شرع

از ویکی خیر
نسخهٔ تاریخ ‏۲۸ سپتامبر ۲۰۱۵، ساعت ۱۸:۴۸ توسط Wikikhair (بحث | مشارکت‌ها) شرع» را محافظت کرد ([ویرایش=فقط مدیران] (بی‌پایان) [انتقال=فقط مدیران] (بی‌پایان)))
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به: ناوبری، جستجو

شَریعت به معنی آنچه خداوند متعال براىبندگان خود وضع وتشریع کرده است، می باشد. به شریعت، شَرع ،شریعت الهی ، شریعت مُنزِلِه و قانون الهی نیز گفته می شود.

معنی شریعت

«شریعت » در لغت به معناى درگاه و سردر ورودى (= عتبه ) و نیز به معناى آبشخور و جایگاهى که بدون طناب از آن آب نوشیده مى شود «مورد الماء الّذى یستقى منه بلا رِشاء» [۱] آمده است و به مجموعه مسائل دینى اعمّ از عقاید و اخلاق و احکام نیز «شریعت  » گفته مى شود از این جهت که مایه حیات وطهارت کسانى است که آن را بپیمایند وسلوکى هماهنگ با آن داشته باشند. [۲] مراد از «شریعت  » در آیه ۱۸ سوره جاثیه نیز همین معنا مى باشد: (ثُمَّ جَعَلْنَاکَ عَلَى شَرِیعَة مِّنَ الاَْمْرِ). [۳] البتّه در اصطلاح فقه ا و کتب فقهی و تعبیراتى نظیر «شرایع الاحکام  » خصوص احکام فرعی عملی از آن اراده مى شود که در این صورت کاملا مرادف با معناى اصطلاحى «فقه  » است. [۴]

نسبت شریعت با دین

شریعت از نظر مفهومی اخص ازدین است؛ زیرا شریعت عبارت است از راه و روشی خاص برای امتی یا پیامبری ؛ در حالی که دین عبارت است از روش عام الهی نسبت به همه [[امتها] ؛ از این رو، شریعت قابل نسخ است؛ لیکن دین به این معنا نسخ پذیر نیست [۵] .

معنی شارع

شارع به معنای وضع و تشریع کننده شریعت، خدای متعال و به معنای تبیین و تفسیر کننده آن، پیامبر اعظم صلّی اللّه‌ علیه و آله است.

منبع شریعت

کتاب خدا (قرآن ) و سنّت دو منبع اصلی شریعت اند که مجتهدان برای به دست آوردن احکام و تکالیف شرعی به آن دو رجوع می‌کنند.

شریعت و تبعیت از مصالح و مفاسد

از دیدگاهفقه ایشیعه احکام و تکالیفی که خداوند متعال مقرر کرده، تابع مصالح و مفاسد است؛ بدین معنا که خداوند بدانچه مصلحت بندگان در آن بوده امر کرده و از آنچه برای آنان مفسده داشته نهی کرده است.

شریعت سمحه و سهله

خداوند متعال شریعت را سهل و آسان قرار داده است. قرآن کریم با بیانات مختلف بدین مطلب تصریح کرده است. در آیه‌ای می‌فرماید:{لایُکَلِّفُ اللّه‌ُ نَفْساً إلاّ وُسْعَه}؛ [۶] خداوند هیچ کس را تکلیف نمی‌کند مگر به قدر توانایی او» و در آیه ‌ای دیگر آمده است:{وَما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ}؛ [۷] و دردین (در مقام تکلیف) بر شمامشقت و رنج ننهاده است». و درآیه‌ ای دیگر خداوند پس از بیان این حکم که در صورت دسترس نداشتن به آب با خاک پاک تیمّم کنید، می‌فرماید: {مایُرِیدُ اللّه‌ُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُم مِن حَرَجٍ}؛ [۸] خداوند نمی‌خواهد هیچ گونه سختی برای شما قرار دهد». از این رو، خداوند متعال هم در مقام جعل و تشریعِ حکم ، حکمی حرجی ومشقت زا وضع نکرده و هم در صورتی که بر اثر پیدایی شرایط و عوارضی، حکمی برای مکلّف حرجی و دارای مشقت باشد، آن حکم را از وی برداشته و او را از آن معاف داشته است.

نوآوری در شریعت

زمام تشریع احکام و تکالیفبندگان به دست خداوند است که پیامبران از راه وحی آن را دریافت و به مردم ابلاغ می‌کنند. بنابر این، هیچ یک ازبندگان حق ندارد از پیش خود و بر پایه نظر و اندیشه خویش، حکم و تکلیفی را وضع کند و آن را به خداوند نسبت دهد.

استصحاب عدم نسخ در شریعت

چنانچه در شریعت فعلی نسبت به نسخ حکمی ثابت در شریعت پیشین شک شود، آیا استصحاب عدم نسخ جاری و حکم به بقای آن در شریعت فعلی می‌شود یا نه؟ بنابر جریان استصحاب ،حکم شریعت پیشین در شریعت فعلی ثابت می‌شود؛ لیکن چنین استصحابی به دلیل وجود اشکالات متعدد مورد پذیرش قرار نگرفته است. چنانچه در شریعت اسلام ، نسبت به بقای حکم ی به جهت شک در نسخ آن، شک شود آیا استصحاب عدم نسخ جاری و حکم به بقای آن می‌شود یا نه؟ معروف جریان استصحاب است؛ هر چند برخی در این نیز اشکال کرده‌اند.

منبع

فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، رص۶۷۴-۶۷۶.

پانویس