احسان و نیکوکاری فقط در ساخت مسجد و مدرسه خلاصه نمی‌شود؛ بلکه مجموعهای از رفتارها، اعمال و عملکرد انسان‌ها در برابر یکدیگر است که می‌تواند نام بخشش بگیرد تا از بسیاری آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند. مردم ایران همیشه در احسان و نیکوکاری پیشتاز بوده‌اند.
تعداد خیریه‌ها، سمن‌های فعال، گروه‌های خودجوش نیکوکاری در حوزه‌های خدمت‌رسانی و بازارچه‌های خیریه در فصول مختلف سال، نشان از سنت بخشش در میان مردم سرزمینی با نقش گربه بر نقشۀ جهان است که نیکی آنها را زبانزد خاص و عام کرده است.
آزادسازی زندانیان در ماه رمضان، ایجاد سازمان‌های مردم نهاد در حوزه‌های درمان، خدمات، بهداشت و سازندگی بازوی کمکی و قدرتمندی است تا بسیاری از کمبودهای دولتی را تا حدودی در این حوزه ها برطرف کند. وجود سازمان‌های مردم نهاد که در قالب:
- خیریه‌ها،
- انجمن‌ها،
- تشکل‌ها،
- بنیادها،
توسط مردم برای مردم ارائه می‌شود، نوعی مشارکت داوطلبانه است که در بسیاری از حوزه‌ها تا به امروز موفق بوده است.
این موفقیت نشان از وجود مردمی است که در دنیای مدرن و ماشینی امروز هنوز سنت نیکی کردن، از خود گذشتن، عشق به هم‌نوع و هدیه زندگی حتی با اهدای عضو را فراموش نکرده‌اند و این است آوازه مهر مردم ایران در سرتاسر این گیتی.
نیاز سنجی، اولین قدم در کار خیر
دبیرکل و بنیانگذار فستیوال بین‌المللی جایزه بزرگ اختراعات ایران با بیان اینکه نبودِ فرهنگ‌سازی مناسب میان خَیِّران و نخبگان سببِ کندیِ حرکت‌های خیرخواهانه در زمینه‌های علمی و پژوهشی است؛ افزود:
"درباره ورود خیران به حوزه‌های علمی و پژوهشی در سال‌های اخیر، صحبت‌های فراوانی شده، اما جای خالی فرهنگ‌سازی و ایجاد بستر مناسب برای ورود خیّران به حوزه مشارکت و سرمایه‌گذاری در این حوزه، مسئله مهمی است که مورد غفلت قرار گرفته است."
برای مطالعه :
پیمان سرحدی، ساخت مدرسه را تنها اقدام خیران در حوزه علم و دانش مطرح کرد و گفت: "از مهم ترین دلایل فرار مغزها و نقصان در پیشرفت های علمی، پژوهشی و تکنولوزی کشور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نبود مرجع، مکان، مجموعه و ارگانی برای گردهم آوردن نخبگان، خیران و رابطین،
- نبود بانک اطلاعاتی قابل استناد برای جذب و هدایت سرمایه خیران،
وی، معتقد است:
ایجاد پل ارتباطی میان خیران و نخبگان برای شناخت ایده‌هایی با قابلیت تجاری شدن و اعتمادسازی برای سرمایه‌گذاری مسئله مهمی است که سال‌ها مورد غفلت قرار گرفته و نیاز به توجه و برنامه‌ریزی دارد.
1. فرهنگ سازی
فرهنگ‌سازی با زیر ساخت‌های مناسب باعث می‌شود تا یک نیکوکار به اندیشه رود که به عنوان مثال ساخت یک مدرسه چه اندازه اهمیت دارد و تا چه اندازه نیاز به آن در جامعه احساس می‌شود؛ از سوی دیگر سرمایه‌گذاری برای گسترش دانش و تحقیقات چه آینده‌ای را برای مردم و کشور به همراه خواهد داشت.
بنا به گفته دبیرکل و بنیانگذار فستیوال بین‌المللی جایزه بزرگ اختراعات ایران، کارهای خیر و نیکوکاری در زمین گسترش پیدا کرده و در تمام دنیا افرادی فارغ از ملیت و مذهب با عناوین مختلف کارهای نیک و خیرخواهانه در حوزه‌های مختلف انجام می‌دهند.
مانند بیل گیتس که قسمت عمده‌ای از ثروت خود را برای تولید دانش و پژوهش درباره بیماری‌های خاص هزینه می‌کند و این اقدام او در جهت پیشگیری و درمان است.
سرحدی ادامه می‌دهد: اگر خیران ایرانی علاوه بر ساختن بیمارستان برای گسترش و تجهیز آزمایشگاه‌ها، حمایت از صاحبان ایده و دانشمندان اقداماتی انجام دهند آن زمان در حوزه درمان، تولید علم و دانش و پیشگیری پیشرفت داشته‌ایم.
وی، آگاهی بخشی و شفاف‌سازی را دو مسئله مهم برای ارائه اقدامات و برنامه‌ها در شیوه‌های نوین فعالیت‌های خیرخواهانه و وقف دانست و اذعان کرد: دو تا سه دهه گذشته که سیستم آموزشی ضعیف بود و با کمبود یا نبود مدرسه روبه‌رو بودیم؛
همچنین بستر لازم برای آموزشوپرورش کودکان فراهم نبود، لزوم مدرسه‌سازی احساس می‌شده است. آیا امروز بهتر است در این حوزه بیشتر کار شود یا گسترش و افزایش علم برای افزایش خروجی‌های بهتر در کشور و خدمت به مردم باید گسترش یابد؟
2. سرمایه‌گذاری
به گفته دبیرکل و بنیانگذار فستیوال بین‌المللی جایزه بزرگ اختراعات ایران، فرار مغزها یا خروج نخبگان از کشور به دلیل نبود دانشگاه نیست، بلکه به دلیل نبود امکانات و بستر مناسب برای پیشرفت و کار در حوزه‌های تخصصی است؛ علاوه بر آن افزایش آگاهی، هدایت خیران و ایجاد مراجع علمی وتخصصی برای معرفی ایده‌ها به خیران سبب افزایش بهره‌وری کشور خواهد شد.
سرحدی، معتقد است: "اگر خیران از نتایج پنهان و تاثیرات سرمایه‌گذاری در عرصه‌های پرورش علم و اندیشه آگاه باشند، در عین حال شرایط برای معرفی و حمایت ایده‌های قابل بازده، فراهم شود، بدونِ شک با استقبال نیکوکاران روبه‌رو خواهیم شد.
وی، برپایی فستیوال‌های اختراعات و جشنواره‌های معرفی ایده، همچنین تأسیس آکواریوم فناوری با هدف معرفی ایده را، افق روشنی برای ورود خیران در حمایت از صاحبان ایده، دانشمندان و فناوران عنوان نمود و اضافه کرد: "مهم‌ترین دغدغه صاحبان ایده و دانشمندان کشور، نبود پل ارتباطی صحیح با سرمایه‌گذار است که متاسفانه در کشور ما محقق نشده است. البته در سال‌های اخیر زیر ساخت‌ها تغییر کرده و حمایت و حضور خیران از طرح‌های تاثیر گذار بیش از گذشته بوده است".
دبیرکل و بنیانگذار فستیوال بین‌المللی جایزه بزرگ اختراعات ایران با بیان اینکه برای رسیدن به دستاوردهای براساس تفاهم‌نامه‌های مشترک برای ورود خیران در حوزه‌های دانش، پژوهش و فناوری فاصله داریم، گفت: "با وجود فاصله زیادی که وجود دارد، اما تغییر نگاه‌ها در سال‌های اخیر اتفاقات خوبی را رقم زده است".
سرحدی در پایان اضافه کرد: "وجود یک رابط قابل اطمینان برای جلب نظر خیران برای عرضه ایده، معرفی صاحبان ایده، اطمینان‌سازی، سرمایه‌گذاری و... گره‌گشای بسیاری از فقرهای علمی، فرهنگی و پژوهشی در شاخه‌های مختلف تکنولوژی خواهد شد".
ورود خیّران به حوزه‌های جدید؛ دور اما نزدیک
دبیر شورای سیاست‌گذاری فستیوال بین‌المللی جایزه بزرگ اختراعات ایران و دستیار جوان دبیرخانه عالی مناطق آزاد با بیان اینکه در حال حاضر، در مورد خام فروشی در کشور ایران بسیار صحبت می‌شود، افزود:
"به عنوان مثال ما سنگ آهن را به صورت خام به یک کشور دیگر می‌فروشیم و همان ماده خام در آن کشور تبدیل به محصول و فولاد می‌شود و چند برابر قیمت فروش اولیه برای فروش به کشور ما باز می‌گردد".
مصطفی حسن، گفت: زمانی که زمینه توسعه و رشد نخبگان از زمان تحصیل در دانشگاه کشور فراهم نیست، افق روشنی برای ادامه فعالیت، توسعه خلاقیت و رشد اندیشه دیده نمی‌شود در یک نخبه و شخصیت خلاق، مجالی برای مطالبه از مسئولان نخواهد داشت و قصد مهاجرت می‌کند".
به گفته وی، با خروج نخبگان از کشور و ورود آنها به کشورهای دیگر ضررهای پنهانی به کشور وارد می‌شود، زیرا هدف اصلی نظام، نخبه پروری است تا با ایجاد ابتکار و فناوری، افرادی را صاحب شغل کند، اما زمانی که مرجع یا خیریه‌ای متمرکز نباشد، شاهد فرار مغزها یا خام فروشی به کشورهایی هستیم که ایده پردازان و نخبگان ایرانی ارزش و بها می‌دهند.
به گفته دستیار جوان دبیرخانه عالی مناطق آزاد، نبود بنیادهای خیریه ویژه حمایت از نخبگان و مهاجرت آنها باعث ضررهایی به کشور و نابودی میلیاردها دلار خواهد می‌شود.
حسنی با اشاره به اینکه انتظار حمایت سریع خیریه‌ها برای سرمایه‌گذاری در رشد و تجاری‌سازی برای فناوری و ایده‌های قابل تجاری شدن، ممکن نیست، ادامه داد:
"در ابتدا باید به مردم نشان داد که با سرمایه‌گذاری در بحث تعالی و رشدِ تکنولوژی همچنین توسعه و ایجاد شغل در کشور در همه عرصه‌ها، چه اقداماتی می‌توان انجام داد و کار خیر تنها سیر کردن شکم گرسنگان معنا نمی‌دهد".
دستیار جوان دبیرخانه عالی مناطق آزاد، ایجاد یک کمپین برای فرهنگ سازی کار خیر در بخش‌های نوین مانند سایت‌های معرفیِ طرح برای سرمایه‌گذاری را یک فرارو عنوان کرد و گفت: "ما انتظار یک شبه قهرمان شدن را نداریم؛ بلکه امیدواریم یک انسجام مردمی و حمایت متمرکز اتفاقات خوبی را در این عرصه رقم بزند".
عرصه علم و تکنولوژی منتظر حضور خَیِّران است
سرپرست خانه نونهالان و نوزادان نرجس اصفهان (شیرخوارگاه نرجس) با بیان اینکه خیران مشارکت در کارهای زود بازده را به سرمایه‌گذاری در تولید دانش، تحقیق و فناوری ترجیح می‌دهند، افزود: "نام خیر به تنهایی بار معنایی خود را دارد و به وضوح از مشارکت و فعالیت‌های عام‌المنفعه سخن می‌گوید.
حال اینکه تعدادی از خیران برای مشارکت در این حوزه نگاه سنتی دارند و در حوزه‌هایی مانند پیشگیری هزینه نمی‌کنند.
دکتر مریم مهرپرور با اشاره به اینکه متاسفانه برخی خَیِّران تنها به دنبال گذاشتن نام و نشان یا معرفی خود به جامعه هستند. گفت:
"برخی خیران در کارهایی مشارکت دارند که بیشتر دیده می‌شود یا به دنبال الگو شدن و ماندن اسم و رسم خود در جامعه هستند که این مسئله باعث دور شدن از هدف اصلی کار خیر می‌شود".
بیشتر بخوانید :
وی، نبود آگاهی و هدایت خیران در حوزه‌های تحقیقاتی و پژوهشی را مسئله مهمی عنوان کرد و ادامه داد: "شناسایی، حمایت و معرفی ایده‌پردازان توسط مسئولان سازمان‌های آموزشی مانند آموزشوپرورش، نهادهای دانشگاهی و تحقیقاتی همچنین نهادهای دولتی و غیر دولتی مانند سازمان‌های مختلف از نخبگان، زمینه‌ساز جذب سرمایه‌گذاری در امور خیریه نوین و حمایت از ایده‌های تحقیقاتی، پژوهشی و پیشگیری خواهد شد".
سرپرست خانه نونهالان و نوزادان نرجس اصفهان، ادامه داد:
"نگاه به کار خیر باید فارغ از نوع سنتی و نوین باشد و این مستلزم دلیل و توجیه محکم برای خیران، ارزش افزوده مشارکت و اقدامات موثر در این حوزه است که نقش موثری در پیشگیری، درمان و افزایش تحقیقات خواهد داشت".
به گفته مهرپرور، حوزه درمان به دلیل اهمیتی که دارد نیازمند مشارکت خیران است. اگرچه برای برخی بیماری‌ها راه درمانی وجود ندارد و این مستلزم ورود خیران به حمایت از روش‌های پیشگیری و درمانی است.
وی، انتخاب افراد شناخته شده و قابل اعتماد میان خیران برای معرفی ایده جهت مشارکت‌های خیرخواهانه را اصل مهمی می‌داند و اذعان می کند:
"انتخاب نماینده‌هایی از طرف خیران که دانش و آگاهی لازم را برای معرفی ایده جهت سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر و دستاورد قابل قبول را داشته باشد، زمینه‌ساز حضور و مشارکت خیران خواهد شد.
البته باید اضافه کرد که مشارکت در کار خیر سنتی مانند ساخت مدرسه و بیمارستان ارزشمند است در صورتی که براساس نیاز سنجی باشد".
به هوش باشید؛ نیکی در تمام عرصه‌ها جاری است
خیلی از واژه‌ها در گذر زمان معنایی متفاوت پیدا می‌کنند و شاید بتوان گفت احسان و نیکوکاری نیز از این دسته مستثنی نیست، امروز در فرهنگ زبان عامه مردم نیکوکاری را شناسایی محرومان واقعی و کمک به بهتر شدن زندگی آنان معنا می کنند.
امروزه نیازها متفاوت شده؛ همان گونه که خیلی از کاربری های موقوفات نیز با جامعه امروزی سنخیت ندارد. این که دست‌گیرِ چند جوان، شوی و برای ایجاد کسب‌وکار، این که جوانی را که بر اثر ورشکستگی و بدهی مالی از پشت میله‌های زندان رهایی بخشی، یا یاری‌گر دانش آموز یا دانشجویی نیازمند باشی و یا دست‌گیر فرد معلول باشی نمونه هایی از نیکوکاری‌های روز جامعه است.
شایسته است خیران چون گذشته فارغ از نام در عرصه‌های نوین کار خیر نیز سرمایه‌گذاری کنند که این روزها سرمایه‌گذاری خیرخواهانه در برخی عرصه‌ها اشتباه و باعث ضربه زدن به بخش‌هایی است که اگر فارغ از نگاه سنتی، نسبت به آن اقدامی انجام شود، راهگشای بسیاری از مشکلات بود.
دیدگاه خود را بنویسید