تقوا در مال (قرآن)

توجه به تقوا، سبب موفقیت در آزمایش به اموال و اولاد است.

تقواپیشگی در استفاده از مال

لزوم رعایت تقوا در استفاده از مال: •«یـایها الذین ءامنوا... انما امولکم واولـدکم فتنه... فاتقوا الله ما استطعتم...:اى كسانى كه ایمان آورده ‌ايد، برخى از همسران و فرزندان شما دشمن شما هستند (به خاطر ايمان تان با شما رفتار دشمنانه دارند)، از آنها بر حذر باشيد (كه شما را منحرف نسازند)، و اگر (از بدى ها و آزارشان) عفو نماييد و چشم ‌پوشى كنيد و ببخشاييد (خدا هم شما را مى ‌آمرزد) كه بى‌ ترديد خداوند آمرزنده و مهربان است.جز اين نيست كه اموال و فرزندانتان (به سبب آن كه زینت دنيايند و شما را به خود مشغول مى ‌دارند) وسيله آزمایش (شما) هستند، و خداست كه در نزد او پاداشى بزرگ است.پس تا توانيد از خدا پروا كنيد و (دعوت‌ ها و اوامر او را) بشنويد و اطاعت نماييد و (از جان و مال تان) انفاق كنيد كه براى خودتان بهتر است و كسانى كه از بخل نفس شان مصون گردند آنها همان رستگارانند.»

انفاق مصداق تقوای مالی

خداوند متعال در آخرین آیه می فرماید: تقواى الهى پيشه كنيد آن قدر كه در توان داريد، و فرمان هاى او را بشنويد و اطاعت كنيد، و در راه او انفاق نمائيد كه براى شما بهتر است" (فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ أَنْفِقُوا خَيْراً لِأَنْفُسِكُمْ‌).نخست دستور به اجتناب از گناهان مى ‌دهد (چرا كه تقوا بيشتر ناظر به پرهيز از گناه است) و سپس دستور به اطاعت فرمان و شنيدنى كه مقدمه اين اطاعت است و از ميان طاعات بخصوص روى مساله انفاق كه از مهمترين آزمايش هاى الهى است تكيه مى‌ كند و سرانجام هم مى ‌گويد سود تمام اينها عائد خود شما مى ‌شود.و در پايان آيه به عنوان تاكيدى بر مساله انفاق مى ‌فرمايد: و آنها كه از بخل و حرص خويش مصون بمانند رستگار و پيروزند" (وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‌)." شح" به معنى بخل توأم با حرص است، و مى ‌دانيم اين دو صفت رذيله از بزرگترين موانع رستگارى انسان، و بزرگترين سد راه انفاق و كارهاى خير است، اگر انسان دست به دامن لطف الهى زند و با تمام وجودش از او تقاضا كند و در خودسازى و تهذیب نفس بكوشد و از اين دو رذيله نجات يابد سعادت خود را تضمين كرده است.گرچه در بعضى از روایات از امام صادق ع آمده است:من ادى الزكاة فقد وقى شح نفسه‌:" كسى كه زکات را بپردازد از بخل و حرص رهايى يافته"ولى روشن است كه اين يكى از مصداق هاى زنده ترك بخل و حرص است، نه تمام مفهوم آن.سپس براى تشویق به انفاق و جلوگيرى از بخل و شح نفس مى‌ فرمايد:" اگر شما به خدا، قرض الحسنه دهيد، آن را براى شما مضاعف مى ‌سازد، و شما را مشمول آمرزش خويش مى ‌گرداند، و خدا شكرگزار و بردبار است) (إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً يُضاعِفْهُ لَكُمْ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ وَ اللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ‌).چه تعبير عجيبى كه بارها در قرآن مجيد در مورد" انفاق فى سبيل اللَّه" تكرار شده، خدايى كه آفريننده اصل و فرع وجود ما، و بخشنده تمام نعمت ها، و مالك اصلى همه ملك ها است، از ما وام مى ‌طلبد! و در برابر آن وعده" اجر مضاعف" و آمرزش مى‌ دهد، و نيز از ما تشكر مى ‌كند، لطف و محبت بالاتر از اين تصور نمى ‌شود، و بزرگوارى و رحمت فراتر از اين ممكن نيست، ما چه هستيم و چه داريم كه به او وام دهيم؟ و تازه چرا اينهمه پاداش عظيم بگيريم؟! اين ها همه نشانه اهميت مساله انفاق از يك سو و لطف بى ‌پايان خدا در باره بندگان از سوى ديگر نيست؟" قرض" در اصل به معنى قطع كردن و بريدن است، و چون با واژه" حسن" همراه شود، اشاره به جدا كردن مال از خويشتن و دادن آن در راه خير است." يضاعفه" از ماده" ضعف" (بر وزن شعر) ،تنها به معنى دو برابر نيست، بلكه چندين برابر را نيز شامل مى ‌شود كه در مورد" انفاق" تا هفتصد برابر، و بيش از آن، در قرآن آمده است! «مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله کمثل حبة انبتت سبع سنابل فی کل سنبلة مائة حبة و الله یضاعف لمن یشاء و الله واسع علیم: مثل (انفاقات) کسانی که اموال شان را در راه خدا انفاق می‌کنند مثل دانه‌ای است که هفت خوشه برویاند، در هر خوشه‌ای یک صد دانه باشد (پس انفاق هر چیزی هفتصد برابر پاداش دارد) و خداوند برای هر که بخواهد (و حکمتش اقتضا کند) چند برابر می‌کند، و خداوند (از نظر وجود و توان و رحمت) دارای وسعت است و داناست. ». ضمنا جمله" يَغْفِرْ لَكُمْ‌" دليل بر اين است كه انفاق، يكى از عوامل آمرزش گناه است.تعبير به" شكور" كه يكى از اوصاف خدا است، دليل بر اين است كه خداوند از بندگانش به وسيله پاداش هاى عظيم تشكر مى‌ كند، و" حلیم" بودن او اشاره به مساله آمرزش گناهان، و عدم تعجيل در عقوبت بندگان است.

تقوا و انفاق در اخبار

در تفسیر قمی آمده كه پدرم از فضل بن ابى مره برايم حدیث كرد كه: من امام صادق (ع) را ديدم كه از اول شب تا صبح طواف مى‌ كرد و مى‌ گفت: بار الها مرا از شر بخل نفسم نگه بدار. عرضه داشتم: فدايت شوم من امشب از شما به غير از اين دعا را نشنيدم. فرمود: چه بلايى بالاتر از بخل نفس سراغ دارى؟ خداى تعالى مى ‌فرمايد:" وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ" .

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تقوا در مال».