تعاون با مجرمان (قرآن)

تعاون از «ع و ن» بـاب تفاعل به معنای یکدیگر را یاری و کمک کردن است.

تعاون ناپسند

تعاون با مجرمان ، امری ناپسند از دیدگاه موسی علیه‌السّلام است. «قال رب بما انعمت علی فلن اکون ظهیرا للمجرمین»؛ عرض کرد: «پروردگارا! بشکرانه نعمتی که به من دادی، هرگز پشتیبان مجرمان نخواهم بود!»

مراد از آیه

منظورش از این جمله این بود که من هرگز با فرعونیان مجرم و گنهکار همکارى نخواهم کرد بلکه در کنار ستمدیدگان بنی اسرائیل خواهم بود. و اینکه بعضى احتمال داده اند منظور از مجرم آن مرد اسرائیلى بوده باشد بسیار بعید به نظر میرسد.

شکر نعمت

شکر نعمت خداوند ، مقتضی پرهیز از تعاون و همکاری با مجرمان می‌باشد. «قال رب بما انعمت علی فلن اکون ظهیرا للمجرمین»؛ عرض کرد: «پروردگارا! بشکرانه نعمتی که به من دادی، هرگز پشتیبان مجرمان نخواهم بود!»

وجوه بیان شده در مورد معنای آیه

مفاد آیه : (قال رب بما انعمت على فلن اکون ظهیرا للمجرمین) و وجوهى که در معناى آن گفته شده است` بعضى از مفسرین گفته اند: «حرف (باء) در جمله (بما انعمت) براى سببیت است ، و معنایش این است که : پروردگارا به سبب آنچه بر من انعام کردى ، این عهد براى تو بر عهده من باشد که هرگز یاور مجرمین نباشم ، و بنابراین معنا، جمله مورد بحث عهدى است از آن جناب با خداى تعالى بعضى دیگر گفته اند: (باء) در جمله مزبور براى قسم است ، که جواب آن حذف شده ، و معناى آیه این است که : سوگند مى خورم به آن نعمت ها که به من ارزانى داشتى ، که هر آینه توبه کنم ، و یا امتناع بورزم از اینکه پشتیبان مجرمین باشم» بعضى دیگر گفته اند که : (باء) براى قسم هست ولى قسم استعطافى است ، و قسم استعطافى آن سوگندى است که در انشاء واقع مى شود، مثل اینکه به کسى بگویى (بالله زرنى : تو را به خدا سراغم بیا)، و معناى آیه بنابر این احتمال این مى شود، که : پروردگارا تو را سوگند مى دهم که بر من عطوفت کنى ، و مرا حفظ فرمایى ، تا در نتیجه پشتیبان مجرمین نباشم از میان این چند وجه ، وجه اولى بهتر است ، براى اینکه مراد از جمله (بما انعمت على) بنا به گفته این مفسرین - انعام خدا به وى است ، یا به این که : او را در کودکى از شر فرعون حفظ کرد، و به مادرش ‌ برگردانید، و یا به این که توبه اش را از قتل قبطى قبول نمود و او را بخشید البته بنا بر اینکه از ر اه الهام یا خواب و امثال آن علم پیدا کرده باشد به این که خداى تعالى او را آمرزیده است و هر یک از این دو احتمال باشد سوگند او سوگند به غیر خداى تعالى بوده ، و معناى کلامش این مى شود که : سوگند مى خورم به اینکه مرا حفظ کردى که ... و یا سوگند مى خورم به اینکه مرا آمرزیدى که ...، و این قسم سوگند در کلام خداى تعالى سابقه ندارد، و هیچ معهود نیست که از کسى حکایت کرده باشد، که به غیر خود او سوگند خورده باشد، به همین جهت است که گفتیم وجه اول بهتر است ، چون بنا بر وجه اول اصلا حرف (باء) براى سوگند نیست ، تا این اشکال متوجه شود مراد از (مجرمین) در قول موسی (ع ) (فلن اکون ظهیرا للمجرمین ) (فلن آکون ظهیرا للمجرمین) - بعضى از مفسرین گفته اند: «مراد از (مجرم) آن کسى است که غیر خودش را به جرم وادار سازد، و یا یارى او به جرم کشیده شود، مانند همان اسرائیلى که مرد قبطى با او در افتاد، و یارى کردن موسى از وى ، موسى را دچار دردسر و ارتکاب جرم ساخت پس در حقیقت در کلمه (مجرمین) در این جمله ، مجازى در نسبت به کار رفته ، چون آن مرد اسرائیلى مجرم نبود بلکه سبب شد تا موسى مرتکب جرم شود» بعضى دیگر گفته اند: «مراد از (مجرمین) فرعون و قوم اوست ، و معناى جمله این است که : سوگند مى خورم به انعامت بر من ، که توبه کنم ، و دیگر با مصاحبت و ملازمت یاور و کمک کار فرعون و قومش ‌ نشوم ، و دیگر - مانند سابق - نزدش نروم ، و ملازمش نشوم ، و خلاصه سیاهى لشکرش نگردم» مفسر دیگر این وجه را رد کرده به اینکه : (این وجه هیچ تناسبى با مقام ندارد) اما آنچه حق مطلب است این است که : جمله (رب بما انعمت على فلن آکون ظهیرا للمجرمین) عهد و پیمانى است از سوى موسى که دیگر هیچ مجرمى را در جرمش کمک نکند، تا شکر نعمتهایى را که به وى ارزانى داشته به جا آورده باشد، و مراد از (نعمت) - با در نظر گرفتن اینکه قیدى به آن نزده - ولایت الهی است.

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تعاون با مجرمان»