منشأ شکل گیری ایده کسب و کار اجتماعی

از ویکی خیر
پرش به: ناوبری، جستجو

اصل ایده کسب و کار اجتماعی و پیدایش آن برای من کاملا ساده بوده است: زمانی که با یک مشکل اقتصادی و اجتماعی گریبانگیر شدم، تلاش کردم آن را با ایجاد یک کسب و کار در همان زمینه حل کنم. با گذشت زمان متقاعد شدم که این کار، روشی عالی برای حل مسائل اجتماعی و اقتصادی است، اما این روش فاقد چارچوب نظری لازم در اقتصاد است و من به شدت احساس کردم که چیزی باید این خلأ نظری را جبران کند. این تکه و بخش ناپیدا در چارچوب نظری، همان نظریه ی کسب و کار اجتماعی است.

کسب و کار اجتماعی از تجربه من در بانک گرامین آغاز شد؛ برای مثال، بیانیه ۱۶ تصمیم [۱] (مجموعه ای از تعهداتی که می خواهیم هر وام گیرنده بانک گرامین به منظور توانمند سازی خود، خانواده اش، و ظرفیتش برای رشد بپذیرد) را بررسی کنید. در تصمیم چهارم بیانیه ۱۶ تصمیم بیان می شود «آرزوی ما این است در طول سال سبزیجات را تولید کنیم، مقداری از آنها را مصرف کنیم و مازاد آن را بفروشیم.» این تصمیم بخشی از برنامه های گرامین است، چون بسیاری از خانواده هایی که ما به آن ها خدمت کردیم، از مشکلاتی همچون شب کوری به دلیل کمبود ویتامین آ رنج می بردند. آنها قادر به حل این مسأله بودند؛ پس چرا آن را حل نمی کردند؟ مشابه آن، تصمیم نهم می گوید: «آرزومندیم توالت عمومی بسازیم و از آن استفاده کنیم.»

بسیاری از وام گیرندگان در اماکنی زندگی می کنند که دسترسی به سیستم های بهداشتی ندارند. ساختن یک توالت عمومی روشی ساده، عملی و کاربردی است که به شدت از گسترش و انتشار بیماری هایی که از طریق تماس با فضولات انسانی منتشر می شوند، جلوگیری می کند.

این موارد بیانگر نحوه ی مواجهه بانک گرامین با مسائل اجتماعی (و سادگی ارائه خدمات مالی) و نشانگر چگونگی اندیشیدن ما درباره تدوین برنامه هایی است که باعث بهبود وضعیت زندگی خانواده های فقیر می شود.

ما در بانک گرامین بر اساس هر مسأله ای که شناسایی می کردیم، برنامه های جداگانه ای تعریف نموده و سپس، با گذشت زمان، شرکتی در پس شركت دیگر تأسیس کردیم که هرکدام برای تشخیص و حل مسأله ای اجتماعي خاصی (که ما از طریق تعامل با افراد فقیر بنگلادش آنها را شناسایی نمودیم) پیش بینی و ایجاد شده بود. توصیف کامل تمامی شرکت های گرامین در صفحات بعدی ارائه خواهد شد. در اینجا تنها توضیح مختصری از مهمترین مثال ها بیان می کنم. (اگر دقیق باشید، می توانید از خانواده شرکت های گرامین در خلق دنیای بدون فقر مطالب زیادی بیاموزید).

  • شرکت مخابرات و شرکت تلفن گرامین[۲]: این دو شرکت، دسترسی به خدمات ارتباطات از راه دور پیشرفته ای را در دسترس افراد سراسر بنگلادش با منافع اجتماعی و اقتصادی بی شمار قرار داده اند. گرامین فون، یک شرکت تلفن همراه است که در سال ۱۹۹۶ راه اندازی شد و به سرعت شبکه اش را برای تحت پوشش قراردادن کل کشور گسترش داده است. تا اواسط سال ۲۰۰۹، گرامین فون بزرگ ترین شرکت پرداخت کننده مالیات در بنگلادش بود و بیش از ۲۵ میلیون نفر را تحت پوشش خدمات خود قرار می داد. بانک گرامین، وامی را به زنان روستایی می داد تا یک موبایل بخرند و با استفاده از آن خدمات تلفنی را به سایر افرادی که موبایل نداشتند بفروشند تا آنها بدون این که صاحب تلفن باشند بتوانند با هر جایی که بخواهند، تماس بگیرند. بیش از ۴۰۰۰۰۰ نفر از زنان تحت این برنامه قرار گرفتند.
  • گرامین شاکتی (گرامین انرژی، ۱۹۹۵): سریع ترین شرکت تولیدکننده ی سیستم های انرژی خورشیدی خانگی در دنیاست. این شرکت هر ماه ۱۴۰۰۰ سیستم انرژی خورشیدی خانگی را به روستاییان بنگلادش می فروشد. تا پایان ۲۰۱۰ نیم میلیون سیستم انرژی خورشیدی خانگی در این روستاها کار می کرده اند. این شرکت همچنین نیم میلیون اجاق گاز پیشرفته و ۰۰۰ . ۵۰ کارخانه تولید گاز گیاهی ایجاد نموده است.
  • گرامین کالیان (شرکت سلامت گرامین[۳]، ۱۹۹۷): این شرکت با هدف ارائه خدمات بهداشتی مناسب و با کیفیت مطلوب به وام گیرندگان بانک گرامین و دیگر روستاییان ایجاد شده است. در این شرکت ۵۴ کلینیک بهداشتی فعالیت می کنند و برنامه بیمه ی بهداشتی را اجرا می کنند که بر اساس آن خدمات مراقبت های بهداشتی اولیه را به خانواده ها، با هزینه سالانه ۲ دلار برای هر خانوار ارائه می دهد. اکنون در فرایند ایجاد یک سیستم مراقبت بهداشتی ملی هستیم که مجموعه ای از کسب وکارهای اجتماعی را به ویژه برای تأمین مراقبت های بهداشتی فراهم می کند.
  • شیلات گرامین و بنیاد دام پروری[۴]: این شرکت در سال ۱۹۸۶ برای اداره نزدیک به ۱۰۰۰ دریاچه پرورش ماهی در شمالی ترین و جنوبی ترین نقاط بنگلادش راه اندازی شد. این دریاچه ها در اختیار یک سازمان دولتي، بودند و به دلیل مدیریت ضعیف آن سازمان دولتی، استفاده مناسبی از آنها نمی شد. ما با راه اندازی شرکت گرامین فیشریز تا پایان سال ۲۰۰۹، بیش از ۳۰۰ فقیر را در قالب گروه های تولید کننده، ماهی سازمان دهی کردیم، که سالانه ۲۰۰۰ تن ماهی تولید می کنند. این گروه ها کار میکنند تا از تالاب ها و دریاچه ها حفاظت کرده و در عوض، نزدیک به نیمی از درآمد ناشی از تولیدات را دریافت می کنند. در سال ۲۰۰۲، یک برنامه پرورش احشام نیز به آن افزوده شد که آموزش، واکسیناسیون، مراقبت های دامپزشکی و دیگر خدمات حمایتی را به زنان فقیر عرضه می کند و آنها به کشاورزان به روز تبدیل می شوند و دیگران را در بهبود و گسترش عملیات روزانه موجود یاری می دهند
  • گرامین شیکا (آموزش گرامین): در سال ۱۹۹۷ راه اندازی شد تا زمینه تحصیلات را برای کودکان وام گیرندگان فراهم کند. این شرکت، شامل کلاس های پیش دبستانی است که در مراکز بانک گرامین برگزار می شود. در سال 2003، صندوق اعطای وام برای ارائه بورسیه به دانش آموزان فقیر نیز تأسیس شد. تا سال ۲۰۰۹، صندوق پس انداز کافی برای تأمین بورسیه ۲۵۰۰ دانش آموزان فقیر را داشت. این کار برای گسترش وام اعطایی با سرمایه بیشتر بود تا هر ساله تعداد افراد بورسیه بیشتری را تحت پوشش قرار دهد.
  • گرامین بوداگ (۱۹۹۳) و گرامین شاموگری (۱۹۹۶): شرکت های نساجی هستند که دستگاه جولایی[۵]سنتی بنگلادشی، در صنعت تولید پارچه و پوشاک زیبای پنبه ای را دوباره احیا کردند. گرامین یوداگ (گرامین اینرایز) به بافندگان محلی کمک می کند تا وارد بازارهای بین المللی جدید شوند. یونیفورم و پارچه های تولید شده توسط آنها، تحت برند با نشان تجاری گرامین چک فروخته می شوند. گرامین شاموگری(محصولات گرامین) بر فروش محلی پارچه ای گرامین چک تأکید دارد.

هر یک از کسب وکارهای گرامین، طرح کسب و کار، شکل سازمانی، بیانیه مأموریت، و ساختار مالی مخصوص به خود را دارند. هر یک از این کسب و کارها بازتعریف، بهبودیافته و اصلاح شده اند تا مبتنی بر تجربیات در حال رشد باشند و آنچه را انجام داده و آنچه را انجام نداده اند، مشخص کنند هر یک از کسب و کارهای جدید، بینشی ایجاد کردند که از طریق تجربیات کسب وکارهای قبلی به دست آمده است.

سرانجام پس از بازبینی تجربه بانک گرامین در ایجاد این شرکت ها دریافتم که خانواده کسب و کارهای گرامین از کسب و کارهای رایج متمایز بوده است. فلسفه وجودی شرکت های رایج، درآمدزایی و کسب حداکثر سود ممکن از سرمایه گذاری ها است اما کسب و کارهای گرامین برای حل مسائل اجتماعی شکل گرفته اند ولی در عین حال روش های مورد استفاده در کسب و کارها را نیز به کار می گیرند. بسیاری از کسب و کارها که قبلا ایجاد شده بودند با تعریفی که در خصوص کسب وکارهای اجتماعی ارائه داده ام به طور دقیق سازگاری نداشتند؛ بنابراین من کسب و کارهای جدیدی راه اندازی کردم . تا با تعریف مطرح شده سازگار باشند. ایده ام را در کتاب خلق دنیای بدون فقر شرح دادم. بسیاری از افراد مشتاقانه از آن استقبال کردند و بیان کردم که چگونه کسب و کار اجتماعی پدید آمد تا به یک جنبش اقتصادی و اجتماعی به سرعت در حال رشد تبدیل شود.

زمانی که درباره «رؤیای دنیای بدون فقر» صحبت می کنم، اغلب با توجه به ظرفیت کسب و کار اجتماعی می گویم که فقر مدت طولانی وجود نخواهد داشت. البته نمی دانم چقدر طول خواهد کشید که این جنبش جدید روی جامعه جهانی تأثیر بگذارد و تمامی انسان ها از تازیانه فقر نجات یابند. (گرچه به طور راسخ معتقدم این امر خیلی سریع تر از فرض بسیاری از افراد رخ خواهد داد. آنها می گویند در دوره ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰ به وقوع خواهد پیوست )؛ اما برای آنانی که پیوستن به کسب و کار اجتماعی را بررسی می کنند، می گویم نباید منتظر بمانید می توانید تأثیر عمیقی بگذارید؛ نه روی کل جامعه، بلکه روی بخشی از آن.

به اعتقاد من فردی که ایده کسب و کار اجتماعی در سر دارد و می خواهد کاری را به زودی شروع کند، حتی اگر به صورت های مختلف مثل نجات آنها از زندگی پنج نفر را بهبود بخشد، با نجات آنها از فقر، فراهم آوردن یک خانه با تأسیس یک مرکز مراقبت بهداشتی با قیمت مناسب، کار بزرگی انجام داده و این یک تعهد با ارزش است. انتظار برای تأثیر گذاشتن روی میلیون ها نفر ضرورتی ندارد، میلیون ها نفر تعداد زیادی است. اما اگر کار شما تأثیر مثبتی روی پنج یا ده نفر داشت، شما یک جوانه ایجاد کرده اید و می توانید میلیون ها بار آن را بکارید.

به یاد داشته باشید، بانک گرامین چگونه ایجاد شد (با سرمایه ۲۷ دلاری). هرگز این سوال به ذهنم خطور نکرد که آیا این کار مشکل ۵۰ میلیون فقیر در بنگلادش را حل می کند یا بیشتر و یا کمتر؟ من تنها به سادگی از خودم پرسیدم آیا می توانم کاری برای کمک به روستاییان «جبرا» [۶]انجام دهم؟ و زمانی که مشکل چند نفر را حل کردم، تشویق شدم و چیزهای بسیاری فهمیدم. باید آن را پیاده می کردم. در نتیجه، ایده اعتبارات خرد به یک پدیده جهانی تبدیل شد. اگر بدانید چطور به پنج نفر قرض بدهید، قرض دادن به پنج هزار نفر و حتی پانصد میلیون نفر را هم یادگرفته اید.

پانویس

  1. در کتاب «بانک تهیدستان» به این بیانیه و مفاد آن اشاره شده است. (مترجم)
  2. Gramneen Telecom & Gramneen Phone
  3. Grameen Wellbeing
  4. Grameen Fisheries & Livestock Foundation
  5. Traditional Bangladeshi Handloorm
  6. Jobra