(علیهم السلام)نازل شده است؛ همچنین در آیاتی دیگر [[انفاق]] کردن از اوصاف افراد با[[تقوا]]
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/2/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%83%D9%90%D8%AA%D9%8E%D8%A7%D8%A8%D9%8F  بقره/سوره۲، آیه۲ ۳.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/27/%D9%88%D9%8E%D8%A2%D8%AA%D9%8E%D9%89  بقره/سوره۲، آیه۱۷۷. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/67/%D9%85%D9%8E%D8%BA%D9%92%D9%81%D9%90%D8%B1%D9%8E%D8%A9%D9%8D  آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۳ ۱۳۴. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/521/%D9%88%D9%8E%D8%B9%D9%8F%D9%8A%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8D  ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۵.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/521/%D8%A3%D9%8E%D9%85%D9%92%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%90%D9%87%D9%90%D9%85%D9%92  ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۹.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/596/%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%A3%D9%8E%D8%AA%D9%92%D9%82%D9%8E%D9%89  لیل/سوره۹۲، آیه۱۷ ۱۸.]
 
</ref>
 
مؤمنان و صادقان
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/177/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  انفال/سوره۸، آیه۳ ۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/392/%D8%A2%D8%AA%D9%8E%D9%8A%D9%92%D9%86%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%8F%D9%85%D9%8F  قصص/سوره۲۸، آیه۵۲.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/392/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  قصص/سوره۲۸، آیه۵۴. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/517/%D8%A8%D9%90%D8%A3%D9%8E%D9%85%D9%92%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%90%D9%87%D9%90%D9%85%D9%92  حجرات/سوره۴۹، آیه۱۵.]
 
</ref>
 
و [[متواضعان]]
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/336/%D8%A8%D9%8E%D9%87%D9%90%D9%8A%D9%85%D9%8E%D8%A9%D9%90  حجّ/سوره۲۲، آیه۳۴ ۳۵.]
 
</ref>
 
به شمار رفته است.
 
از دیگر ویژگیهای مهم [[انفاق]] بنا بر آیات [[قرآن]]، پاداش بزرگ اخروی و آثار و برکات مهمی است که بر انفاق کردن مترتب شده است.
 
 
 
==آثار و برکات انفاق==
 
 
 
انفاق کردن در راه خدا و رفع حاجت نیازمندان آثار و برکاتِ فردی و اجتماعی متعددی در بر دارد. این آثار اعم از مادی و معنوی، و دنیوی و اخروی است.
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/2/353/%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD  نمونه، ج۲، ص۳۵۳ ۳۵۴.]
 
</ref>
 
برخی از مهم‌ترین آثار [[انفاق]] از دیدگاه [[قرآن کریم]] عبارت است از:
 
 
 
===تزکیه و طهارت نفس===
 
[[انفاق]] موجب پاک شدن نفس از بسیاری از [[رذایل اخلاقی]] است؛ چنان‌که وجود این ویژگی برای زکات دادن، که خود گونه‌ای از [[انفاق]] به شمار می‌رود، تصریح شده است: «خُذ مِن اَمولِهِم صَدَقَةً تُطَهِّرُهُم و تُزَکّیهِم بِها وصَلِّ عَلَیهِم...»
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/203/%D8%B5%D9%8E%D8%AF%D9%8E%D9%82%D9%8E%D8%A9%D9%8B  توبه/سوره۹، آیه۱۰۳.]
 
</ref>
 
؛ همچنین مفسران مراد از«یَتَزَّکی» را در آیه ۱۸ [[سوره لیل]] پاک شدن [[انفاق]] کننده از گناهان و [[طهارت نفس]] او دانسته‌اند.
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج ۱۵، ج۳۰، ص۲۸۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
[http://lib.eshia.ir/12011/10/366/%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A9  التبیان، ج۱۰، ص۳۶۶.]
 
</ref>
 
<ref>
 
 
 
مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۷۶۱.
 
</ref>
 
[[دنیا دوستی]]، [[مال دوستی]] و [[بخل]] از جمله رذایلی است که با انفاق کردن از انسان دور می‌شود.
 
<ref>
 
التفسیر الکبیر، ج۷، ص۵۹.
 
</ref>
 
<ref>
 
روح المعانی، مج۳، ج۳، ص۵۷.
 
</ref>
 
===آرامش روحی===
 
پیامد دیگر انفاق، آرامش روحی انفاقگر در دنیا و آخرت است: «اَلَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُم فی سَبیلِ‌اللّهِ... لا خَوفٌ عَلَیهِم ولا هُم یَحزَنون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D9%8A%D9%8E%D8%AD%D9%92%D8%B2%D9%8E%D9%86%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  بقره/سوره۲، آیه۲۷۴.]
 
</ref>
 
«خوف» را نگرانی از آینده و «حزن» را ناراحتی و اندوه از گذشته معنا کرده‌اند.
 
<ref>
 
المیزان، ج۲، ص۳۸۸.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/2/319/%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87  نمونه، ج۲، ص۳۱۹.]
 
</ref>
 
به نظر شماری از مفسران مراد از «تَثبیتـًا مِن اَنفُسِهِم» در آیه ۲۶۵ [[سوره بقره]] آرامشی است که پس از انفاق برای انفاق کننده و انفاق شونده و در پی آن برای جامعه حاصل می‌شود.
 
 
 
<ref>
 
نمونه، ج۲، ص۳۱۹.
 
</ref>
 
===جبران و افزایش اموال===
 
خداوند کمبود مادی را که بر اثر [[انفاق]] در مال انفاق کننده پدید می‌آید، جبران می‌کند: «و ما اَنفَقتُم مِن شَیء فَهُوَ یُخلِفُهُ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/432/%D9%85%D9%8F%D8%AA%D9%92%D8%B1%D9%8E%D9%81%D9%8F%D9%88%D9%87%D9%8E%D8%A7  سبأ/سوره۳۴، آیه۳۹. ]
 
</ref>
 
مفسران مراد از «یُخلِفُه» را در این آیه جبران مادیِ اموال در دنیا یا ثواب و پاداش اخروی دانسته‌اند.
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۸، ص۱۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12011/8/402/%D9%8A%D8%B9%D8%B7%D9%8A%D9%83%D9%85  التبیان، ج۸، ص۴۰۲.]
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱۴، ص۱۹۶.
 
</ref>
 
آیه ۲۷۲ [[سوره بقره]] نیز همین‌گونه تفسیر شده است
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۳، ج۳، ص۱۳۱.
 
</ref>
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۲، ص۶۶۴
 
</ref>
 
<ref>
 
المیزان، ج۲، ص۳۹۹.
 
</ref>
 
: «و ما تُنفِقوا مِن خَیر یُوَفَّ اِلَیکُم...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/184/%D8%AA%D9%8F%D8%B1%D9%92%D9%87%D9%90%D8%A8%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  انفال/سوره۸، آیه۶۰.]
 
</ref>
 
خداوند افزون بر جبران سرمایه انفاق شده، گاه چند برابر آن را به انفاق‌گر می‌دهد: «مَن ذَا الَّذی یُقرِضُ اللّهَ قَرضـًا حَسَنـًا فَیُضـعِفَهُ لَهُ اَضعافـًا کَثیرَةً واللّهُ یَقبِضُ و یَبصُـطُ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/39/%D8%A3%D9%8E%D8%B6%D9%92%D8%B9%D9%8E%D8%A7%D9%81%D9%8B%D8%A7    بقره/سوره۲، آیه۲۴۵.]
 
</ref>
 
مراد از«واللّهُ یَقبِضُ و یَبصُـط» این است که قبض و بسط روزی به دست خداست و او توانایی آن را دارد که در عوض آنچه از مال انفاق کننده کم می‌شود چند برابر آن را بدهد
 
<ref>
 
تفسیر ابن‌کثیر، ج۱، ص۳۰۷.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/2/225/%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87  نمونه، ج۲، ص۲۲۵.]
 
</ref>
 
؛ چنان‌که آیه ۲۶۸ [[سوره بقره]] نیز به این مطلب اشاره دارد.
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/2/338/%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%AA    نمونه، ج۲، ص۲۳۸.]
 
</ref>
 
===تقرب به خداوند===
 
به تصریح آیات قرآنی
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/67/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۴. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/30/%D9%8A%D9%8F%D8%AD%D9%90%D8%A8%D9%8F%D9%91  بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.]
 
</ref>
 
خداوند انفاق‌گران را دوست دارد. انفاق موجب قرب و نزدیکی انسان به خدا می‌شود: «ومِنَ الاَعرابِ مَن... و یَتَّخِذُ ما یُنفِقُ قُرُبـت عِندَ اللّهِ... اَلا اِنَّها قُربَةٌ لَهُم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/202/%D9%82%D9%8F%D8%B1%D9%8F%D8%A8%D9%8E%D8%A7%D8%AA%D9%8D  توبه/سوره۹، آیه۹۹.]
 
</ref>
 
مراد از قرب در آیه، نزدیکی در رتبه و مقام شخص به خداوند است
 
<ref>
 
قاموس قرآن، ج۵، ص۲۹۴.
 
</ref>
 
، هرچند برخی مفسران
 
<ref>
 
مجمع البیان، ج۵، ص۹۶.
 
</ref>
 
مراد از تقرب را طلب ثواب و پاداش الهی دانسته‌اند. مقام و درجه مؤمنانی که در راه خدا انفاق می‌کنند با دیگران برابر نیست: «لاَیَستَوِی القـعِدونَ مِنَ المُؤمِنینَ غَیرُ اُولِی الضَّرَرِ والمُجـهِدونَ فی سَبیلِ اللّهِ بِاَمولِهِم...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/94/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%82%D9%8E%D8%A7%D8%B9%D9%90%D8%AF%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E    نساء/سوره۴، آیه۹۵.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/275/%D9%85%D9%8E%D9%91%D9%85%D9%92%D9%84%D9%8F%D9%88%D9%83%D9%8B%D8%A7    نحل/سوره۱۶، آیه۷۵. ]
 
</ref>
 
، بلکه مقام آنان برتر است: «فَضَّلَ اللّهُ المُجـهِدینَ بِاَمولِهِم... عَلَی القـعِدینَ دَرَجَة»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/94/%D8%A7%D9%84%D8%B6%D9%8E%D9%91%D8%B1%D9%8E%D8%B1%D9%90  نساء/سوره۴، آیه۹۵.]
 
</ref>
 
[[قرآن]] مؤمنانی را که همراه با اعمالی مهم چون [[هجرت]] و [[جهاد]] به انفاق کردن اقدام کنند، دارای رتبه‌ای برتر از دیگران نزد خداوند برشمرده است: «اَلَّذینَ ءامَنوا و هاجَروا وجـهَدوا فی سَبیلِ اللّهِ بِاَمولِهِم و اَنفُسِهِم اَعظَمُ دَرَجَةً عِندَاللّه»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/189%D9%88%D9%8E%D8%AC%D9%8E%D8%A7%D9%87%D9%8E%D8%AF%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92/    توبه/سوره۹، آیه۲۰.]
 
</ref>
 
===امنیت اجتماعی===
 
از جمله آثار خوشایند گسترش [[انفاق]] در جامعه، نقش مهم آن در گسترش امنیت و سلامت جامعه است، آن‌چنان که آن را از لوازم حیات اجتماعی شمرده‌اند. گاه این ویژگیِ انفاق را از آیه ۳۸ سوره محمد برداشت کرده‌اند.
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/21/496/%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%AC%D9%87    نمونه، ج۲۱، ص۴۹۶.]
 
</ref>
 
<ref>
 
الحیاة، ج۵، ص۴۴۵.
 
</ref>
 
مفسران مراد از هلاکت را در آیه ۱۹۵ [[سوره بقره]]: «واَنفِقوا فی سَبیلِ اللّهِ ولا تُلقوا بِاَیدیکُم اِلَی التَّهلُکَة»
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/30/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D8%AD%D9%92%D8%B3%D9%90%D9%86%D9%8F%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%92    بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.]
 
</ref>
 
غلبه دشمنان بر مسلمانان بر اثر خودداری از صرف مال در راه جهاد و به طور کلی امتناع از انفاق کردن در راه خدا دانسته‌اند که در نهایت به ضعف مسلمانان و گسترش ناامنی در جامعه می‌انجامد.
 
 
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۱۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/2/64/%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D8%A7%D9%85    المیزان، ج۲، ص۶۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
التفسیر الکبیر، ج۵، ص۱۴۹.
 
</ref>
 
===رحمت و بخشش الهی===
 
انفاق کردن در راه خدا در شمار اعمالی است که جلب رحمت خداوند و آمرزش گناهان را در پی دارد: «سَیُدخِلُهُمُ اللّهُ فی رَحمَتِه»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/190/%D9%88%D9%8E%D8%B1%D9%90%D8%B6%D9%92%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%86%D9%8D      توبه/سوره۹، آیه۲۱. ]
 
</ref>
 
، «قالَ اللّه... لئِن اَقَمتُمُ الصَّلوة... و اَقرَضتُمُ اللّهَ قَرضـًا حَسَنـًا لاَکَفِّرَنَّ عَنکُم سَیِّـاتِکُم»
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/109/%D9%82%D9%8E%D8%B1%D9%92%D8%B6%D9%8B%D8%A7    مائده/سوره۵، آیه۱۲.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/67/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%B9%D9%8E%D8%A7%D9%81%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E    آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/67/%D9%85%D9%8E%D9%91%D8%BA%D9%92%D9%81%D9%90%D8%B1%D9%8E%D8%A9%D9%8C    آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۶.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/177/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  انفال/سوره۸، آیه۳ ۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/177/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  توبه/سوره۹، آیه۹۹. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/552/%D8%A8%D9%90%D8%A3%D9%8E%D9%85%D9%92%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%90%D9%83%D9%8F%D9%85%D9%92    صفّ/سوره۶۱، آیه۱۱ ۱۲.]
 
</ref>
 
آیات ۱۰۲ ـ ۱۰۳ [[سوره توبه]] درباره ابولبابه و یارانش نازل شده که پس از ارتکاب گناه، توبه کرده و از خداوند عفو طلبیدند. خداوند ضمن پذیرش توبه آنان به [[پیامبر اکرم]](صلی الله علیه وآله)فرمان داد تا برای پاک شدن آنان بخشی از اموالشان را بگیرد: «وءاخَرونَ اعتَرَفوا بِذُنوبِهِم خَلَطوا عَمَلاً صــلِحـًا وءاخَرَ سَیِّئـًا عَسَی اللّهُ اَن یَتوبَ عَلَیهِم اِنَّ اللّهَ غَفورٌ رَحیم خُذ مِن اَمولِهِم صَدَقَةً تُطَهِّرُهُم وتُزَکّیهِم...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/177/%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E    توبه/سوره۹، آیه۹۹.]
 
</ref>
 
هرچند بیشتر مفسران مراد از «صدقه» را در این آیه، زکات واجب دانسته‌اند
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۷، ج۱۱، ص۲۳
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/6/11/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%83%D8%A7%D8%A9    المیزان، ج۹، ص۳۷۷.]
 
</ref>
 
، با توجه به حدیثی که در شأن نزول آیه نقل شده
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۷، ج۱۱، ص۲۴.
 
</ref>
 
<ref>
 
مجمع البیان، ج۵، ص۱۰۱.
 
</ref>
 
برخی مفسران بر آن‌اند که بخشی از این اموال [[زکات]] و بخشی دیگر کفاره بوده است.
 
 
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۵، ص۱۰۲.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/8/120/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE    نمونه، ج۸، ص۱۲۰.]
 
</ref>
 
===پاداش اخروی و فرجام نیک===
 
انفاق مالی یا غیر مالی، هرچند کوچک باشد بر خداوند مخفی نیست: «و ما تَفعَلوا مِن خَیر فَاِنَّ اللّهَ بِهِ عَلیم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/33/%D9%81%D9%8E%D9%84%D9%90%D9%84%D9%92%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%90%D8%AF%D9%8E%D9%8A%D9%92%D9%86%D9%90    بقره/سوره۲، آیه۲۱۵. ]
 
</ref>
 
، «و ما اَنفَقتُم مِن نَفَقَة اَو نَذَرتُم مِن نَذر فَاِنَّ اللّهَ یَعلَمُهُ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%81%D9%8E%D9%82%D9%92%D8%AA%D9%8F%D9%85    بقره/سوره۲، آیه۲۷۰ ۲۷۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D8%A3%D9%8F%D8%AD%D8%B5%D9%90%D8%B1%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92    بقره/سوره۲، آیه۲۷۳.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/62/%D8%AA%D9%8F%D8%AD%D9%90%D8%A8%D9%8F%D9%91%D9%88%D9%86%D9%8E    آل‌عمران/۳، آیه۹۲. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/85/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%81%D9%8E%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92    نساء/سوره۴، آیه۳۹.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D9%85%D9%90%D9%8A%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D8%AB%D9%8F  حدید/سوره۵۷، آیه۱۰.]
 
</ref>
 
کم‌ترین [[انفاق]] در پرونده اعمال انسان نوشته می‌شود: «ولا یُنفِقونَ نَفَقَةً صَغیرَةً ولا کَبیرَةً ولا یَقطَعونَ وادِیـًا اِلاّ کُتِبَ لَهُم» تا وی را بهتر از آنچه انفاق کرده، پاداش دهد: «لِیَجزِیَهُمُ اللّهُ اَحسَنَ ما کانوا یَعمَلون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/206/%D8%B5%D9%8E%D8%BA%D9%90%D9%8A%D8%B1%D9%8E%D8%A9%D9%8B    توبه/سوره۹، آیه۱۲۱. ]
 
</ref>
 
در آیات متعددی از [[قرآن‌ کریم]] به پاداش اخروی [[انفاق]] تصریح شده؛ از جمله با تعابیری چون: «اجراً عظیماً»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/85/%D8%AD%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D9%86%D9%8E%D8%A9%D9%8B  نساء/سوره۴، آیه۴۰.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/190/%D8%AE%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%90%D8%AF%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E  توبه/سوره۹، آیه۲۲.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/422/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D8%B3%D9%92%D9%84%D9%90%D9%85%D9%8E%D8%A7%D8%AA%D9%90  احزاب/سوره۳۳، آیه۳۵.]
 
</ref>
 
، «اجر کبیر»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%81%D9%8E%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7  حدید/سوره۵۷، آیه۷. ]
 
</ref>
 
، «اجر کریم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D9%82%D9%8E%D8%B1%D9%92%D8%B6%D9%8B%D8%A7  حدید/سوره۵۷، آیه۱۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/539/%D9%82%D9%8E%D8%B1%D9%92%D8%B6%D9%8B%D8%A7  حدید/سوره۵۷، آیه۱۸.]
 
</ref>
 
«رزق کریم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/177/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D8%A4%D9%92%D9%85%D9%90%D9%86%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  انفال/سوره۸، آیه۴.]
 
</ref>
 
؛ همچنین در آیه ۲۶۱ [[سوره بقره]] انفاق‌کنندگان اموال در راه خدا را مانند بذری دانسته که ۷ خوشه برویاند و در هر خوشه ۱۰۰ دانه باشد: «مَثَلُ الَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُم فی سَبیلِ اللّهِ کَمَثَلِ حَبَّة اَنبَتَت سَبعَ سَنابِلَ فی کُلِّ سُنـبُلَة مِائَةُ حَبَّة...» مفسران از این آیه چنین استفاده کرده‌اند که پاداش اخروی انفاق (یا خصوص انفاق برای جهاد، به نظر برخی مفسران) ۷۰۰ برابر کار خیر یا حتّی بیش از آن است: «واللّهُ یُضـعِفُ لِمَن یَشاءُ»
 
<ref>
 
مجمع البیان، ج۲، ص۶۴۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۳، ص۱۹۷ـ۱۹۸.
 
</ref>
 
انفاق‌گران در آخرت از بهشت و نعمتهای بهشتی بهره‌مند خواهند شد: «جَنّـتٌ تَجری مِن تَحتِهَا الاَنهـرُ خــلِدینَ فیها...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/51/%D8%AE%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%90%D8%AF%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E    آل عمران/سوره۳، آیه۱۵ ۱۷. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/67/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%83%D9%8E%D8%A7%D8%B8%D9%90%D9%85%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E  آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۴-۱۳۵.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/109/%D9%82%D9%8E%D8%B1%D9%92%D8%B6%D9%8B%D8%A7  مائده/سوره۵، آیه۱۲.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/190/%D9%85%D9%8F%D9%91%D9%82%D9%90%D9%8A%D9%85%D9%8C  توبه/سوره۹، آیه۲۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/252/%D9%88%D9%8E%D9%8A%D9%8E%D8%AE%D9%92%D8%B4%D9%8E%D9%88%D9%92%D9%86%D9%8E  رعد/سوره۱۳، آیه۲۱ ۲۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/552/%D9%88%D9%8E%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D9%86%D9%8E  صفّ/سوره۶۱، آیه۱۲. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/567/%D8%AD%D9%8E%D9%85%D9%90%D9%8A%D9%85%D9%8C    معارج/سوره۷۰، آیه۳۵.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/579/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%8E%D9%91%D8%B9%D9%8E%D8%A7%D9%85%D9%8E  انسان/سوره۷۶، آیه۸ ۲۲. ]
 
</ref>
 
؛ همچنین در برخی آیات با تعابیری دیگر به پاداش خروی اشاره شده است؛ مانند: آیه۲۲ سوره رعد: «لَهُم عُقبَی‌الدّار»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/416/%D8%A3%D9%8E%D8%B9%D9%92%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%8D  سجده/سوره۳۲، آیه۱۷. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/595/%D9%88%D9%8E%D9%86%D9%8E%D9%81%D9%92%D8%B3%D9%8D    لیل/سوره۹۲، آیه۷.]
 
</ref>
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۳، ج۳، ص۱۳۱.
 
</ref>
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۲، ص۶۶۴.
 
</ref>
 
<ref>
 
المیزان، ج۲، ص۳۹۸ ـ ۳۹۹
 
</ref>
 
 
 
وصف شایع دیگر در [[قرآن]] درباره انفاق‌کنندگان، «مفلحون» (رستگاران) است که بر فرجام نیک آنان دلالت دارد
 
<ref>
 
جامع البیان، مج ۱۴، ج۲۸، ص۵۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/10/34/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AC%D8%AD%D9%88%D9%86    مجمع البیان، ج۱۰، ص۳۹۳.]
 
</ref>
 
<ref>
 
جامع البیان، مج ۱، ج۱، ص۱۵۸.
 
</ref>
 
: «اُولـئِکَ هُمُ المُفلِحون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/2/%D8%A8%D9%90%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%BA%D9%8E%D9%8A%D9%92%D8%A8%D9%90  بقره/سوره۲، آیه۳ ۵.]
 
</ref>
 
و نیز [[سوره توبه]] آیه۸۸، [[سوره روم]] آیه۳۸ و [[سوره حشر]] آیه۹ و [[سوره تغابن]] آیه۱۶.
 
 
 
==آداب انفاق==
 
 
 
افزون بر شرایط اختصاصیِ هر یک از اقسام واجب انفاق، شماری از شرایط و آداب عام انفاق در [[قرآن]] مورد تأکید قرار گرفته که مهم‌ترین آنها عبارت است از:
 
 
 
===اسلام و ایمان===
 
[[انفاق]] هنگامی مقبول خداوند و موجب پاداش خواهد بود که انفاق کننده، به خدا و پیامبر [[ایمان]] داشته باشد: «ءامِنُوا بِاللّهِ ورَسولِهِ واَنفِقوا مِمّا جَعَلَکُم مُستَخلَفینَ فیهِ فَالَّذینَ ءامَنوا مِنکُم واَنفَقوا لَهُم اَجرٌ کَبیر»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D8%AC%D9%8E%D8%B9%D9%8E%D9%84%D9%8E%D9%83%D9%8F%D9%85    حدید/سوره۵۷، آیه۷.]
 
</ref>
 
، ازاین‌رو انفاق منافقان بدین جهت که آنان در باطن به خدا و رسول ایمان نیاورده بودند، مردود معرفی شده است
 
 
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۶، ج۱۰، ص۱۹۵ ـ ۱۹۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/7/448/%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%82%D8%A7%D8%AA    نمونه، ج۷، ص۴۴۷ ۴۴۸]
 
</ref>
 
: «قُل اَنفِقوا طَوعـًا اَو کَرهـًا لَن یُتَقَبَّلَ مِنکُم... و ما مَنَعَهُم اَن تُقبَلَ مِنهُم نَفَقـتُهُم اِلاّ اَنَّهُم کَفَروا بِاللّهِ وبِرَسولِه»
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/195/%D9%83%D9%8F%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%8E%D9%89    توبه/سوره۹، آیه۵۳ ۵۴.]
 
</ref>
 
؛ همچنین انفاق کافران هیچ سودی برای آنان ندارد و موجب پاداش نمی‌شود.
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/5/69/%D9%85%D9%88%D8%B6%D8%B9      مجمع البیان، ج۵، ص۶۹. ]
 
</ref>
 
[[سوره بقره]] آیه۲۶۴ و [[سوره آل‌عمران]] آیه ۱۱۷ انفاق کافران را به بادی بسیار سرد تشبیه کرده که به زراعت قومی که بر خود ستم کرده‌اند، بوزد و آن را نابود سازد: «مَثَلُ ما یُنفِقونَ فی هـذِهِ الحَیوةِ الدُّنیا کَمَثَلِ ریح فیها صِرٌّ اَصابَت حَرثَ قَوم ظَـلَموا اَنفُسَهُم فَاَهلَکَتهُ...»
 
 
 
===قصد قربت===
 
[[انفاق]] هنگامی پذیرفته و موجب پاداش می‌شود که تنها برای رضایت خداوند باشد: «و ما ءاتَیتُم مِن زَکوة تُریدونَ وجهَ اللّهِ فَاُولـئِکَ هُمُ المُضعِفون»
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/408/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D8%B6%D9%92%D8%B9%D9%90%D9%81%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  روم/سوره۳۰، آیه۳۹.]
 
</ref>
 
مراد از [[زکات]] را در این آیه مطلق [[انفاق]] در راه خدا دانسته‌اند
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/16/185/%D8%A7%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%A1    المیزان، ج۱۶، ص۱۸۵.]
 
</ref>
 
<ref>
 
المنیر، ج۲۱، ص۹۴
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/97/%D9%85%D9%8E%D8%B9%D9%92%D8%B1%D9%8F%D9%88%D9%81%D9%8D    نساء/سوره۴، آیه۱۱۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/596/%D9%8A%D9%8F%D8%A4%D9%92%D8%AA%D9%90%D9%8A  لیل/سوره۹۲، آیه۱۸ ۲۰.]
 
</ref>
 
؛ همچنین یکی از معانیِ «قرض حَسَن» در آیه ۱۱ سوره حدید: «مَن ذَا الَّذی یُقرِضُ اللّهَ قَرضـًا حَسَنـًا»
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D9%82%D9%8E%D8%B1%D9%92%D8%B6%D9%8B%D8%A7    حدید/سوره۵۷، آیه۱۱.]
 
</ref>
 
صدق نیت انفاق کننده ذکر شده است.
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱۷، ص۱۵۷.
 
</ref>
 
در آیه ۲۶۵ [[سوره بقره]] انفاقی که برای خشنودی خدا انجام شود، به بوستانی بر بلندی تشبیه شده که اگر باران درشت قطره بر آن ببارد، میوه خود را دو چندان دهد و اگر باران نرم هم بر آن ببارد سودمند است
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/2/324/%D8%AA%D8%B4%D8%A8%DB%8C%D9%87    نمونه، ج۲، ص۳۲۵ ۳۲۶.]
 
</ref>
 
: «و مَثَلُ الَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُمُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللّهِ وتَثبیتـًا مِن اَنفُسِهِم کَمَثَلِ جَنَّة بِرَبوَة اَصابَها وابِلٌ فَـاتَت اُکُلَها ضِعفَینِ فَاِن لَم یُصِبها وابِلٌ فَطَـلٌّ...» در برابر، انفاقِ آلوده به ریا و تهی از نیت خالصانه، به قطعه سنگی تشبیه شده که بر آن لایه نازکی از خاک باشد و با بارش بارانِ درشت قطره، صاف و بی‌ثمر رها شود
 
 
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/2/324/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%AF    نمونه، ج۲، ص۳۲۴ ۳۲۵.]
 
</ref>
 
: «کَالَّذی یُنفِقُ مالَهُ رِئاءَ النّاسِ ولا یُؤمِنُ بِاللّهِ والیَومِ الأخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفوان عَلَیهِ تُرابٌ فَاَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلدًا...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/44/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%83%D9%8E%D8%A7%D9%81%D9%90%D8%B1%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E  بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.]
 
</ref>
 
چنین انفاقی نزد خداوند مقبول نیست و هیچ پاداشی ندارد.
 
 
 
===پرهیز از منت گذاری===
 
شرط دیگر بهره‌مند شدن انفاق‌گران از پاداش الهی این است که [[انفاق]] با منت گذاشتن بر نیازمندان یا آزار آنان همراه نباشد:«اَلَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُم فی سَبیلِ اللّهِ ثُمَّ لایُتبِعونَ ما اَنفَقوا مَنًّا ولاَ اَذًی لَهُم اَجرُهُم عِندَ رَبِّهِم ولا خَوفٌ عَلَیهِم ولا هُم یَحزَنون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/44/%D9%8A%D9%8E%D8%AD%D9%92%D8%B2%D9%8E%D9%86%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E    بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.]
 
</ref>
 
، ازاین‌رو در برخی آیات مؤمنان از منت گذاشتن بر انفاق شونده منع شده‌اند
 
 
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/575/%D8%AA%D9%8E%D8%B3%D9%92%D8%AA%D9%8E%D9%83%D9%92%D8%AB%D9%90%D8%B1%D9%8F      مدثّر/سوره۷۴، آیه۶.]
 
</ref>
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۱۴، ج۲۹، ص۱۸۵ ـ ۱۸۶
 
</ref>
 
<ref>
 
احکام‌القرآن، ج۳، ص۷۰۴
 
</ref>
 
و این کار موجب بطلان (حبط) انفاق شمرده شده است
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۳، ص۲۰۲.
 
</ref>
 
س
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/2/389/%D8%A8%D9%84%D8%AD%D9%88%D9%82  المیزان، ج۲، ص ۳۸۹.]
 
</ref>
 
: «یـاَیُّها الَّذینَ ءامَنوا لاتُبطِـلوا صَدَقـتِکُم بِالمَنِّ والاَذی»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/44/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%83%D9%8E%D8%A7%D9%81%D9%90%D8%B1%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E    بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.]
 
</ref>
 
در آیه ۲۶۳ [[سوره بقره]] گفتار نیکو و درگذشتن از خطای نیازمندان بهتر از چنین انفاقی به شمار رفته است: «قَولٌ مَعروفٌ ومَغفِرَةٌ خَیرٌ مِن صَدَقَة یَتبَعُها اَذیً» مراد از «قَولٌ مَعروفٌ» گفتار ملایم و پسندیده با نیازمندان یا دعا کردن برای آنان در صورتی است که آنها نیاز خود را با ملایمت اظهار کنند و مراد از «مَغفِرةٌ» درگذشتن از خطای نیازمندان [[سائل]] در مواردی است که آنان نیازخود را با خشونت و به گونه ناشایست اظهار می‌کنند.
 
<ref>
 
روح المعانی، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۵۴‌
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/2/320/%DA%AF%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1    نمونه، ج‌۲، ص‌۳۲۰‌۳۲۱.]
 
</ref>
 
برخی مراد از «قَولٌ مَعروفٌ» را وعده نیکو و مراد از «مَغفرةٌ» را عفو و گذشت از ظلم سائل دانسته‌اند.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/182/%D8%B9%D8%AF%D8%A9  مجمع البیان، ج۲، ص۱۸۹.]
 
</ref>
 
===انفاق از مال حلال===
 
[[قرآن‌ کریم]] به مؤمنان فرمان داده که از اموال پاکیزه‌ای که به دست آورده‌اند انفاق کنند: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا اَنفِقوا مِن طَیِّبـتِ ما کَسَبتُم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/45/%D8%B7%D9%8E%D9%8A%D9%90%D9%91%D8%A8%D9%8E%D8%A7%D8%AA%D9%90  بقره/سوره۲، آیه۲۶۷. ]
 
</ref>
 
برخی مفسران مراد از «طیبات» را اموال حلال دانسته‌اند.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/191/%D8%AA%D8%B5%D8%AF%D9%82%D9%88%D8%A7  مجمع البیان، ج۲، ص۱۹۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۳، ص۲۰۸
 
</ref>
 
این آیه درباره گروهی نازل شده که ثروتهای فراهم آمده از طریق [[ربا]] را در راه خدا [[انفاق]] می‌کردند.
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۳، ج۳، ص۱۱۱ ـ ۱۱۲.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12011/2/344/%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85  التبیان، ج۲، ص۳۴۴.]
 
</ref>
 
بنابر حدیثی، [[امام صادق]](علیه السلام) به شخصی که با مال دزدیده شده [[انفاق]] می‌کرد فرمود: خداوند تنها از پرهیزکاران (اعمال خیر را) می‌پذیرد:«اِنَّما یَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ المُتَّقین»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/130/%D9%86%D9%8F%D8%B1%D9%8E%D8%AF%D9%8F%D9%91  انعام/سوره۵، آیه۲۷.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/11008/47/238/%D8%B4%D8%B1%D9%81    بحارالانوار، ج۴۷، ص۲۳۸ ۲۳۹. ]
 
</ref>
 
این شرط که در لزوم آن از دیدگاه فقهی تردیدی نیست از برخی آیات دیگر نیز استفاده شده است؛ از جمله: آیات ۲۴۵ و ۲۷۰ سوره بقره
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/196/%D9%84%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B6%D8%B9%D9%8A%D9%86    مجمع البیان، ج۲، ص۶۰۷. ]
 
</ref>
 
===انفاق از چیزهای محبوب===
 
از شرایط دیگر بهره‌مندی از پاداش الهی در انفاق این است که [[انفاق]] از سرمایه‌های مورد علاقه انفاق کننده صورت گیرد:«لَن تَنالوا البِرَّ حَتّی تُنفِقوا مِمّا تُحِبّونَ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/62/%D8%AA%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92  آل‌عمران/سوره۳، آیه۹۲.]
 
</ref>
 
از دیدگاه [[قرآن]] ابرار کسانی‌اند که با وجود علاقه‌مندی به مال، آن را به [[مسکین]] و [[یتیم]] و اسیر می‌بخشند: «اِنَّ الاَبرارَ... ویُطعِمونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسکینـًا ویَتیمـًا واَسیرا»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/578/%D9%83%D9%8E%D8%A7%D9%81%D9%8F%D9%88%D8%B1%D9%8B%D8%A7    انسان/سوره۷۶، آیه۵۸.]
 
</ref>
 
البته این تفسیر مبتنی بر این نظر است که ضمیر «حُبِّهِ» به طعام بازگردد.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/10/216/%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%89    المیزان، ج۱۰، ص۶۱۷. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/20/126/%D9%88%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%87    المیزان، ج۲۰، ص۱۲۶. ]
 
</ref>
 
در آیه ۱۷۷ [[سوره بقره]] نیز قید مذکور (عَلی حُبِّه)برای [[انفاق]] ذکر شده است؛ همچنین مؤمنان مأمور شده‌اند که از اموال مرغوب و سالم انفاق کنند و از انفاق اموال نامرغوب بپرهیزند: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا اَنفِقوا مِن طَیِّبـتِ ما کَسَبتُم... ولا تَیَمَّموا الخَبیثَ مِنهُ تُنفِقونَ ولَستُم بِـاخِذیهِ اِلاّ اَن تُغمِضوا»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/45/%D8%BA%D9%8E%D9%86%D9%90%D9%8A%D9%8C%D9%91    بقره/سوره۲، آیه۲۶۷. ]
 
</ref>
 
برخی مراد از «طَیِّبات» را در این آیه مال بی‌عیب و نقص دانسته‌اند
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۳، ج۳، ص۱۱۱.
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر المنار، ج۳، ص۷۱.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/2/393/%D9%8A%D9%86%D8%A8%D8%BA%D9%8A    المیزان، ج۲، ص۳۹۳.]
 
</ref>
 
؛ همچنین روایت شده که این آیه در مورد مسلمانانی نازل شده که خرمای خشک و نامرغوب را با خرمای خوب می‌آمیختند و به مستمندان می‌دادند.
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۳، ج۳، ص۱۱۵ ـ ۱۱۶
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیرعیاشی، ج۱، ص۱۴۹ـ۱۵۰.
 
</ref>
 
برخی مراد از «فحشاء» را در آیه ۲۶۸ [[سوره بقره]] انفاق کردن از جنس نامرغوب و پست دانسته‌اند: «الشَّیطـنُ یَعِدُکُمُ الفَقرَ ویَأمُرُکُم بِالفَحشاء» زیرا انفاق جنس پست معصیت خدا بوده و معصیت الهی نوعی فحشاست.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/193/%D9%88%D9%82%D9%8A%D9%84    مجمع البیان، ج۲، ص۱۹۳.]
 
</ref>
 
===میانه‌روی درانفاق===
 
شرط مهم دیگر برای انفاق، رعایت اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط در این کار خیر است: «والَّذینَ اِذا اَنفَقوا لَم یُسرِفوا ولَم یَقتُروا و کانَ بَینَ ذلِکَ قَوامـا»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/365/%D9%8A%D9%8E%D9%82%D9%92%D8%AA%D9%8F%D8%B1%D9%8F%D9%88%D8%A7    فرقان/سوره۲۵، آیه۶۷. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/285/%D8%A7%D8%A8%D9%92%D8%AA%D9%90%D8%BA%D9%8E%D8%A7%D8%A1    اسراء/سوره۱۷، آیه۲۹.]
 
</ref>
 
در تفسیر این آیه از [[امام صادق]](علیه السلام)چنین نقل شده که آن حضرت مشتی سنگریزه برداشت و آن را محکم در دست گرفت و فرمود: این «اِقتار» است و مشتی دیگر برگرفت و چنان دست را گشود که همه ریگها ریخت و فرمود که این «اسراف» است و بار سوم که سنگریزه‌ها را برداشت، دست را تا آن حد گشود که برخی از ریگها ریخت و برخی دیگر ماند و فرمود: این «قَوام» است.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12024/4/29/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%A7    نورالثقلین، ج۴، ص۲۹.]
 
</ref>
 
برخی گفته‌اند که [[اسراف]]، انفاق در معصیت خدا، [[اقتار]] خودداری از طاعت خدا و قوام انفاق در طاعت خداست.
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۱۱، ج۱۹، ص۴۸ ـ ۴۹.
 
</ref>
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۷، ص۲۸۰.
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱۳، ص۴۹.
 
</ref>
 
خداوند در آیه ۲۹ [[سوره‌اسراء]] خطاب به [[پیامبر اسلام]] فرموده که هرگز دست خود را بر گردنت زنجیر مکن و بیش از حد دست خود را مگشای تا مورد نکوهش قرار گیری: «و لا تَجعَل یَدَکَ مَغلولَةً اِلی عُنُقِکَ ولا تَبسُطها کُلَّ البَسطِ فَتَقعُدَ مَلومـًا مَحسورا» به نظر مفسران مفاد جمله نخست آیه، نهی از انفاق نکردن و مفاد جمله دوم زیاده‌روی در آن است و این آیه به میانه‌روی در انفاق توصیه می‌کند
 
<ref>
 
احکام القرآن، ج۳، ص۲۹۳
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱۰، ص۱۶۳.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/6/244/%D9%83%D9%86%D8%A7%D9%8A%D8%A9    مجمع البیان، ج۶، ص۲۴۴.]
 
</ref>
 
؛ همچنین برخی مراد از به هلاکت انداختن خود را در آیه ۱۹۵ [[سوره بقره]]، اسراف در انفاق و مثلا بخشیدن همه دارایی خود دانسته‌اند.
 
<ref>
 
تفسیر عیاشی، مج۲، ج۱، ص۸۷
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/35/%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D9%87%D8%A7  مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۱۶.]
 
</ref>
 
<ref>
 
احکام‌القرآن، ج۱، ص۳۶۰.
 
</ref>
 
کلمه «عفو» در آیه ۲۱۹ [[سوره بقره]]: «یَسـَلونَکَ ماذَا یُنفِقونَ قُلِ العَفوَ» به اموال مازاد تفسیر شده است.
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۲، ج۲، ص۴۹۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/82/%D9%88%D8%AB%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%87%D8%A7    مجمع البیان، ج۲، ص۵۵۸.]
 
</ref>
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۲، ج۲، ص۴۹۶.
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۳، ص۴۲.
 
</ref>
 
به تعبیر دیگر، مؤمنان باید زاید بر نیاز خود و خانواده خود را انفاق و میانه‌روی را رعایت کنند.
 
<ref>
 
احکام القرآن، ج۱، ص۴۳۷.
 
</ref>
 
واژه انفاق و مشتقات آن در آیات متعدد با من تبعیضیه ذکر شده که بیانگر انفاق بخشی از اموال است
 
<ref>
 
راهنما، ج۱، ص۲۹
 
</ref>
 
<ref>
 
تسنیم، ج۲، ص۱۶۸.
 
</ref>
 
؛ مانند: «و مِمّا رَزَقنـهُم یُنفِقون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/2/%D8%A8%D9%90%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%BA%D9%8E%D9%8A%D9%92%D8%A8%D9%90  بقره/سوره۲، آیه۳.]
 
</ref>
 
گاه برای اثبات این امر به تعابیر دیگر همچون عدم [[تبذیر]] در آیه «وءاتِ ذَا القُربی حَقَّهُ والمِسکینَ وابنَ السَّبیلِ ولا تُبَذِّر تَبذیرا»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/284/%D8%AA%D9%8E%D8%A8%D9%92%D8%B0%D9%90%D9%8A%D8%B1%D9%8B%D8%A7    اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶. ]
 
</ref>
 
استناد شده است.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/6/244/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B0%D9%84    مجمع‌البیان، ج۶، ص۲۴۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱۰، ص۱۶۱ ـ ۱۶۲.
 
</ref>
 
===انفاق نهانی===
 
هرچند انفاق در راه خدا، چه آشکار باشد و چه نهان، دارای اجر و پاداش است: «اَلَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُم بِالَّیلِ والنَّهارِ سِرًّا وعَلانِیَةً فَلَهُم اَجرُهُم عِندَ رَبِّهِم ولا خَوفٌ عَلَیهِم ولا هُم یَحزَنون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D8%AE%D9%8E%D9%88%D9%92%D9%81%D9%8C    بقره/سوره۲، آیه۲۷۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/252/%D8%A7%D8%A8%D9%92%D8%AA%D9%90%D8%BA%D9%8E%D8%A7%D8%A1    رعد/سوره۱۳، آیه۲۲. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/259/%D9%88%D9%8E%D8%B9%D9%8E%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%90%D9%8A%D9%8E%D8%A9%D9%8B    ابراهیم/سوره۱۴، آیه۳۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/275/%D8%AD%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D9%86%D9%8B%D8%A7  نحل/سوره۱۶، آیه۷۵..]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/437/%D9%88%D9%8E%D8%B9%D9%8E%D9%84%D9%8E%D8%A7%D9%86%D9%90%D9%8A%D9%8E%D8%A9%D9%8B    فاطر/سوره۳۵، آیه۲۹. ]
 
</ref>
 
؛ ولی انفاق پنهانی پاداش بیشتری دارد:«اِن تُبدوا الصَّدَقـتِ فَنِعِمّا هِیَ واِن تُخفوها وتُؤتوهَا الفُقَراءَ فَهُوَ خَیرٌ لَکُم ویُکَفِّرُ عَنکُم مِن سَیِّـاتِکُم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D8%AA%D9%8F%D8%AE%D9%92%D9%81%D9%8F%D9%88%D9%87%D9%8E%D8%A7    بقره/سوره۲، آیه۲۷۱.]
 
</ref>
 
، زیرا در چنین انفاقی [[ریا]] قطعاً ممکن نیست و آبروی نیازمندان نیز محفوظ می‌ماند.
 
<ref>
 
التحریر والتنویر، ج۳، ص۶۷.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/2/345/%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86    نمونه، ج۲، ص۳۴۵.]
 
</ref>
 
برخی از مفسران گفته‌اند که این امر ویژه انفاقهای [[مستحب]] است؛ اما انفاقهای [[واجب]] بهتر است آشکار باشد.
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۳، ج۳، ص۱۲۷.
 
</ref>
 
<ref>
 
مجمع البیان، ج۲، ص۶۶۲
 
</ref>
 
در احادیث هم این نکته مطرح شده است.
 
<ref>
 
تفسیرقمی، ج۱، ص۱۱۹.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12012/1/300/%D8%AA%D8%A8%D8%AF%D9%88%D8%A7  الصافی، ج۱، ص۲۹۹-۳۰۰.]
 
</ref>
 
===انفاق در شرایط دشوار===
 
انفاق چه در حال گشایش روزی و عدم وجود نیاز شدید خود فرد یا جامعه و چه در حال سختی و نیاز شدید، استحقاق پاداش دارد: «و سارِعوا اِلی مَغفِرَة مِن رَبِّکُم وجَنَّة عَرضُهَا السَّمـوتُ والاَرضُ اُعِدَّت لِلمُتَّقین اَلَّذینَ یُنفِقونَ فِی السَّرّاءِ والضَّرّاءِ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/67/%D8%B9%D9%8E%D8%B1%D9%92%D8%B6%D9%8F%D9%87%D9%8E%D8%A7    آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۳۳ ۱۳۴. ]
 
</ref>
 
؛
 
امّا انفاق در شرایط بحرانی و دشوار از اجر بیشتری برخوردار است، چنان‌که [[قرآن کریم]] انفاق قبل از فتح را که دوره مشقّتِ مسلمانان بود، برتر از [[انفاق]] پس از فتح دانسته است: «لا یَستَوی مِنکُم مَن اَنفَقَ مِن قَبلِ الفَتحِ وقـتَلَ اُولـئِکَ اَعظَمُ دَرَجَةً مِنَ  الَّذینَ اَنفَقوا مِن بَعدُ وقـتَلوا وکُلاًّ وعَدَ اللّهُ الحُسنی»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D9%85%D9%90%D9%8A%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D8%AB%D9%8F    حدید/سوره۵۷، آیه۱۰. ]
 
</ref>
 
برخی مراد از «فتح» را در این آیه [[صلح حدیبیه]] و برخی [[فتح مکه]] دانسته‌اند
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۹، ص۳۵۰.
 
</ref>
 
<ref>
 
التحریر والتنویر، ج۲۷، ص۳۷۴.
 
</ref>
 
؛ ولی شماری دیگر احتمال داده‌اند که مراد، مطلق فتح و پیروزی باشد و ایثار جان و مال در شرایط بحرانی و دشوار به طور کلی برتر از یاری [[اسلام]] در شرایط عادی باشد.
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/23/320/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AF    نمونه، ج۲۳، ص۳۲۰. ]
 
</ref>
 
افزون بر این موارد، آداب و ویژگیهای مطلوب و نامطلوب دیگری نیز برای انفاق در شماری از آیات [[قرآن]] آمده است؛ مانند اینکه انفاق باید بدون کراهت و با رغبت و رضایت باطنی صورت گیرد و کراهت در انفاق از ویژگی‌های انفاق منافقان شمرده شده است
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۸، ص۱۰۴
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/9/308/%D9%86%D9%85%D9%86%D8%B9%D9%83%D9%85  المیزان، ج۹، ص۳۰۸. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/7/448/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87%D9%88%D9%86  نمونه، ج۷، ص۴۴۸.]
 
</ref>
 
: «... و لا یُنفِقونَ اِلاّ وهُم کـرِهون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/195/%D8%A8%D9%90%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%83%D9%8E%D8%A7%D9%81%D9%90%D8%B1%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E  توبه/سوره۹، آیه۵۴. ]
 
</ref>
 
؛ همچنین در برخی آیات تعابیری آمده که مفسران آنها را اشاره‌ای کلّی به شرایط و آداب انفاق دانسته‌اند؛ مانند تعابیر «قَرضاً حَسَناً» در آیه۱۱ [[سوره حدید]].
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱۷، ص۱۵۷ ـ ۱۵۸.
 
</ref>
 
==مصارف انفاق==
 
 
 
در آیات بسیاری از انفاق در راه خدا به گونه مطلق (فی سَبیلِ اللّهِ) سخن به میان آمده مانند: «واَنفِقوا فی سَبیلِ اللّهِ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/30/%D8%AA%D9%8F%D9%84%D9%92%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92    بقره/سوره۲، آیه۱۹۵. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/44/%D8%B3%D9%8E%D8%A8%D9%92%D8%B9%D9%8E  بقره/سوره۲، آیه۲۶۱ ۲۶۲. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/510/%D9%84%D9%90%D8%AA%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7  محمد/سوره۴۷، آیه۳۸.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/184/%D8%B3%D9%8E%D8%A8%D9%90%D9%8A%D9%84%D9%90  انفال/سوره۸، آیه۶۰.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/538/%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%AD%D9%8F%D8%B3%D9%92%D9%86%D9%8E%D9%89    حدید/سوره۵۷، آیه۱۰.]
 
</ref>
 
هرچند شأن نزول برخی از این آیات موارد خاصی مانند [[جهاد در راه خدا]] بوده
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۲، ج۲، ص۲۷۳.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12011/5/149/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AF    التبیان، ج۵، ص۱۴۹. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
التفسیر الکبیر، ج۱۵، ص۱۸۷.
 
</ref>
 
؛ ولی به تصریح مفسران «فی سَبیلِ اللّهِ» تعبیری عام است و همه کارهای خیر و هر کار مشروع را دربرمی‌گیرد؛ مانند [[جهاد با دشمن]]، [[حجّ]]، ساختن پل، [[مسجد]] و مانند اینها، کمک کردن به نیازمندان و یتیمان و جز آن.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12011/5/244/%D9%88%D9%8A%D8%AF%D8%AE%D9%84  التبیان، ج۵، ص۲۴۴.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12011/2/151/%D8%B4%D8%B1%D8%B9%D9%87  التبیان، ج۲، ص۱۵۱. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
مواهب الرحمن، ج۳، ص۱۲۴.
 
</ref>
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۱۶.
 
</ref>
 
با این همه، در برخی آیات، مصارف ویژه‌ای برای انفاق ذکر شده و برخی موارد مصرف دارای ویژگی‌هایی به شمار رفته و بر سایر موارد مقدم شده است. این موارد عبارت است از:
 
 
 
===خویشاوندان===
 
در آیات متعددی که از مصارف انفاق سخن رفته، خویشاوندان مقدم بر دیگران ذکر شده‌اند: «ولـکِنَّ البِرَّ مَن... وءاتَی المالَ عَلی حُبِّهِ ذَوِی القُربی...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/27/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%BA%D9%92%D8%B1%D9%90%D8%A8%D9%90    بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/284/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%90%D8%B3%D9%92%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E  اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/352/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E  نور/سوره۲۴، آیه۲۲. ]
 
</ref>
 
در آیه ۸ [[سوره نساء]] آمده که اگر خویشاوندان هنگام تقسیم ارث حاضر بودند سهمی به آنان بدهید: «واِذا حَضَرَ القِسمَةَ اُولوا القُربی... فَارزُقوهُم مِنه»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/78/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%82%D9%90%D8%B3%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%A9%D9%8E  نساء/سوره۴، آیه۸.]
 
</ref>
 
مراد از خویشاوندان در این آیه کسانی‌اند که در آیات [[ارث]] سهمی برای آنان مقرر نشده است.
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۵، ص۳۳ـ۳۴.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/3/311/%D9%85%D8%AD%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%89  نمونه، ج۳، ص۳۱۱.]
 
</ref>
 
برخی این حکم را وجوبی دانسته‌اند؛ ولی با توجه به اینکه وارثان در شریعت مشخص و معلوم شده‌اند، این نظر را مردود شمرده‌اند.
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج‌۵‌، ص‌۳۳‌ـ‌۳۴.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/78/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%82%D9%90%D8%B3%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%A9%D9%8E  نمونه، ج‌۳، ص‌۲۱۳.]
 
</ref>
 
نظر دیگر این است که این حکم استحبابی با آیه ۱۱ [[سوره نساء]] که در آن برخی صاحبان سهام ارث تعیین شده‌اند، نسخ گردیده است؛ ولی این نظر هم مردود شمرده شده است.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/3/23/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%D9%8A%D9%86  مجمع‌البیان، ج۳، ص۱۹.]
 
</ref>
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۳، ص۱۹.
 
</ref>
 
از میان خویشاوندان، پدر و مادر (والدین) بر دیگران مقدم‌اند: «یَسـَلونَکَ ماذا یُنفِقونَ قُل ما اَنفَقتُم مِن خَیر فَلِلولِدَینِ والاَقرَبینَ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/33/%D9%81%D9%8E%D9%84%D9%90%D9%84%D9%92%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%90%D8%AF%D9%8E%D9%8A%D9%92%D9%86%D9%90    بقره/سوره۲، آیه۲۱۵. ]
 
</ref>
 
«والدین» شامل اجداد نیز می‌شود.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/70/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF    مجمع البیان، ج۲، ص۵۴۸. ]
 
</ref>
 
برخی آیه زکات را ناسخ این آیه دانسته‌اند؛ ولی با توجه به عام بودن مفهوم این آیه نسبت به انفاقهای [[واجب]] و [[مستحب]] این نظر پذیرفته نشده است.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12011/2/200/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AF%D9%8A  التبیان، ج۲، ص۲۰۰.]
 
</ref>
 
<ref>
 
احکام القرآن، ج۱، ص۴۳۷ ـ ۴۳۸.
 
</ref>
 
در احادیث هم اولویت خویشاوندان، به ویژه بستگان نزدیک بر دیگران در انفاق تأکید شده است.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/11008/93/147/%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84    بحارالانوار، ج۹۳، ص۱۴۷.]
 
</ref>
 
<ref>
 
جامع احادیث الشیعه، ج۹، ص۴۹۶.
 
</ref>
 
===یتیمان ===
 
مورد دیگر صرف مال در [[انفاق]]، [[یتیمان]] نیازمند هستند: «قُل ما اَنفَقتُم مِن خَیر فَلِلولِدَینِ... والیَتـمی»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/33/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%90    بقره/سوره۲، آیه۲۱۵.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/27/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E  بقره/سوره۲، آیه۱۷۷. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/78/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8F    نساء/سوره۴، آیه۸.]
 
</ref>
 
در این میان، یتیمِ خویشاوند بر دیگر ایتام مقدم است
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/27/30/%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%87%D8%A7  نمونه، ج۲۷، ص۳۰.]
 
</ref>
 
: «اَو اِطعـمٌ فی یَوم ذی مَسغَبَه یَتیمـًا ذا مَقرَبَه»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/594/%D8%A5%D9%90%D8%B7%D9%92%D8%B9%D9%8E%D8%A7%D9%85%D9%8C  بلد/سوره۹۰، آیه۱۴ ۱۵.]
 
</ref>
 
===فقرا و مساکین===
 
نیازمندان و فقیران دیگر مورد صرف انفاق‌اند: «و لـکِنَّ البِرَّ... والمَسـکینَ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/27/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B4%D9%92%D8%B1%D9%90%D9%82%D9%90  بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/78/%D9%85%D9%8E%D9%91%D8%B9%D9%92%D8%B1%D9%8F%D9%88%D9%81%D9%8B%D8%A7    نساء/سوره۴، آیه۸.]
 
</ref>
 
در آیه ۳۸[[سوره روم]] به [[پیامبر اکرم]] امر شده که حق مسکینان را بدهد: «وءاتِ ذَا القُربی حَقَّهُ والمِسکینَ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/408/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D9%81%D9%92%D9%84%D9%90%D8%AD%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  روم/سوره۳۰، آیه۳۸.]
 
</ref>
 
بیشتر تفاسیر
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/6/243/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%83%D8%A7%D8%A9  مجمع‌البیان، ج۸، ص۴۷۸.]
 
</ref>
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۷، ج۱۱، ص۵۴
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/16/185/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D9%82%D8%A9  المیزان، ج۱۶، ص۱۸۵. ]
 
</ref>
 
مراد از این حق را حقوق [[واجب]] مانند [[زکات]]، [[خمس]] و رفع نیازهای ضروری نیازمندان و برخی
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص۲۵
 
</ref>
 
اعم از حقوق [[واجب]] و [[مستحب]] دانسته‌اند. نیازمندان آبرومند که دست نیاز به سوی دیگران نمی‌گشایند، بر دیگران مقدم‌اند:«لِلفُقَراءِ الَّذینَ اُحصِروا فی سَبیلِ اللّهِ لایَستَطیعونَ ضَربـًا فِی الاَرضِ یَحسَبُهُمُ الجاهِلُ اَغنِیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعرِفُهُم بِسِیمـهُم لایَسـَلونَ النّاسَ اِلحافـًا»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D8%A5%D9%90%D9%84%D9%92%D8%AD%D9%8E%D8%A7%D9%81%D9%8B%D8%A7    بقره/سوره۲، آیه۲۷۳. ]
 
</ref>
 
شاید ذکر فقیر قانع (آن که نیاز خود را ابراز نمی‌کند) پیش از مُعْتَرّ (آن که دست نیاز به سوی دیگران دراز می‌کند)
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/201/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%A8  مجمع البیان، ج۲، ص۲۰۱.]
 
</ref>
 
در آیه ۳۶ [[سوره حج]] : «و اَطعِموا القانِعَ والمُعتَرَّ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/336/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D8%B9%D9%92%D8%AA%D9%8E%D8%B1%D9%8E%D9%91  حجّ/سوره۲۲، آیه۳۶.]
 
</ref>
 
به تقدم این‌گونه نیازمندان اشاره داشته باشد. برخی مفسران معنای فقیر و مسکین را یکسان می‌دانند؛ ولی برخی آن دو را مترادف ندانسته و گفته‌اند که فقیر کسی است که درخواست کمک (سؤال) نمی‌کند؛ ولی [[مسکین]] سؤال می‌کند، یا [[فقیر]] کسی است که مال اندکی دارد؛ ولی [[مسکین]] هیچ مالی ندارد. اقوال دیگری نیز وجود دارد.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/9/310/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%88%D8%A7    المیزان، ج۹، ص۳۱۰ ۳۱۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
احکام القرآن، ج۳، ص۱۷۹.
 
</ref>
 
===ابن السبیل===
 
مسافرانی که به علت از دست دادن توان مالی خود از ادامه سفر خود باز مانده‌اند نیز از جمله مصارف انفاق‌اند: «قُل ما اَنفَقتُم مِن خَیر فَلِلولِدَینِ... وابنِ السَّبیلِ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/33/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%90    بقره/سوره۲، آیه۲۱۵. ]
 
</ref>
 
در برخی اقسام [[واجب]] انفاق مانند [[زکات]] و [[خمس]]، [[ابن‌السبیل]] از جمله موارد صرف مال شمرده شده است.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/182/%D8%AE%D9%8F%D9%85%D9%8F%D8%B3%D9%8E%D9%87%D9%8F    انفال/سوره۸، آیه۴۱.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/196/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%90    توبه/سوره۹، آیه۶۰.]
 
</ref>
 
=== مهاجران در راه خدا===
 
از دیگر موارد صرف مال در انفاق، کسانی هستند که بر اثر هجرت کردن در راه خدا امکان تأمین معاش خود را ندارند.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D8%A3%D9%8E%D8%BA%D9%92%D9%86%D9%90%D9%8A%D9%8E%D8%A7%D8%A1    بقره/سوره۲، آیه۲۷۳.]
 
</ref>
 
این آیه در مورد [[اصحاب صفّه]] نازل شد که به [[مدینه]] مهاجرت کرده بودند و به سبب شرکت کردن در جنگها قادر به تأمین معاش خود نبودند.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/202/%D9%84%D9%84%D8%A5%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84  مجمع البیان، ج۲، ص۲۰۲.]
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۳، ص۲۲۰.
 
</ref>
 
در آیه‌ای دیگر، [[قرآن]] از انفاق مردم مدینه به مهاجران سخن به میان آورده و آن را ستوده است: «والَّذینَ تَبَوَّءُو الدّارَ والایمـنَ مِن قَبلِهِم یُحِبّونَ مَن هاجَرَ اِلَیهِم ولا یَجِدونَ فی صُدورِهِم حاجَةً مِمّا اوتوا ویُؤثِرونَ عَلی اَنفُسِهِم ولَو کانَ بِهِم خَصاصَةٌ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/546/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D9%81%D9%92%D9%84%D9%90%D8%AD%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E    حشر/سوره۵۹، آیه۹. ]
 
</ref>
 
، در آیه ۲۲ [[سوره نور]] نیز مسلمانانی که بر ترک انفاق به برخی مهاجران سوگند یاد کرده‌اند، نکوهش شده و از این کار منع شده‌اند: «ولا یَأتَلِ اولُوا الفَضلِ مِنکُم والسَّعَةِ اَن یُؤتوا اولِی القُربی... والمُهـجِرینَ فی سَبیلِ اللّهِ» به گفته برخی مفسران، این آیه درباره سوگند [[ابوبکر]] درباره اینکه به مسطح که مردی تهیدست از مهاجران بود (به علت مشارکت او در ماجرای اِفک) کمک مالی نکند نازل گردید.
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۱۰، ج۱۸، ص۱۳۵.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/199/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84    مجمع‌البیان، ج۲، ص۱۹۹.]
 
</ref>
 
===سائلان===
 
آنها که دست نیاز به سوی دیگران دراز می‌کنند سائلان) استحقاق برخوردار شدن از [[انفاق]] را دارند: «واَمَّا السّائِلَ فَلا تَنهَر»(
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/596/%D8%AA%D9%8E%D9%86%D9%92%D9%87%D9%8E%D8%B1%D9%92    ضحی/سوره۹۳، آیه۱۰. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[ http://lib.eshia.ir/17001/1/27/%D9%88%D9%8F%D8%AC%D9%8F%D9%88%D9%87%D9%8E%D9%83%D9%8F%D9%85%D9%92    بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.]
 
</ref>
 
[[قرآن]] مؤمنان حقیقی را کسانی می‌داند که در اموال خود حقی برای سائلان و محرومان قرار می‌دهند: «و فی اَمولِهِم حَقٌّ لِلسّائِلِ والمَحروم» (
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/521/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%AD%D9%92%D8%B1%D9%8F%D9%88%D9%85%D9%90    ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۹.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/567/%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%AE%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%90%D9%8A%D9%8E%D8%A9%D9%90    معارج/سوره۷۰، آیه۲۴.]
 
</ref>
 
برخی احادیث منقول از اهل بیت(علیهم السلام)مراد از حق را در این آیات مالی شمرده‌اند که مؤمنان به صورت هفتگی یا ماهانه یا سالانه به سائلان و نیازمندان می‌پردازند
 
<ref>
 
کنزالعرفان، ج۱، ص۲۲۶
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/11025/9/46/%D9%81%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%82    وسائل‌الشیعه، ج۹، ص۴۶.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/11025/9/51/%D8%BA%D9%8A%D8%B1  وسائل‌الشیعه، ج۹، ص۵۱. ]
 
</ref>
 
و کمک کردن به سائل، هرچند گمان بی‌نیازی او برود، بسیار توصیه شده است.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/11025/9/417/%D9%83%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A9    وسائل الشیعه، ج۹، ص۴۱۷.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/11025/9/420/%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%A9    وسائل الشیعه، ج۹. ص۴۲۰. ]
 
</ref>
 
در برخی روایات دیگر درباره علت این کار آمده است که گاهی فرشتگان الهی برای آزمودن برخی انسانها به در خانه آنها مراجعه کرده و از آنان چیزی طلب می‌کنند.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/11005/4/15/%D8%AC%D9%85%D9%8A%D9%84      الکافی، ج۴، ص۱۵. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/11025/9/419/%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%89  وسائل الشیعه، ج۹، ص۴۱۹. ]
 
</ref>
 
===آزادسازی برده‌گان===
 
آزادسازی بردگان به عنوان کاری [[واجب]] و گاه مستحب در برخی آیات [[قرآن]] از مصارف [[انفاق]] ذکر شده است. در آیه ۱۷۷ [[سوره بقره]] آزادی برده از وجوه برّ معرفی شده و در آیات ۱۱ تا ۱۳ [[سوره بلد]] آن را گردنه‌ای سخت دانسته و افرادی که با آزادی بردگان از آن عبور نمی‌کنند را نکوهش کرده است: «فَلا اقتَحَمَ العَقَبَه و ما اَدرکَ مَا العَقَبَه فَکُّ رَقَبَه»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/594/%D8%A7%D9%82%D9%92%D8%AA%D9%8E%D8%AD%D9%8E%D9%85%D9%8E  بلد/سوره۹۰، آیه۱۱ ۱۳.]
 
</ref>
 
در آیه‌ای دیگر به مؤمنان سفارش شده که از طریق انعقاد قرارداد مکاتبه با بردگان و هزینه کردن بخشی از اموال خود در این راه، زمینه آزادی آنان را فراهم کنند: «والَّذینَ یَبتَغونَ الکِتـبَ مِمّا مَلَکَت اَیمـنُکُم فَکاتِبوهُم... وءاتوهُم مِن مالِ اللّهِ الَّذی ءاتـکُم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/354/%D9%88%D9%8E%D9%84%D9%92%D9%8A%D9%8E%D8%B3%D9%92%D8%AA%D9%8E%D8%B9%D9%92%D9%81%D9%90%D9%81%D9%90    نور/سوره۲۴، آیه۳۳. ]
 
</ref>
 
===جهاد در راه خدا===
 
در آیه ۶۰ [[سوره انفال]] مسلمانان به تهیه کردن ا بزارآلات نظامی و صرف مال در این راه ترغیب شده‌اند: «واَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّة... و ما تُنفِقوا مِن شَیء فی سَبیلِ اللّهِ یُوَفَّ اِلَیکُم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/184/%D8%AA%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7%D9%92    انفال/سوره۸، آیه۶۰. ]
 
</ref>
 
همچنین در آیه‌ای دیگر مؤمنان مأمور شده‌اند که با ترک نکردن انفاق در راه [[جهاد]] که موجب غلبه دشمن بر آنان می‌شود
 
<ref>
 
تفسیر المنار، ج۲، ص۲۱۳
 
</ref>
 
<ref>
 
مواهب الرحمن، ج۳، ص۱۲۶.
 
</ref>
 
خود را به هلاکت نیندازند: «واَنفِقوا فی سَبیلِ اللّهِ ولا تُلقوا بِاَیدیکُم اِلَی التَّهلُکَةِ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/30/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D8%AD%D9%92%D8%B3%D9%90%D9%86%D9%8F%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%92    بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.]
 
</ref>
 
، ازاین‌رو برخی بر آن‌اند که اگر مسلمانان به مقدار نیاز در این راه انفاق نکنند بر امام عادل واجب است که آنان را به این کار وادارد.
 
<ref>
 
تفسیر المنار، ج۱۰، ص۶۷
 
</ref>
 
البته کسانی که توانایی مالی کافی ندارند مسئولیتی نخواهند داشت:«لَیسَ عَلَی الضُّعَفاءِ... و لا عَلَی الَّذینَ لا یَجِدونَ ما یُنفِقونَ حَرَجٌ...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/201/%D8%B3%D9%8E%D9%8A%D9%8F%D8%B5%D9%90%D9%8A%D8%A8%D9%8F  توبه/سوره۹، آیه۹۱. ]
 
</ref>
 
===مؤلفة القلوب===
 
از جمله مصارف انفاقهای واجب (مانند زکات)، کمک کردن به کافران به انگیزه جلب محبت آنان و دلجویی از آنهاست
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/196/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D8%A4%D9%8E%D9%84%D9%8E%D9%91%D9%81%D9%8E%D8%A9%D9%90    توبه/سوره۹، آیه۶۰.]
 
</ref>
 
؛ همچنین اصولا انفاق به آنان [[مستحب]] و موجب پاداش الهی است: «لَیسَ عَلَیکَ هُدهُم ولـکِنَّ اللّهَ یَهدی مَن یَشاءُ وما تُنفِقوا مِن خَیر فَلاَِنفُسِکُم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D9%8A%D9%8F%D9%88%D9%8E%D9%81%D9%8E%D9%91    بقره/سوره۲، آیه۲۷۲.]
 
</ref>
 
در شأن نزول این آیه نقل شده که ابتدا مسلمانان حاضر نبودند که به غیر مسلمانان کمک مالی کنند و این آیه نازل شد و این کار را روا شمرد
 
<ref>
 
جامع‌البیان، مج۳، ج۳، ص۱۳۰ ـ ۱۳۱
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/199/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84    مجمع‌البیان، ج۲، ص۱۹۹.]
 
</ref>
 
؛ نیز نقل شده که مادر و جده کافر زنی مسلمان به نام اسماء از او درخواست کمک کردند؛ ولی او به سبب کفر آنان، از انفاق کردن خودداری کرد و این آیه نازل شد.
 
<ref>
 
الکشاف، ج۱، ص۳۱۷.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/199/%D8%A3%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%A1  مجمع‌البیان، ج۲، ص۱۹۹. ]
 
</ref>
 
البته انفاق کردن تنها به کافرانی جایز است که با مسلمانان به جنگ برنخیزند و آنان را از دیارشان بیرون نکنند: «لا یَنهـکُمُ اللّهُ عَنِ الَّذینَ لَم یُقـتِلوکُم فِی الدّینِ و لَم یُخرِجوکُم مِن دیـرِکُم اَن تَبَرّوهُم وتُقسِطو ا اِلَیهِم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/550/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D9%82%D9%92%D8%B3%D9%90%D8%B7%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E    ممتحنه/سوره۶۰، آیه۸. ]
 
</ref>
 
افزون بر مصارف مذکور، می‌توان به برخی مصارف انفاق واجب که در قرآن ذکر شده و عمدتاً به زکات مربوط می‌شود اشاره کرد
 
<ref>
 
شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۱۱۰.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/9/310/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%83%D9%88%D8%A7%D8%AA  المیزان، ج۹، ص۳۱۱. ]
 
</ref>
 
؛ از جمله «العـمِلینَ عَلَیها» یعنی آنها که برای جمع‌آوری و نگاهداری زکات کوشش می‌کنند و «غارمان» یا بدهکاران: «اِنَّمَا الصَّدَقـتُ لِلفُقَراءِ و... والعـمِلینَ عَلَیها و... والغـرِمینَ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/196/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%90    توبه/سوره۹، آیه۶۰. ]
 
</ref>
 
==موانع انفاق==
 
 
 
[[قرآن کریم]] به موانع متعدد انفاق در راه خدا، اشاره کرده است که برخی از آنها درونی و برخاسته از شخصیت روانی و اخلاقی خود شخص و برخی هم برونی است. این موانع عبارت است از:
 
 
 
===شیطان ===
 
[[شیطان]] که همواره درصدد است تا انسان را از انجام هر کار خیری باز دارد، می‌کوشد با وعده دادن فقر به انسان وی را از کمک به نیازمندان باز دارد: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا اَنفِقوا مِن طَیِّبـتِ ما کَسَبتُم... الشَّیطـنُ یَعِدُکُمُ الفَقرَ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/49/%D9%86%D9%8E%D9%81%D9%92%D8%B3%D9%8B%D8%A7    بقره/سوره۲، آیه۲۶۸.]
 
</ref>
 
، حتی در کار کسانی که موفق به انفاق می‌شوند، دخالت کرده و تلاش می‌کند با آلوده کردن آن به [[ریا]] انفاق آنان را باطل سازد:«والَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُم رِئاءَ النّاسِ... ومَن یَکُنِ الشَّیطـنُ لَهُ قَرینـًا فَساءَ قَرینا»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/85/%D9%81%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D8%A1    نساء/سوره۴، آیه۳۸.]
 
</ref>
 
=== ضعف یا فقدان ایمان===
 
از دیگر موانع [[انفاق]] در راه خدا بی‌ایمانی و اعتقاد نداشتن به دین و قیامت و دیگر معارف دینی است: «اَرَءَیتَ الَّذی یُکَذِّبُ بِالدّین... و لایَحُضُّ عَلی طَعامِ المِسکین»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/602/%D9%8A%D9%8F%D9%83%D9%8E%D8%B0%D9%90%D9%91%D8%A8%D9%8F    ماعون/سوره۱۰۷، آیه۱-۳.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/197/%D9%88%D9%8E%D9%8A%D9%8E%D9%86%D9%92%D9%87%D9%8E%D9%88%D9%92%D9%86%D9%8E    توبه/سوره۹، آیه۶۷.]
 
</ref>
 
، ازاین‌رو، منافقان چون در واقع اعتقادی به دین نداشتند انفاق در راه خدا را غرامت می‌شمردند
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/202/%D9%85%D9%8E%D8%BA%D9%92%D8%B1%D9%8E%D9%85%D9%8B%D8%A7    توبه/سوره۹، آیه۹۸. ]
 
</ref>
 
و هرگاه به آنان گفته می‌شد: در راه خدا انفاق کنید بهانه می‌آوردند که آیا به کسانی [[انفاق]] کنیم که اگر خدا بخواهد خود به آنان روزی می‌دهد؟
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/443/%D8%A3%D9%8E%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7    یس/سوره۳۶، آیه۴۷. ]
 
</ref>
 
آنان حتی به دیگران توصیه می‌کردند که به مسلمانان کمک نکنند تا از اطراف پیامبر پراکنده شوند: «هُمُ الَّذینَ یَقولونَ لا تُنفِقوا عَلی مَن عِندَ رَسولِ اللّهِ حَتّی یَنفَضّوا»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/555/%D8%AA%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D8%A7  منافقون/سوره۶۳، آیه۷. ]
 
</ref>
 
؛ همچنین هنگامی که مسئله جهاد و کمک مالی به آن در میان بود، نزد [[پیامبر اسلام]] می‌آمدند و برای فرار از [[جهاد]] و [[انفاق]]، از آن حضرت اجازه می‌گرفتند: «لا یَستَـذِنُکَ الَّذینَ یُؤمِنونَ بِاللّهِ والیَومِ الأخِرِ اَن یُجـهِدوا بِاَمولِهِم واَنفُسِهِم... اِنَّما یَستَـذِنُکَ الَّذینَ لایُؤمِنونَ بِاللّهِ والیَومِ الأخِرِ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/194/%D8%A8%D9%90%D8%A3%D9%8E%D9%85%D9%92%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%90%D9%87%D9%90%D9%85%D9%92    توبه/سوره۹، آیه۴۴-۴۵.]
 
</ref>
 
=== عناد و دشمنی ===
 
گاه دشمنی انسان با افرادی باعث می‌شود که انسان از کمک کردن به آنان امتناع ورزد. در آیه ۲۲ [[سوره نور| قرآن]] مسلمانان توانگر را از یاد کردن سوگند بر ترک انفاق به نیازمندان به سبب خطای آنان برحذر داشته و آنان را به عفو و گذشت توصیه کرده است: «ولا یَأتَلِ اولُوا الفَضلِ مِنکُم والسَّعَةِ اَن یُؤتوا اولِی القُربی والمَسـکینَ والمُهـجِرینَ فی سَبیلِ اللّهِ ولیَعفوا ولیَصفَحوا»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/352/%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E    نور/سوره۲۴، آیه۲۲.]
 
</ref>
 
طبق برخی روایات، آیه فوق پس از آن نازل شد که [[ابوبکر]] بعد از ماجرای افک سوگند یاد کرد که به [[مسطح بن اثاثه]] که در این ماجرا دخالت داشت، کمک نکند.
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۱۰، ج۱۸، ص۱۳۷
 
</ref>
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۱۰، ج۱۸، ص۱۳۵.
 
</ref>
 
<ref>
 
التفسیر الکبیر، ج۲۳، ص۱۸۷.
 
</ref>
 
نظر دیگر این است که این آیه درباره گروهی از صحابه نازل شد که سوگند یاد کردند به کسانی که در این ماجرا مشارکت داشتند انفاق نکنند.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/7/234/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%A9  مجمع البیان، ج۷، ص۲۳۴. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱۲، ص۱۳۸
 
</ref>
 
===دوستی مال و اولاد===
 
از دیگر موانع [[انفاق]] حب شدید انسان به مال و فرزندان است: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا لا تُلهِکُم اَمولُکُم ولا اَولـدُکُم عَن ذِکرِ اللّهِ... و اَنفِقوا مِن ما رَزَقنـکُم مِن قَبلِ اَن یَأتِیَ اَحَدَکُمُ المَوتُ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/555/%D8%A3%D9%8E%D9%85%D9%92%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%8F%D9%83%D9%8F%D9%85%D9%92  منافقون/سوره۶۳، آیه۹ ۱۰.]
 
</ref>
 
، ازاین‌رو، در آیاتی دیگر برخی از بستگان نزدیک انسان دشمن او خوانده شده‌اند: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا اِنَّ مِن اَزوجِکُم واَولـدِکُم عَدُوًّا لَکُم فَاحذَروهُم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/557/%D9%88%D9%8E%D8%AA%D9%8E%D8%B5%D9%92%D9%81%D9%8E%D8%AD%D9%8F%D9%88%D8%A7    تغابن/سوره۶۴، آیه۱۴. ]
 
</ref>
 
سرّ این نکته آن است که گاه علاقه شدید انسان به آنان باعث می‌شود که او از [[ایمان]] به خدا یا انجام دادن کارهای نیک همچون انفاق در راه خدا بازماند.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/19/307/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%84    المیزان، ج۱۹، ص۳۰۷. ]
 
</ref>
 
===بخل===
 
صفت ناپسند [[بخل]] از دیگر موانع انفاق است: «هـاَنتُم هـؤُلاءِ تُدعَونَ لِتُنفِقوا فی سَبیلِ‌اللّهِ فَمِنکُم مَن یَبخَلُ و مَن یَبخَل فَاِنَّما یَبخَلُ عَن نَفسِهِ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/510/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%81%D9%8F%D9%82%D9%8E%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D8%A1  محمّد/سوره۴۷، آیه۳۸. ]
 
</ref>
 
، ازاین‌رو در برخی آیات مؤمنان را از [[بخل]] ورزیدن نسبت به دیگران برحذر داشته و نسبت به پیامدهای ناگوار آن هشدار داده است: «ولا یَحسَبَنَّ الَّذینَ یَبخَلونَ بِما ءاتـهُمُ اللّهُ مِن فَضلِهِ هُوَ خَیرًا لَهُم بَل هُوَ شَرٌّ لَهُم سَیُطَوَّقونَ ما بَخِلوا بِهِ یَومَ القِیـمَةِ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/73/%D9%85%D9%90%D9%8A%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D8%AB%D9%8F    آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۸۰.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/557/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D8%B7%D9%90%D9%8A%D8%B9%D9%8F%D9%88%D8%A7    تغابن/سوره۶۴، آیه۱۶. ]
 
</ref>
 
===ترس از فقر===
 
از دیگر موانعی که باعث می‌گردد عده‌ای از [[انفاق]] در راه خدا امتناع ورزند ترس آنان از فقیر شدن است: «قُل لَو اَنتُم تَملِکونَ خَزائِنَ رَحمَةِ رَبّی اِذًا لاَمسَکتُم خَشیَةَ الاِنفاقِ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/292/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%90%D9%86%D9%81%D9%8E%D8%A7%D9%82%D9%90    اسراء/سوره۱۷، آیه۱۰۰. ]
 
</ref>
 
مقصود از «خَشیَةَ الاِنفاقِ» در این آیه ترس از فقر است
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۹، ج۱۵، ص۲۱۲.
 
</ref>
 
<ref>
 
کشف الاسرار، ج۵، ص۶۲۱.
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/6/298/%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%89    مجمع البیان، ج۶، ص۶۸۳. ]
 
</ref>
 
، در حالی که این اندیشه و فکر، وسوسه و وعید شیطان است:«الشَّیطـنُ یَعِدُکُمُ الفَقرَ ویَأمُرُکُم بِالفَحشاءِ» ولی در برابر، خداوند به انفاقگران وعده آمرزش و فزونی اموال می‌دهد: «واللّهُ یَعِدُکُم مَغفِرَةً مِنهُ وفَضلاً واللّهُ وسِعٌ عَلیم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/45/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%81%D9%8E%D9%82%D9%92%D8%B1%D9%8E    بقره/سوره۲، آیه۲۶۸.]
 
</ref>
 
==پیامدهای ترک انفاق==
 
 
 
آثار ترک [[انفاق]] از دیدگاه [[قرآن]] از مباحث پیشین قابل دریافت است. با این همه، به دلیل تأکید قرآن بر شماری از این آثار، مهم‌ترین آنها ذکر می‌شود:
 
 
 
===ناامنی و نابودی جوامع===
 
تأمین امنیت جامعه اسلامی در برابر دشمنان خارجی و ناهنجاریهای داخلی نیاز به صرف هزینه دارد و کوتاهی در این زمینه و فرو گذاشتن انفاق باعث می‌شود که سپر حفاظتی نظام اسلامی و جامعه تضعیف شود و مسلمانان در معرض خطر و نابودی قرار گیرند: «و اَنفِقوا فی سَبیلِ اللّهِ ولا تُلقوا بِاَیدیکُم اِلَی التَّهلُکَةِ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/30/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D8%AD%D9%92%D8%B3%D9%90%D9%86%D9%8F%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%92    بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.]
 
</ref>
 
برطبق نظر برخی، مقصود از انفاق در این آیه کمک به هزینه‌های جنگ و [[جهاد]] است
 
<ref>
 
تفسیر ماوردی، ج۱، ص۲۵۳.
 
</ref>
 
؛ ولی برخی مفسران، انفاق به فقیران و نیازمندان جامعه را نیز مصداقی از آیه فوق دانسته‌اند.
 
<ref>
 
[http://lib2.eshia.ir/50082/2/37/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D9%89    نمونه، ج۲، ص۳۷ ۳۸.]
 
</ref>
 
===زوال نعمت ===
 
ترک [[انفاق]] به نیازمندان عامل سلب و زوال نعمت است. [[قرآن]] در سوره [[قلم]] به داستان باغدارانی اشاره کرده که هنگام چیدن میوه‌ها صبح‌گاهان روانه باغهای خود می‌شدند تا مستمندان مطلع نگردند. سرانجام خداوند عذابی فرستاد و همه درختان و میوه‌های آنان را نابود ساخت: «اِنّا بَلَونـهُم کَما بَلَونا اَصحـبَ الجَنَّةِ اِذ اَقسَموا لَیَصرِمُنَّها مُصبِحین ولا یَستَثنون فَطافَ عَلَیها طَـائِفٌ مِن رَبِّکَ وهُم نائِمون فَاَصبَحَت کالصَّریم فَتَنادَوا مُصبِحین... فَانطَـلَقوا وهُم یَتَخـفَتون اَن لا یَدخُلَنَّهَا الیَومَ عَلَیکُم مِسکین»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/565/%D8%A3%D9%8E%D9%82%D9%92%D8%B3%D9%8E%D9%85%D9%8F%D9%88%D8%A7  قلم/سوره۶۸، آیه۱۷ ۲۴]
 
</ref>
 
؛ همچنین [[قرآن]] در آیه ۳۸ [[سوره محمّد]] به مسلمانان هشدار می‌دهد که اگر در یاری اسلام و انفاق در راه آن کوتاهی کنند
 
<ref>
 
الفرقان، ج۲۶ ـ ۲۷، ص۱۳۹.
 
</ref>
 
خداوند گروهی بهتر از آنان را جایگزین آنان خواهد کرد: «هـاَنتُم هـؤُلاءِ تُدعَونَ لِتُنفِقوا فی سَبیلِ اللّهِ فَمِنکُم مَن یَبخَلُ ومَن یَبخَل... و اِن تَتَوَلَّوا یَستَبدِل قَومـًا غَیرَکُم ثُمَّ لا یَکونوا اَمثــلَکُم» جایگزینی افراد دیگر بدین صورت است که خداوند نعمتش را ازاین افراد گرفته و به کسانی می‌دهد که اهل انفاق باشند، چنان‌که این امر در روایتی از [[علی]](علیه السلام) نیز آمده است.
 
<ref>
 
نهج البلاغه، حکمت۴۲۵
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/11025/16/325/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7    وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۳۲۵.]
 
</ref>
 
===محرومیت از محبت و نصرت خداوند===
 
خداوند بخیلانی را که به دیگران کمک نمی‌کنند دوست ندارد: «لا یُحِبُّ کُلَّ مُختال فَخور ألَّذینَ یَبخَلونَ ویَأمُرونَ النّاسَ بِالبُخلِ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/540/%D8%AA%D9%8E%D8%A3%D9%92%D8%B3%D9%8E%D9%88%D9%92%D8%A7  حدید/سوره۵۷، آیه۲۳ ۲۴.]
 
</ref>
 
و آنان را یاری نخواهد کرد: «و ما اَنفَقتُم مِن نَفَقَة... و ما لِلظّــلِمینَ مِن اَنصَار»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D8%A3%D9%8E%D9%86%D8%B5%D9%8E%D8%A7%D8%B1%D9%8D    بقره/سوره۲، آیه۲۷۰.]
 
</ref>
 
ذکر جمله «و ما لِلظّــلِمینَ مِن اَنصَار» به دنبال ترغیب به انفاق اشاره به این دارد که آنان که انفاق را ترک گفته
 
<ref>
 
الفرقان، ج۳، ص۲۹۶
 
</ref>
 
یا شرایط لازم انفاق را رعایت نمی‌کنند
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/196/%D9%84%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B6%D8%B9%D9%8A%D9%86  مجمع البیان، ج‌۲، ص‌۱۹۶. ]
 
</ref>
 
ظالم‌اند و از نصرت خداوند محروم خواهند بود.
 
 
 
===حسرت هنگام مرگ و قیامت===
 
آنان که از [[انفاق]] خودداری کنند، هنگام قبض روح، از خداوند می‌خواهند تا مرگ آنان را به تأخیر اندازد تا در راه خدا انفاق کرده و عمل صالح انجام دهند: «واَنفِقوا مِن ما رَزَقنـکُم مِن قَبلِ اَن یَأتِیَ اَحَدَکُمُ المَوتُ فَیَقولَ رَبِّ لَولا اَخَّرتَنی اِلی اَجَل قَریب فَاَصَّدَّقَ واَکُن مِنَ الصّــلِحین»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/554/%D8%AA%D9%8F%D9%81%D9%92%D9%84%D9%90%D8%AD%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E    منافقون/سوره۶۳، آیه۱۰. ]
 
</ref>
 
؛ ولی فرشتگان الهی تقاضای آنان را رد کرده و پاسخ می‌دهند که خداوند هرگز اجل کسی را به تأخیر نمی‌اندازد: «ولَن یُؤَخِّرَ اللّهُ نَفسـًا اِذا جاءَ اَجَلُها»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/554/%D9%88%D9%8E%D8%AA%D9%8E%D8%B1%D9%8E%D9%83%D9%8F%D9%88%D9%83%D9%8E    منافقون/سوره۶۳، آیه۱۱. ]
 
</ref>
 
؛ همچنین اینان وقتی گرفتار عذاب دردناک الهی می‌شوند حسرت می‌خورند که ای کاش اعمال خیری را برای این روزِ خود پیش می‌فرستادند: «کَلاّ بَل لا تُکرِمونَ الیَتیم ولا تَحـضّونَ عَلی طَعامِ المِسکین... یَقولُ یــلَیتَنی قَدَّمتُ لِحَیاتی»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/593/%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%8A%D9%8E%D8%AA%D9%90%D9%8A%D9%85%D9%8E    فجر/سوره۸۹، آیه۱۷ ۱۸.]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/594/%D9%84%D9%90%D8%AD%D9%8E%D9%8A%D9%8E%D8%A7%D8%AA%D9%90%D9%8A    فجر/سوره۸۹، آیه۲۴. ]
 
</ref>
 
===عذاب دردناک اُخروی===
 
قرآن در آیات متعدد به ترک‌ کنندگان انفاق وعید مجازات داده و از عذاب دردناک آنان در قیامت خبر داده است. در آیه ۱۸۰ سوره [[آل‌عمران]] مال اندوزی و بخل ورزیدن را برای امساک کنندگان از انفاق شری دانسته که در قیامت به صورت طوقی از آتش بر گردن آنان افکنده می‌شود: «بَل هُوَ شَرٌّ لَهُم سَیُطَوَّقونَ ما بَخِلوا بِهِ یَومَ القِیـمَةِ» و با اندوخته طلا و نقره آنها، بر پیشانی، پهلو، و پشت آنها داغ نهاده شده و به آنان گفته می‌شود: بچشید! این همان چیزی است که اندوخته‌اید: «یَومَ یُحمی عَلَیها فی نارِ جَهَنَّمَ فَتُکوی بِها جِباهُهُم و جُنوبُهُم وظُهورُهُم هـذا ما کَنَزتُم لاَنفُسِکُم فَذوقوا ما کُنتُم تَکنِزون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/192/%D9%81%D9%8E%D8%AA%D9%8F%D9%83%D9%92%D9%88%D9%8E%D9%89    توبه/سوره۹، آیه۳۵. ]
 
</ref>
 
، افزون بر این خداوند اینان را به عذابی خوار کننده دچار ساخته
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/84/%D8%A8%D9%90%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%A8%D9%8F%D8%AE%D9%92%D9%84%D9%90    نساء/سوره۴، آیه۳۷.]
 
</ref>
 
و با زنجیرهایی آتشین
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/567/%D8%AE%D9%8F%D8%B0%D9%8F%D9%88%D9%87%D9%8F    حاقّه/سوره۶۹، آیه۳۰-۳۴. ]
 
</ref>
 
و طعامی از چرک و خون
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/568/%D8%B7%D9%8E%D8%B9%D9%8E%D8%A7%D9%85%D9%8C  حاقّه/سوره۶۹، آیه۳۶. ]
 
</ref>
 
و عذابی بی‌مانند
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/567/%D8%AE%D9%8F%D8%B0%D9%8F%D9%88%D9%87%D9%8F  فجر/سوره۸۹،آیه۲۴-۲۵. ]
 
</ref>
 
مجازات خواهد کرد.
 
 
 
===محرومیت از شفاعت ===
 
ترک کنندگان انفاق هنگام گرفتار شدن به آتش [[جهنم]]، دوست و یاوری نخواهند داشت تا شفیع آنان باشد
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/19/401/%D9%8A%D8%AD%D8%B1%D8%B6  المیزان، ج۱۹، ص۴۰۱. ]
 
</ref>
 
: «و لا یَحُضُّ عَلی طَعامِ المِسکین فَلَیسَ لَهُ الیَومَ هـهُنا حَمیم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/567/%D8%B7%D9%8E%D8%B9%D9%8E%D8%A7%D9%85%D9%90  حاقّه/سوره۶۹، آیه۳۴۳۵.]
 
</ref>
 
و شفاعت شفاعت گران دیگر نیز به حالشان سودی ندارد: «ولَم نَکُ نُطعِمُ المِسکین... فَما تَنفَعُهُم شَفـعَةُ الشّـفِعین»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/576/%D9%86%D9%8F%D8%B7%D9%92%D8%B9%D9%90%D9%85%D9%8F  مدثّر/سوره۷۴، آیه۴۴-۴۸.]
 
</ref>
 
===انفاقِ اهل بیت در راه خدا===
 
اهل‌بیت(علیهم السلام) از بارزترین مصادیق انفاق‌گران قرآنی و در این زمینه الگو و نمونه بودند. آنان حتی در هنگام احتیاج، از کمک کردن به تهیدستان دریغ نمی‌کردند، به‌گونه‌ای که آیات متعددی در مورد انفاق آنان نازل شده است؛ از جمله بخش مهمی از آیات سوره انسان: «اِنَّ الاَبرارَ... یوفونَ بِالنَّذرِ ویَخافونَ یَومـًا کانَ شَرُّهُ مُستَطیرا و یُطعِمونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسکینـًا ویَتیمـًا و اَسیرا...»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/578/%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%A3%D9%8E%D8%A8%D9%92%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D8%B1%D9%8E    انسان/سوره۷۶، آیه۷-۸. ]
 
</ref>
 
بر طبق نظر مفسران [[شیعه]]
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12011/10/211/%D8%B1%D9%88%D8%AA  التبیان، ج ۱۰، ص۲۱۱. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12016/20/132/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B4%D8%A7%D9%81    المیزان، ج۲۰، ص۱۳۲. ]
 
</ref>
 
و بسیاری از اهل سنت
 
<ref>
 
الکشاف، ج۴، ص۶۷۰.
 
</ref>
 
<ref>
 
الدرالمنثور، ج۸، ص۳۷۱.
 
</ref>
 
درباره آنان نازل شده است. شأن نزول این آیات چنین بود که امام حسن و امام حسین(علیهما السلام)بیمار شدند و حضرت [[علی]] و [[فاطمه]](علیهما السلام)[[نذر]] کردند که اگر فرزندانشان بهبود یابند، آنان سه روز روزه بگیرند. پس از بهبودی فرزندان، آنان به نذر خود وفا کردند؛ ولی هنگام افطار در روز نخست، مسکینی و در روز دوم یتیمی و در سومین روز اسیری به در خانه آنان آمد و آنان با وجود نیاز، غذای خود را به آنان دادند و آیات فوق نازل گردید.
 
در آیه ۵۵ [[سوره مائده]] نیز [[قرآن]] ولیّ و سرپرست مؤمنان را خدا و رسول او و کسی دانسته است که در حال رکوع به نیازمندان انفاق می‌کند: «اِنَّما وَلِیُّکُمُ اللّهُ و رَسولُهُ والَّذینَ ءامَنوا الَّذینَ یُقِیمونَ الصَّلوةَ ویُؤتونَ الزَّکوةَ وهُم رکِعون»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/117/%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D9%83%D9%90%D8%B9%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E  مائده/سوره۵، آیه۵۵. ]
 
</ref>
 
این آیه نیز طبق نظر مفسران [[شیعه]] و [[اهل سنت]] درباره [[علی]](علیه السلام) نازل شد که هنگام رکوع انگشتر خود را به سائل بخشید.
 
<ref>
 
مجمع‌البیان، ج۳، ص ۳۲۴
 
</ref>
 
<ref>
 
الکشاف، ج ۱، ص ۶۴۹.
 
</ref>
 
<ref>
 
جامع البیان، مج۴، ج۶، ص۳۸۹.
 
</ref>
 
در آیه‌ای دیگر [[قرآن]] آنان را که اموال خود را در شب و روز، آشکارا و در نهان انفاق می‌کنند ستوده است:«اَلَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُم بِالَّیلِ والنَّهارِ سِرًّا وعَلانِیَةً فَلَهُم اَجرُهُم عِندَ رَبِّهِم»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/46/%D8%A3%D9%8E%D9%85%D9%92%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%8E%D9%87%D9%8F%D9%85    بقره/سوره۲، آیه۲۷۴.]
 
</ref>
 
از [[امام باقر]] و [[امام صادق]](علیهما السلام) در شأن نزول آیه نقل شده که [[علی]](علیه السلام) ۴ درهم داشت. یک درهم را در شب و دیگری را در روز و سومی را در نهان و چهارمی را آشکارا انفاق کرد و آیه مذکور نازل شد. روایت مذکور از ابن عباس نیز نقل شده است
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/2/204/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84    مجمع البیان، ج۲، ص۲۰۴. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۴، ص۲۲۵
 
</ref>
 
؛ همچنین روایت شده که جمعی از مردم مدینه یا برخی ثروتمندان خدمت پیامبر می‌آمدند و با آن حضرت نجوا می‌کردند که این کار آثار ناخوشایندی داشت، در نتیجه، آیه نازل شد که هرکس قصد نجوا کردن با پیامبر دارد باید پیش از آن صدقه‌ای بدهد
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/9/417/%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86  مجمع البیان، ج۹، ص۳۷۹. ]
 
</ref>
 
<ref>
 
التفسیر الکبیر، ج۲۹، ص۲۷۱.
 
</ref>
 
: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا اِذا نـجَیتُمُ الرَّسولَ فَقَدِّموا بَینَ یَدَی نَجوکُم صَدَقَةً»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/544/%D8%B5%D9%8E%D8%AF%D9%8E%D9%82%D9%8E%D8%A9%D9%8B  مجادله/سوره۵۸، آیه۱۲.]
 
</ref>
 
پس از نزول آیه فوق همگان از نجوا و ملاقات با پیامبر امتناع کردند و تنها امیر مؤمنان، حضرت علی(علیه السلام) بدان عمل کرد.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/9/417/%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86    مجمع البیان، ج۹، ص۳۷۹.]
 
</ref>
 
<ref>
 
کشف الاسرار، ج۱۰، ص۲۱.
 
</ref>
 
پس از مدتی حکم آیه نسخ شد: «ءَاَشفَقتُم اَن تُقَدِّموا بَینَ یَدَی نَجوکُم صَدَقـت فَاِذ لَم تَفعَلوا وتَابَ اللّهُ عَلَیکُم فَاَقیموا الصَّلوةَ»
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/17001/1/544/%D8%A3%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D8%B4%D9%92%D9%81%D9%8E%D9%82%D9%92%D8%AA%D9%8F%D9%85%D9%92    مجادله/سوره۵۸، آیه۱۳.]
 
</ref>
 
در روایتی [[علی]](علیه السلام)فرمود: در [[قرآن کریم]] آیه‌ای وجود دارد که تنها من به آن عمل کرده‌ام و آن آیه نجواست؛ من پس از نزول آن، دیناری را به ۱۰ درهم فروختم و هرگاه قصد ملاقات پیامبر داشتم درهمی از آن را به فقیران می‌دادم.
 
<ref>
 
[http://lib.eshia.ir/12023/9/417/%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86  مجمع البیان، ج۹، ص۳۷۹.]
 
</ref>
 
<ref>
 
تفسیر قرطبی، ج۱۷، ص۱۹۶.
 
</ref>
 
==منبع==
 
معارف قرآن.
 
==پانویس==
 
 
[[رده:مقالات]]
 

نسخهٔ ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۱۵، ساعت ۱۵:۴۹

به ویکی خیر خوش آمدید
مکانی برای به اشتراک گذاری موضوعات مرتبط با انواع خیر
۱٬۹۷۳مطلب اشتراک گذاری شده است


Aa.png

مقالات

با کلیک بر روی لینک زیر تصویر به مطالب موجود در این فصلنامه ها دسترسی پیدا خواهید کرد.



با کلیک بر روی لینکِ زیرِ تصویر به مقالات و مطالب مفید این فصلنامه ها دسترسی پیدا خواهید کرد

خیریه ها


موسسه خیریه رحمت للعالمین

موسسه‌ی خیریه «رحمت للعالمین» بیش از بیست سال است که تلاش می‌کند از ایتام نیازمند کشورمان حمایت کند. این حمایت‌ها که از سال ۱۳۶۷ به‌صورت غیررسمی و گمنام انجام می‌شد، از...

بهزیستی

به مناسبت 26 تیر ،روز بهزسیتی و تامین اجتماعی به روی صفحه اصلی ویکی خیر آورده شد.

روایات

خیر و علم

قال الرسول(ص):اَلعِلمُ رَأسُ الخَيرِ كُلِّهِ، وَ الجَهلُ رَأسُ الشَّرِّ كُلِّهِ؛

دانايى سرآمد همه خوبى‏ها و نادانى سرآمد همه بدى‏هاست.

(بحارالأنوار، ج77، ص 175، ح 9)