نظام مرجعیت خیریه: موانع تحقق مرجعیت خیریه های سنتی دینی در سطح نهادی
ایمان اعیانی ثانی [۲] سعید نریمان،امیرکاظم زاده
چکیده
در این پژوهش تلاش میشود به کمک نظریه جنبشهای اجتماعی و نظریه گروههای مرجع، نظام مرجعیت خیریه در سطح نهادی تحلیل شود. دوگانه ساختاریای که مبنای تحلیل است، دوگانه سنت دینی و مدرنیته سکولار است. پیشتر بسیاری از پدیدههای اجتماعی همچون آموزش، رسانه، حزب، سیاست، اقتصاد و… از این منظر تحلیل شده است. نتیجهای که از این پژوهش به دست میآید این است که همچون دیگر پدیدههای اجتماعی باید به فرایند سکولار یا عرفی شدن نهاد خیر و تأثیرش بر سکولار شدن سپهر اجتماعی توجه کرد. بر این اساس، نظام مرجعیت خیریه، بررسی و موانع شکلگیری و تداوم مرجعیت خیریههای سنتی-دینی بررسی میشود. این موانع در ۵ مقوله دستهبندی شدهاند: بوروکراتیزه شدنِ امر خیر، غفلت از روابط عمودی، فرامحلی شدن کار خیر، حاکمیتی شدنِ کارکردهای اجتماعی و صنعتی شدن کار خیر. ازآنجاکه نیروهای دینگرایی و سکولاریسم در جامعه ایران نهادینه شدهاند، در آینده نیز با شکلهای درهمتنیدهای از انگارههای دینی و سکولار از امر خیر روبرو خواهیم بود. اگرچه نفی این تکثر روا نیست، نمیتوان نسبتی خنثی با آن داشت. ازاینرو لازم است تغییراتی در خیریههای دینی و فهم دینی از امر خیر صورت پذیرد که در این پژوهش توضیح داده میشود. مسئله مهم این است که بازسازی و توسعه نهاد خیر دینی بر پایه منطق و ساختار درونی خودش و نیز در تداوم سنت تاریخیاش انجام شود.
واژگان کلیدی مرجعیت اجتماعی، نهاد خیر، سنت دینی، مدرنیته سکولار