تقوا و اصلاح عمل (قرآن)

از جلوه‌های تقواپیشگی اصلاح اعمال انسان می‌باشد.

اصلاح عمل

تقواپیشگی، زمینه ساز اصلاح اعمال انسان است: ... فمن اتقی واصلح... ... کسانی که پرهیزگاری پیشه کنند و عمل صالح انجام دهند... . یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله وقولوا قولا سدیدا• یصلح لکم اعمــلکم... ای کسانی که ایمان آورده‌اید! تقوای الهی پیشه کنید و سخن حق بگویید... تا خدا کارهای شما را اصلاح کند... .

دیدگاه علامه طباطبایی

یصلح لکم اعمالکم و یغفر لکم ذنوبکم و من یطع الله و رسوله فقد فاز فوزا عظیما، این آیه اصلاح اعمال و مغفرت ذنوب، را نتیجه قول سدید دانسته، و فرموده: قول سدید بگویید، تا اعمال تان صالح گردد، و گناهان تان آمرزیده شود، و این بدان جهت است که وقتی نفس آدمی عادت کرد به راستی، و به قول سدید، و به هیچ وجه آن را ترک نکرد، دیگر دروغ از او سر نمی‌زند، و سخن لغو، و یا سخنی که فساد از آن برخیزد از او شنیده نمی‌شود، و وقتی این صفت در نفس رسوخ یافت، بالطبع از فحشاء و منکر، و سخن لغو دور گشته، در چنین وقتی اعمال انسان صالح می‌شود، و بالطبع از عمری که در گناهان مهلک صرف کرده، دریغ می‌خورد، و از کرده‌ها پشیمان می‌گردد، و همین پشیمانی توبه است. و وقتی توبه کرد، و خدا هم در ما بقی عمر از ارتکاب گناهان مهلک محافظتش فرمود، دیگر گناهان کوچک خیلی خطری نیست، چون خود خدا وعده داده که اگر از گناهان کبیره اجتناب کنید، ما صغیره‌هایتان را می‌آمرزیم، ان تجتنبوا کبائر ما تنهون عنه نکفر عنکم سیئاتکم و در نتیجه ملازمت قول سدید انسان را به سوی صلاح اعمال کشانیده، و به اذن خدا به آمرزشگناهان منتهی می‌شود. و من یطع الله و رسوله فقد فاز فوزا عظیما، این جمله وعده‌ای است جمیل به کسانی که همه اعمال صالح را بجا آورند و از همه گناهان اجتناب کنند، چون فوز عظیم را مترتب بر طاعت خدا و رسول کرده. خداوند به خاطر تقوا و گفتار حق اعمال شما را اصلاح می‌کند و گناهان شما را می‌بخشد (یصلح لکم اعمالکم و یغفر لکم ذنوبکم). در حقیقت تقوا پایه اصلاح زبان و سرچشمه گفتار حق است، و گفتار حق یکی از عوامل مؤثر اصلاح اعمال، و اصلاح اعمال سبب آمرزش گناهان است، چرا که ان الحسنات یذهبن السیئات، اعمال نیک گناهان را از بین می‌برند.

دیدگاه آیت‌الله مکارم

علمای اخلاق گفته‌اند: زبان پربرکت‌ترین عضو بدن، و مؤثرترین وسیله طاعت و هدایت و اصلاح است، و در عین حال خطرناکترین و پر گناهترین عضو بدن محسوب می‌شود، تا آنجا که حدود سی گناه کبیره از همین عضو کوچک صادر می‌گردد.جالب اینکه در حدیثی از امام سجاد علیه‌السلام آمده است که، زبان هر انسانی همه روز صبح از اعضای دیگر احوال پرسی می‌کند و می‌گوید: کیف اصبحتم؟ ! چگونه صبح کردید؟ همه آنها در پاسخ این اظهار محبت زبان می‌گویند: بخیر ان ترکتنا: حال ما خوب است اگر تو بگذاری! سپس اضافه می‌کنند: تو را به خدا سوگند ما را رعایت کن، انما نثاب بک و نعاقب بک: ما به وسیله تو ثواب می‌بینیم و یا مجازات می‌شویم. در این زمینه روایات بسیار است که همگی حاکی از اهمیت فوق العاده نقش زبان و اصلاح آن در اصلاح اخلاق و تهذیب نفوس انسانی است، و به همین دلیل در حدیثی می‌خوانیم: ما جلس رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم علی هذا المنبر قط الا تلا هذه الایة: یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و قولوا قولا سدیدا: هرگزپیامبر بر منبرش ننشست مگر اینکه این آیه را تلاوت فرمود: ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید تقوای الهی را پیشه کنید و سخن حق و درست بگوئید. در پایان آیه می‌افزاید: هر کس خداو پیامبرش را اطاعت کند به فوز عظیمی نائل شده است (و من یطع الله و رسوله فقد فاز فوزا عظیما). چه رستگاری و پیروزی از این برتر و بالاتر که اعمال انسان پاک گردد، و گناهانش بخشوده شود و در پیشگاه خدا رو سفید گردد؟!

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اصلاح عمل‌».