ترویج فرهنگ کار،تغییر قوانین=ایجاد اشتغال
'گفت و گو با اکبر اخوان مقدم،مدیر عامل مؤسسه خیریه نذر اشتغال امام حسین علیه السلام
گفت و گو:محمد ضیایی
عادت ما بر این است که اگر حرکت مثبت و مفیدی انجام گیرد علاوه بر داعیه داران آن، موافقان آن نیز سعی می کنند نقشی برای خود پیدا یا حتی ایجاد و ایفا نمایند اما وقتی عنوانی منفی مطرح باشد نه تنها کسی به دنبال پیداکردن نقش و سهم خود نیست بلکه انگشت اشاره را به سمت دیگران می گیرد. از مهمترین مصادیق قابل طرح: «بیکاری» است!در حال حاضر روزانه حداقل 30 میلیون بیکار در گوشه و کنار کشور پرسه می‌زنند، گروه‌های ســنى جــوان و گاه افرادى که به مرز میان‌سالی رسیده‌اند و هنوز موفق به دســتیابى شــغل و حرفه‌ای نشده‌اند، در میان این گروه، اندك نیستند تحصیل‌کردگانی که نداشــتن ســوابق کارى، باعث خانه‌نشینی و خیابان‌گردی‌هایشان شده اســت و اگر جایى مشــغول به کار هســتند، تحت نظارت اداره کار نیست(مشــمول دریافت حقوق رضایت‌بخش و حداقل‌های بیمه هم نمی‌شوند) در چرخه اشتغال که دقت کنیم پس از عواملى چون وجود اصطلاحاً پارتى و مقوله‌ای به نام شانس به لایه‌های زیرین و چروک‌خورده‌ای می‌رسیم به نام قوانین معیوب که سال‌های سال است شاهد پیامدى به نام بیکارى ناشى از آن هستیم، واکاوی‌های برخى کارشناسان و صاحب‌نظران زبده در حیطه اشــتغال و اقتصاد، گویاى چنین ادعایى است. آیا تاکنون دیده یا شنیده اید که کسی بگوید من در بیکاری جامعه امروزم این نقش یا تأثیر را داشته ام؟ نه، نه تنها ندیده و نشنیده اید که شاید تعجب هم بکنیم که من چه کاره ام؟ من که نه مسئولیتی نه اختیاراتی دارم. اکبر اخوان مقدم مدیرعامل خیریه نذر اشتغال اما، عقیده ای غیر از این دارد: او معتقد است تک تک ما در بیکاری امروز جامعه نقش داریم و باید به آن بیندیشیم، برای ایفایش تلاش کنیم و از گذشته غفلت آلودمان نسبت به این مهم توبه و جبران مافات کنیم. گفت‌وگوی ما را با اکبر اخوان مقدم، مدیرعامل موسسه خیریه نذر اشتغال امام حسین (ع)، در ادامه بخوانید:
در خصوص روند شکل گیری خیریه نذر اشتغال بگویید؟
خیریه نذر اشتغال از سال ۹۰ کار خود را در اصفهان با هدف فرهنگ‌سازی در حوزه کار و ایجاد بستر لازم برای مهارت‌آموزی به دانشجویان و علاقمند کردن جوانان به کار آغاز کرد و در این راستا همکاری‌هایی با بهزیستی، آموزش و پرورش، اتاق بازرگانی و شهرداری انجام شده است. ترویج فرهنگ کار، تغییر قوانین به نفع بیکاران و ایجاد اشتغال. سه دستور کارخیریه نذر اشتغال امام حسین (ع) است. ۷۰ درصد فعالیت این خیریه برای فرهنگ‌سازی در کار بنا شده است و ۳۰ درصد فعالیت‌هایمان را نیز برای اشتغال زایی مستقیم متمرکز کرده ایم. تاکنون 6 کارگاه در مناطق محروم شهر اصفهان راه‌اندازی شده است که در این کارگاه‌ها حرفه‌های خیاطی، ملیله‌دوزی، چرم‌دوزی، میناکاری، روبان‌دوزی و عروسک‌سازی برای 200 نفر ایجاد شده است.
چرا از عنوان نذر در نام خیریه خود استفاده کرده اید؟
با انتخاب کلمه «نذر» برای نام خیریه تلاش کردیم تا اذهان را برای سوق دادن نذورات به سمت اشتغال آماده کنیم.
چرا خیریه «نذر اشــتغال» در مقایسه با دیگر خیریه‌های سطح کشــور، به سمت‌وسوی ایجاد اشتغال و کار حرکت کرده است؟
ما کاملاً با توزیع نیاز مردم به‌صورت مستقیم مخالف هســتیم. ســخن ما با همه خیریه‌ها این است که چرا به‌جای تحویل اقلام موردنیاز ســبد کالا و ... به نیازمندان، راه اشتغال، کار، کسب درآمد و درنهایت خرید اقلام را برای آنها هموار نمی‌کنید؟ بهتر نیست به‌جای تحویل ماهی، راه ماهی گیری را به افراد یاد بدهیم که روی پای خود بایستند؟ این روش غلطی اســت که نیازمند نشسته تا مایحتاج زندگی‌اش را خیریه‌ها تأمین کنند.
هدف از راه اندازی خیریه نذر اشتغال، ایجاد اشتغال برای کدام یک از گروه های مخاطب است؟
هدف از راه‌اندازی موسسه نذر اشتغال امام حسین(ع) زمینه‌سازی برای ایجاد شغل برای اقشار خاص جامعه است، در این زمینه شش گروه از افراد جامعه که در بازار کار جایی برای آنها تعریف نشده است و می‌توان گفت در حال حاضر بخش زیادی از بیکاران جامعه را شامل می‌شوند مورد توجه این خیریه هستند مددجویان زندان، زنان سرپرست خانوار، دانشجویان، سالمندانی که مستمری دریافت نمی‌کنند، معتادان رها یافته و معلولان جامعه هدف موسسه نذر اشتغال برای برنامه‌ریزی و معرفی به مراکز هستند، و باید توجه کرد که برای این دسته از افراد در جامعه جایی برای اشتغال وجود ندارند و قانونی نیز برای حمایت از این افراد تدوین نشده است.
این گروه‌ها باید از شــمول قانون کار جدا شــوند؛ زیرا این‌ها واقعاً نیازمند بوده و قدرت رقابت با افراد معمولى تحصیل‌کرده را ندارند. این افراد هیچ‌گاه نمی‌توانند به خاطر شرایطشان استخدام شوند؛ بنابراین باید با اصلاح در قانون کار، شرایطى فراهم آید که این افراد هم از موقعیت‌های استخدام برخوردار شــوند. ضرورى است تا قانون کار کشور تغییر کند؛ ضمن اینکه باید بستر آن نیز در جامعه فراهم گردد، مردم باید متوجه این نیاز شوند. اگر جامعــه متوجه نیاز به اصلاح قانون نشــود، تبعات ناشى از آن به‌صورت غده، جاى دیگرى خودش را نشان می‌دهد، وقتى به اشتغال این گروه‌ها با در نظر گرفتن شرایطشان توجه شود، قطعاً از بروز بســیارى از بزهکاری‌ها جلوگیرى می‌شود، بدون شک حل معضل بیکارى، با تغییر قانون و با برداشته شدن سختگیری‌هایی که براى شــاغلین در نظر گرفته می‌شود، امکان‌پذیر است.
از نگاه شما قانون کار مشکل دارد؟
در قانون به نفع بیکاران برنامه‌ریزی نشده؛ به همین علت اســت که نتیجه آن افزایش نرخ بیکارى اســت؛ به ایــن معنا که مثلاً اولویت استخدام با گروه شاغلینى بوده که سابقه کار داشته‌اند ، قانون کار ما به سمتى پیش می‌رود که ظاهراً به نفع شاغلین اســت، اما نهایتاً ازآنجاکه تعداد بیکاران روبه افزایش اســت، ضررش به شاغلین هم می‌رسد، از طرفى جذب نیروى باتجربه یا بدون تجربه هم مطرح است. دو گروه هســتند که به‌واسطه قانون کار متضررمى شوند یک دســته کارفرمایان ضعیف که به دلیل ناتوانى درآمــدى مجبور به تعطیلى می‌شوند و گروه دیگر همان کارگران بدون سوابق کارى هســتند. اگر این دو گروه را از شمول قانون جدا کنیم، می‌توانیم حداقل 5 میلیون شــغل در کشور ایجاد کنیم؛ به‌نحوی‌که به کسى لطمه نخورد، در اصل ردیف بودجه هم نیاز ندارد. از طرف دیگر ما با ماده 41 قانون کار مخالف هستیم. این قانون مشکلات زیادی دارد؛ مثال تعیین حداقل دستمزد یکســان برای مناطق و مشاغل مختلف و اســتفاده از مالک‌های تعیین حداقل دستمزد به‌طور انحصاری در جهان، از اشکال این قانون است. در ایران حداقل دســتمزد فقط با دو پارامتر تورم و سبد کالای خانوار تعیین می‌شود و در دنیا فقط یک درصد از کشورهای دنیا مشابه ایران هستند.
شــما به دنبال اصلاح این قانون هستید؟
بله ما به‌شدت معتقدیم که باید این قانــون اصلاح شــود؛ چراکه بر اساس آن از جمعیت فعال 50 میلیونی کشور، فقط 15 میلیون نفر کارگر رســمی و 7 میلیون نفر غیررسمی هســتند و بقیه هیچ نقشی در اقتصاد کشور ندارند. در دنیا نزدیک به یک‌چهارم کشورها حداقل دستمزد را ندارند و مابقی هم با چندیــن پارامتر مختلف، ازجمله نســبت بیکاری به شاغلین حداقل دستمزد را مشخص می‌کنند. ما باید به این سمت‌وسو حرکت کنیم.
اگر این قانون مشکل دارد، پس چرا تصویب شده؟
شــور اوایل انقلاب، کمبود اطلاعات و یک‌جانبه‌گرایی برای کارگران که درنهایت به ضرر کارگران تمام‌شده است، همه باهم باعث شده تا قانون کار تصویب شود. عدم رعایت حقوق مدنی آحاد جامعه، به‌خصوص کارگران نیازمند و کارفرمایان و تأکید بر انجام فعل حرام که البته بسیاری از مشکلات به واسطه همین موضوع برای جامعه به وجود می‌آید، نتیجه قانون کار در شرایط فعلی است.
چرا فعل حرام؟
14 نفر از مراجع تقلید در مورد محترم بودن قرارداد بین کارگر و کارفرمــا نظر موافق دارند؛ به‌طوری‌که معتقدند درصورتی‌که کارگر و کارفرما توافق کنند که حقوقی کمتــر از قوانین مصوب اداره کار بگیرند، کارگر بعداً حق شکایت ندارد.
پس مسئولان اداره کار هم باید به این مســئله متفاوت، توجه داشته باشند که ممکن است مشــارکت در کار حرام داشته باشند؟
بله دقیقاً؛ چراکه غیر محترم شــمردن قرارداد کارگر و کارفرما کاری غیرشرعی است و بهتر اســت نظر مراجع تقلید خود را نســبت به دســتمزد دریافتی جویا شوند. مشــارکت در کار حرام، خلاف شرع است؛ چرا که حقوق دریافتی برای مسئولان اداره کار، جای ابهام دارد.
چه کسانی از قوانین کنونی کار ضرر می بینند؟
کارگران بیکار، دانشجویان، زنان سرپرست خانوار، معلولین، افراد دارای سوء سابقه، رهایی یافتگان از اعتیاد، سالمندان فاقد مستمری و صنایع. البته مجلس شورای اسلامی، مراجع قضایی، دولت، خیریه های دولتی و مردمی، مراجع اجتماعی و فرهنگی، مراکز آموزشی، روحانیت و خانواده ها نیز به موجب قوانین از بیکاری ضرر می بینند؛ اما در عوض بعضی از واردکنندگان، بعضی از قاچاقچیان، بعضی از کارفرمایان و بعضی از کارگران افرادی هستند که از بیکاری کنونی سود می برند.
اصلاح قانون برای دولت چه منفعتی دارد؟
مهمترین آن، نداشتن بار مالی برای دولت است و البته کم شدن هزینه‌های دولت به‌واسطه کاهش معضلات اجتماعی.
درواقع یعنی کمتر شدن تعداد نیازمندان؟
بله، درواقع یعنی کاهش هزینه‌های کمیته امداد و بهزیستی و دستگاه‌های متولی خدمات رسان به نیازمندان.
چرا دانشــجویان جزو لیست نیازمندان هستند؟
به دلیل مساوی بودن حداقل دستمزد دانشجویان با کارگران متخصص، کارفرما در شرایط سخت فعلی ترجیح می‌دهد، دانشــجویان را استخدام نکرده و از همان کارگران متخصص اســتفاده کند. در این شرایط آیا دانشجو یک نیازمند برای اشتغال نیست؟
شــما برای این موضوع،طرح پیشنهادی دارید؟ بله، مستثنی کردن دانشجویان از قانون کار.
اگر این‌طور نشود، چه می‌شود؟
جمعیت فارغ‌التحصیلان بیکار که فعال 2/5 میلیون نفر است، تا دو سال دیگر به 7 میلیون نفر می‌رسد.
پیشنهاد دیگری هم دارید؟
ما معتقدیم، باید طرح دوماهــه کارآموزی به‌طور داوطلبانه، به تمام مدت دانشــجویی قابل‌افزایش باشد.
نتیجه؟
پس از فارغ‌التحصیلی، فرصــت کار و امکان خوداشتغالی فارغ التحصیلان بیشــتر است و گرایش جوانان بــه معضـلـات اجتماعی کمتــر خواهد شد.
در این خصوص چه اقدامات عملی دیگری را انجام داده اید؟
پیشنهادهایی از طرف مؤسسه برای اصلاح قوانین به مجلس شورای اسلامی و رسانه ها ارائه شده است، به طور مثال برای رفع بیکاری نیازمندان جامعه طرحی توسط مؤسسه پیشنهاد شده تا آنها از قانون کار به جز بخش دستمزد مستثنی شوند، زیرا این طرح بهتر از پرداخت پول، پوشاک و بن به نیازمندان است و این طرح عزت نفس نیازمندان را افزایش می‌دهد و باعث پیشرفت آنها خواهد شد. البته خیریه نذر اشتغال طی ۵۰۰ نامه به مجلس و ۲۰۰ نامه به دولت، در چندین برنامه زنده تلویزیونی و نیز نشست خبری در اصفهان همواره تغییر قانون کار را با دلایل علمی و شرعی یادآوری و درخواست نموده است به استناد آیه: «ان تقوموا لله مثنی و فردی» خواستار انجام رسالت تک تک مردم بالاخص اصحاب رسانه در تبیین مشکلات کنونی کار و قوانین آن و نیز ارائه راه حل های منطقی آن شده است.
در خصوص فعالیت های علمی خیریه نذر اشتغال بگویید؟
انجام پژوهش و تألیف کتاب در زمینه چالش های کار از دیگر رویکردهای این خیریه است که در حال حاضر پنج جلد کتاب برای جامعه روحانیت به چاپ رسانده ایم تا در مجالس سخنوری از چالش ها و راه های اشتغال زایی جوانان سخن بگویند.
همچنین یک کتاب نیز برای علاقمندان به حوزه اشتغال با عنوان «نقش من در بیکاری» برای تقویت منابع داخلی به چاپ رسانده ایم. ما در این کتاب با توجه به این نکته که بیکاری عامل بسیاری از مشکلات در جامعه است، راه کارهای مبارزه با آن با استفاده از تمامی امکانات و نیروها و همچنین توجه به نهادینه شدن بسیاری از موانع اشتغال، را به تفکیک بررسی کرده تا بتوان درمورد اصلاح هریک به درستی تصمیم گیری کرد.
چه رده سنی را برای موضوع ترویج فرهگ اشتغال انتخاب کرده اید؟ در راستای ترویج فرهنگ کار خیریه مخاطبین خود را از سن مهد کودک تا بزرگسال بازنشسته در نظرگرفته است. به طور مثال در مهدهای کودک با نشر نقاشی های اشتغال کودک را از لحاظ ذهنی آماده می کنیم و در دوران راهنمایی آموزش مدیریت را در دستور کار داریم که با دو شاخه مدیریت و شناخت مشاغل آن را عملیاتی نموده ایم. همچنین برای رسیدگی به وضعیت بیکاری دانشجویان ، فعلا براساس نیازسنجی ها در شهر کلاس های آموزشی گوناگونی با هزینه های پایین برای این قشر تدارک دیده ایم تا به جذب آنها به محیط کار کمک کنیم. البته موضوع کار داوطلبانه یکی از مسائل مهمی است که مورد توجه ما است که با توجه به عقبه فرهنگی کار داوطلبانه در کشور باید تدبیری بیندیشیم تا در موقع ورود فرد به دانشگاه میزان فعالیتش در امور داوطلبانه یکی از معیارهای سنجش جهت انتخاب و ورودش به دانشگاه باشد.
