صلیب سپید(آشنایی با قوانین ومسائل حقوقی)

از ویکی خیر
پرش به: ناوبری، جستجو
اصلی

دکتر شیرین گرمارودی [۱]

این نوشتار بر اساس سخنرانی انجام شده در شانزدهمین نشست خبر ماندگاردر اسفند ۱۳۹۵ تهیه شده که با موضوع آشنایی با قوانین و مسائل حقوقی درباره فعالیت های دانش بنیان موسسه های خیریه در سوئیس انجام شد، ابتدا مفاهیم حوزه امر خیر بیان و با نگاه تاریخی و معاصر روند شکل گیری خیریه های مهم در کشور سوئیس بررسی می شود، در ادامه اقتصاد خیریه و قوانین آن گفته می شود و در نهایت فعالیت های دانش بنیان چند موسسه خیریه برای نمونه طرح خواهد شد.

مفاهیم و اهداف اساسی در نگاه تاریخی و معاصر

فعالیت های خیریهو عام المنفعه ، تاریخی طولانی و غنی در فرهنگ سوئیس دارد . سوئیس در زمینه نظم دهی، مدیریت و نهادسازی امور خیردر بسیاری از موارد الگوی بسیاری از کشورهای اروپایی است.

امروزه، حوزه مطالعات خیر دارای هویتی مستقل در سوئیس است. نهاد خیر به عنوان بخش سوم به اقتصاد و جامعه توانسته است در تعامل و همکاری با دو نهاد دیگر، دولت و بخش خصوصی، نقش خود را به درستی در بهبود رفاه جامعه و توسعه اقتصادی کشور ایفا کند. در دهه های گذشته تلاش های زیادی چه از لحاظ تجربی و چه از لحاظ نظری درباره توسعه فعالیت های انسان دوستانه و داوطلبانه ، باز تعریف و گسترش امر خیر و تولید دانش در این حوزه صورت گرفته است.

از میان این تلاش ها باید به تاسیس مرکز مطالعات امور خیردر دانشگاه بازل در سال ۲۰۰۸ و اصلاح قوانین و مقررات مربوط به موسسه های خیریه در سال های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ اشاره کرد.

یکی از قدیمی ترین مرکزهای خیریه ثبت شده بیمارستان اینزل در برن است. این بیمارستان را در سال ۱۳۵۴م، بانوی نیکوکاری به نام آنا زايلر بنیان گذاشت. هدف اصلی این موسسه که پس از پایان طاعون سیاه در اروپا ایجاد شد، پشتیبانی از بیماران بی بضاعت و رها شده بود. در حال حاضر، بعد از گذشت بیش از ۶۶۰ سال، این بیمارستان یکی از مهم ترین مراکز تحقیقی ودرمانی و پزشکی در سوئیس است.

نقطه شروع نهادسازی امر خیر به معنای نوین را باید در تحولات روشنگری قرن هجدهم اروپا در علم و اخلاق و جنبش های لیبرال جستجو کرد. از مهم ترین مراکز غیردولتی که از پیشگامان نهادسازی امور خیریه است، انجمن خیریه سوئیس (SGG) است.

این انجمن در سال ۱۸۱۰م، با گرد هم آمدن گروهی از نخبگان علمی و دینی لیبرال اعم از کاتولیک و پروتستان، در شهر زوریخ و با هدف مشترک فعالیت های خیرخواهانه تأسیس شده است.

این موسسه در رشد و گسترش سازمان های خیریه دیگرو تأسیس بسیاری از نهادهای اجتماعی و همچنین ایجاد و توسعه دولت رفاه نقش بسیار مهمی داشته است.

حمایت از دولت در راستای منافع و هویت ملی، توجه به اخلاق نیکوکاری و آموزش وپرورش در جامعه از همان ابتدای تأسیس انجمن وجود داشته است.

زنان نیز از همان ابتدا در آن حضور فعال داشته اند که این فعالیت ایجاد انجمن خیریه زنان سوئیس در سال ۱۸۸۸م را به دنبال داشته است. کمیته بین المللی صلیب سرخ که یکی از مشهورترین انجمن های غیردولتی در جهان است نیز در اواخر قرن نوزدهم به وجود آمده است.

این سازمان تحت عنوان کمیته بین المللی امداد به مجروحان (جنگی) و به پیشنهاد تاجری سوئیسی و مسیحی انسان گرا، به نام هانری دونان ، در استان ژنو بنیان نهاده شده است.

به این ترتیب، نهادسازی آمر خیر به معنای نوین، از همان ابتدا در کشور سوئیس در دو سطح ملی و بین المللی صورت گرفته است. حمایت از پروژه های علمی و آموزشی، به ویژه دادن بورسیه به دانشجویان، نیز از فعالیت های است که اکثر بنیادهای خیریه به آن علاقه مند بوده اند. به طوری که با به اجرادرآمدن قانون مدنی سوئیس در سال ۱۹۱۲ و اجباری شدن ثبت موسسه های خیریه می توان تولید و گسترش دانش به عنوان اهداف مؤسسات را در مدارک مربوط به ثبت اسناد مشاهده کرد.

طبق اسناد موجود در سال ۱۹۲۰ تقريبا ۱۰ درصد از مراکز خیریه (۲۲ مرکزی برای ترویج و حمایت از فعالیت های علمی تأسیس شده اند؛ به تعبیری، تحولات مدرنی که در خصوص امور خیر در سوئیس و به طور کلی در اروپا مشاهده می شود با تحولات نظام حقوقی و دینی و تغییرات ساختارهای جامعه مدنی همراه است.

اصلی

از قدیمی ترین مراکز خیریه دانش بنیان باید از بنیاد و فرای گرینه ایش» نام برد که در سال ۱۷۴۷ در نزدیکی دانشگاه بازل تأسیس شد.

این بنیاد را يوهان لودویگ فرای، استاد تاریخ و الهیات با هدف گسترش پژوهش های دینی و تقویت رشته الهیات تأسیس کرد. بنیاد مذکور با بیش از ۲۵۰ سال تجربه تحقیق در علوم دینی، یکی از مهم ترین کتابخانه های تاریخی و موضوعات مربوط به الهيات، شرق شناسی و زبان انگلیسی به شمار می رود.

در طول قرن نوزدهم فقرزدایی، کمک در ساخت خانه و مدرسه برای نیازمندان و آموزش و پرورش از مهم ترین اهداف انجمن خیریه سوئیس (SGG) بوده است.

در قرن بیستم با گسترش رفاه عمومی و ارزش های مدنی به توسعه دولت رفاه تغییر شکل داده است، موضوعاتی که در پی می آید از جمله اقدامات این بنیاد است:

۱. تقویت و ارتقاء جامعه در آموزش و پرورش ملی؛

۲. بهداشت ملی؛

۳. اقتصاد ملی؛

4. رفاه اجتماعی؛

5. تقویت بخش خصوصی در راستای حمایت از سیاست های اصلاح امور مربوط به سالخوردگان؛

6. بیمه؛

۷. بازنشستگی؛

۸ - بهداشت و سلامت خانواده با بروز بحران اقتصادی در پایان دهه هشتاد در اروپا و شکل گیری افقر جديده و در پی نامیدن سال ۲۰۰۱ به عنوان سال

داوطلبانگی، این انجمن محور اصلی فعالیت های خود را به این موضوعات تغییر داده است:

۱. ارزیابی، بازتولید و توسعه مفهوم داوطلبانگی؛

۲. فرهنگ انسانی در حوزه امر خیر؛

3. تولید دانش در این حوزه

اصلی

اقتصاد خیریه، شرایط و قوانین

یکی از ویژگی های بارز امور نیکوکاری در کشور سوئیس وجود فرهنگ پیشرو، شفاف و دقیق حقوقی و مالیاتی و ارتباط آن با قوانین مربوط به امور خیریه است.

به طوری که اقتصاد خیریه در کنار دو اقتصاد دولتی و خصوصی به صورت مستقل به رسمیت شناخته می شود و اهرمی قوی برای پیشبرد دو اقتصاد دیگر است. تعریف حقوقی امور خیریه و قوانین مربوط به آن و ارتباط آن با مسئله پرداخت مالیات و معافیت مالیاتی درخور توجه است.

در قوانین مالیاتی مربوط به ایالت برن موضوعات لازم برای معافیت مالیاتی به شرح زیر تعریف شده است:

۱. اهداف مؤسسات عام المنفعه و یا خیریه باید در جهت منافع عمومی و پیشبرد خیر همگانی و فعالیت های انسان دوستانه در زمینه های سلامت، محیط زیست و فعالیت های علمی و آموزشی و فرهنگی باشد؛

۲. اطلاعات دریافت کنندگان خدمات بنیادهای خیریه تا حد امکان شفاف و آشکار باشد؛

۳. اهداف تجاری و منافع شخصی دنبال نشود؛

4. هدف مشخص باشد و امکانات کافی برای دستیابی به آن در اختیار باشد؛

۵. درآمد ناشی از خدمات در گسترش خیریههای دیگر و انجام فعالیت های خیر با اهداف ماندگار استفاده شود.

به طورکلی راه اندازی بنیاد نیکوکاری در این کشور مستلزم سازوکارهای پیچیده ، اعتبار و هزینه بالایی نیست؛ اما نگهداشت و تثبیت فعالیت بنیاد نیکوکاری بسیار سخت و دقیق است.

یکی از مواردی که مؤسسات خیریه در این کشور برای کسب اعتماد عمومی نیاز دارند، دریافت نشان ZEWO است. این نشان را موسسه ای با همین عنوان و پس از دو سال از آغاز فعالیت بنیاد نیکوکاری اعطا میکند. این موسسه طی فرایندی دقیق فعالیت ها و ساختارهای خیریه ، تحقق هدف، اثربخشی، بهره وری، شفافیت و اخلاق را ارزیابی می کند.

موسسه ZFWO را انجمن خیریه سوئیس در سال های ۱۹۳۰ تأسیس کرد. این موسسه فعالیت مستقل خود را از سال ۲۰۰۱ با سرمایه ای حدود ۷۰۰ هزار فرانک آغاز کرده است.

موسسه مذکور وظیفه بررسی و ارائه گواهی اعتبار به مؤسسات خیریه و سازمانهای مردم نهاد و کمک به ایجاد شفافیت در عملکرد مالی و اجرایی آنان را به عهده دارد.

افراد و کارشناسان حاضر در این موسسه را غالبا افراد دانشگاهی و پژوهشگر تشکیل می دهند و هیچ کدام از آنها در مؤسسات خیریه ذینفع نیستند. مراجعه داوطلبانه مؤسسات خیریه برای دریافت این نشان ، اعتبار ۵ ساله و ارزیابی مجدد برای تمدید آن از دیگر ویژگی های نشان ZEWO است.

موسسه های خیریه دانش بنیان

در حال حاضر پیش از ۱۳ هزار بنیاد خیریه نیکوکاری با گردش مالی نزدیک به ۷۰ میلیارد فرانک سوئیس در این کشور در حال فعالیت هستند که بیشتر آنها به فعالیت های دانش بنیان و تولید و تقویت تحقیقات علمی و فناوری می پردازند.

به عنوان نمونه بنیاد اگبرت روفه از بزرگترین بنیادهای خیریه دانش بنیان در سوئیس است. این بنیاد را تاجری به نام هاینریش گبرت ، در سال ۱۹۹۷ با سرمایه گذاری اولیه ۲۲۰ میلیون فرانک تأسیس کرده است.

بنیاد گبرت از همان آغاز اصلی ترین هدف خود را، ارتقاء سوئیس به عنوان جایگاه برتر اقتصاد، کار و زندگی معرفی کرده است. برای دست یابی به این هدف، این بنیاد سالانه بودجه ای معادل ۱۵ میلیون فرانک به مراکز آموزش عالی در سوئیس اهدا می کند که شامل حمایت از پژوهشگران جوان و تحقیقات کاربردی خلاقانه و تأثیرگذار در اقتصاد و جامعه سوئیس است.

اهداف دیگر این بنیاد بهره مندی از دانش تولیدشده، تبدیل پروژه های علمی به پروژه های اجرایی، ارتقاء و تقویت پژوهش های علمی و کاربردی کردن یافته های پژوهشی تعریف شده است.

مرکز این بنیاد در شهر بازل جای دارد و هیئت امنا عالی ترین رکن موسسه است که شامل هفت عضو از شخصیت های فعال اجتماعی در زمینه های آموزش، تحقیق و نوآوری است که هر چهار سال یک بار انتخاب می شوند. علی رغم اینکه اولویت های حمایتی این بنیاد مربوط به پروژه های داخل کشور سوئیس است پروژه های تحقیقی از مرکز و شرق اروپا نیز شانس برخورداری از حمایت های این بنیاد را دارند.

سخن پایانی

بدون در نظر گرفتن کاستی ها می توان گفت که کشور سوئیس دارای سیستمی نهادینه شده و بسیار پیشرفته در حوزه امر خیر است. امروزه نهاد خیر در این کشور، به طور مستقل در کنار نهاد دولت و بخش خصوصی، در پیشبرد و گسترش جامعه نقش دارد.

علاوه بر آن موسسات خیریه در حیطه تحقیقات علمی و حمایت از مراکز دانش بنیان نیز نقش مهمی ایفا می کنند. در مقام مقایسه، آنچه که توجه به آن مهم است این است که تحولات نوین امر خیر در این کشور حاصل بیش از دو قرن نظام استقرار یافته و فعالیت مستمر و علمی در پیوند با ارزش ها و سنت های جامعه خود است، نه پدیده ای که یک شبه و به تقلید از الگوهای دیگر رخ داده باشد.

نکته آخر اینکه آنچه که در ساماندهی به امور خیر به صورت علمی و همگانی در ایران بیش از الگوبرداری از قوانین و برنامه های دیگران باید به آن اهمیت داده شود، تقویت نگاه تاریخی و تحلیلی به تجربیات و دانش شکل گرفته در امور خیردر جوامع دیگرو رشد آگاهی تاریخی و علمی در این زمینه است.

1.Hertig, David und Georg von Schnurbein. 2013. Die Vermogensverwaltung gemeinnütziger Stiftungen Stateofthe Art?Geobalance Bank AG/CEPS. Baselund Zürich

2.Rickenbach, Walter. 1960. Geschichte der schweizerischen Gemeinnützigen Gesellschaft 1810-1960. Schweizerische Gemeinnützige Gesellschaft. Zurich

3.Schumacher, Beatrice. 2010. Freiwillig verpflichtet. Gemeinnütziges Denken und Handeln in der Schweiz seit 1800. Neue Zürcher Zeitung Zürich

4.Von Schnurbein, Georg und Steffen Bethmann. 2010. Philanthropie in der Schweiz. CEPS Forschung und Praxis. Band 1. Basel.

5.Von Schnurbein, Georg und Fritz Tizian. 2014. Philanthropie für die WissenschaftWie Schweizer Stiftungen die Forschung unterstützen CEPS Forschung und Praxis Band 11. Basel

6.Dollinger. Bernd, Carsten Müller und Wolfgang Schröer (Hrsg.). 2007. Die sozialpädagogische Erziehung des Bürgers: Entwürfe zur Konstitution der modernen Gesellschaft. VS Verlag für Sozialwissenschaften. Wiesbaden

7.http://www.taxinfo.sv.fin.be.ch/taxinfo/display/taxinfo/Steuerbefreiung

8.https://www.srf.ch/news/schweiz/ueber-eine-million-schweizer leben-in-armut

9.https://freygrynaeum unibas.ch/home

10.https://freygrynaeum.unibas.ch/stiftung

پی نوشت ها

١.البته باید به این نکته توجه کرد که مفهوم «بخش سوم» به عنوان گزینه ای دیگر مابین دولت و بازار است. به عبارت دیگر این مفهوم بین بخش عمومی و خصوصی در ارایه خدمات، در اواخر دهه هفتاد میلادی و به دنبال بحران های اقتصادی و تضعیف دولت های رفاه یا اجتماعی وارد حوزه نظریه پردازی شده است.

با توجه به تجربیات متفاوت آمریکا و اروپا در ایجاد و گسترش دولت رفاه و انجمن های مردم محور در این زمینه نیز نظریات و رویکردهای متفاوتی وجود دارد. در کشورهای اروپای شرقی بخش سوم» رویکردی در حال توسعه و شکل گیری است

۲.آنا زابلر از معدود زنانی است که در اروپای قرون وسطی بنایی یادبود به رسم قدردانی از او ساخته شده است. این بنا که در سال ۱۵۴۶ در دوران اصلاحات دینی در اروپا ساخته شده است در مرکز قدیمی شهر برن قرار دارد و به صورت مجسمه ای از یک زن جوان بر روی یک حوضچه بنا شده است که در یک دست کاسه و با دست دیگر مشغول ریختن آب از کوزه ای است.

آنا دختر مقامی عالی رتبه و همسر او مدیر بیمارستانی بود که آنا خود نیز در آن مشغول به کار بوده است. بعد از فوت همسرش در حالی که فرزندی نداشتند تصمیم می گیرد أموالی را که از شوهرش به ارث برد است، وقف امور خیریه کند

3.Schweizerische Gemeinnützige Gesellschaft

4،در اینجا، مفهوم «لیبرال، به نظرات آزاداندیشانه در الهیات و کلام مسیحی برمی گردد که تاثیر گرفته از فلسفه روشنگری قرن هجدهم بوده است و نباید آن را با مفهومی که امروزه در فلسفه سیاسی به کار برده می شود یکی دانست.

5،دونان پیشنهاد تشکیل جمعیت های امدادی و به رسمیت شناخته شدن بین المللی آنها در زمان جنگ را در کتابی که با هزينه خود در سال ۱۹۶۲ به چاپ رسانده بود مطرح کرده است . این کتاب را دوتان در طول یک سفر تجاری بر اساس مشاهدات و تجربیاتش از نبرد سولفرینو در تابستان ۱۸۵۹ که در آن در یک روز ۶۰۰۰ سرباز کشته و بیش از ۲۵ هزار مجروح شده بودند نگاشته است.

6.Frey-Grynaeische Stiftung

۷.دانشگاه بازل یکی از مهم ترین دانشگاه های سوئیس و قدیمی ترین دانشگاه این کشور است که در سال ۱۴۶۰ توسط پاپ پیوس دوم که خود زمانی به عنوان یک روحانی انسان گرا، حقوقدان و شاعر در بازل به سر برده بود تأسیس شده است. کتابخانه دانشگاه بازل مهم ترین کتابخانه علمی در این کشور است.

۸،توجه به این نکته در اینجا مهم است که علیرغم این برداشت عمومی که کشور سوئیس کشوری بدون فقر است، بر اساس آمار رسمی حدود ۶ درصد از جمعیت هشت میلیون نفری این کشور در حال حاضر زیر خط فقر هستند. این افراد تحت پوشش کمک های اجتماعی دولت قرار می گیرند که منابع بیشتر آن از مالیات شهروندان تامین می شود.

9.Schweizerische Zertifizierungsstelle für gemeinnützige Spenden sammelnde Organisationen 10. Gebert Ruf Stiftung

پانویس

  1. انسان شناس و پژوهشگر در حوزه دین حقوق و اخلاق زیستی در موسسه انسان شناسی اجتماعی و مطالعات فرهنگی دانشگاه زوریخ garmaroudi@gmx.ch