تقوا و اطاعت منافقان (قرآن)

خداوند در قرآن به پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم امر به تقوا و عدم اطاعت از منافقان و کفار کرده است.

اجتناب از اطاعت منافقان

تقوا، سبب اجتناب از اطاعت منافقان می‌شود: یـایها النبی اتق الله ولا تطع الکـفرین والمنـفقین ان الله کان علیمـا حکیمـا. ای پیامبر! تقوای الهی پیشه کن و از کافران و منافقان اطاعت مکن که خداوند عالم و حکیم است. در این آیه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مامور شده به تقوای از خدا، و در آن زمینه چینی شده برای نهی بعدی، یعنی نهی از اطاعت کافرین و منافقین. در این سیاق، که سیاق نفی است، بین کفار و منافقین جمع شده، و هر دو را ذکر کرده، و از اطاعت هر دو نهی فرموده، از این معنا کشف می‌شود که کفار از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم چیزی می‌خواسته‌اند که مورد رضای خدای سبحان نبوده، منافقین هم که در صف مسلمانان بودند، کفار را تایید می‌کردند، و از آن جناب به اصرار می‌خواستند که پیشنهاد کفار را بپذیرد، و آن پیشنهاد، امری بوده که خدای سبحان به علم و حکمت خود بر خلاف آن حکم رانده بوده، و وحی الهی هم بر خلاف آن نازل شده بود. و نیز کشف می‌شود که آن امر، امر مهمی بوده، که بیم آن می‌رفته که اسباب ظاهری بر خلاف آن مساعدت نکند، و بر عکس، بر وفق آن کمک کند، مگر آنکه خدا بخواهد جلو آن اسباب را بگیرد، لذا رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مامور شده از اجابت کفار نسبت به خواهش شان خودداری کند، و آنچه به او وحی شده متابعت نماید، و از کسی نهراسیده و بر خدا توکل کند. با این بیان روایتی که در شأن نزول آیه وارد شده تایید می‌شود، چون در آن روایت آمده که عده‌ای از صنادید و رؤسای قریش، بعد از داستان جنگ احد به مدینه آمدند، و از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم امان خواستند، و درخواست کردند که آن جناب با ایشان و بت پرستی ایشان کاری نداشته باشد، ایشان هم با او و یکتاپرستی‌اش کاری نداشته باشند، این آیه‌ها نازل شد که نباید دعوت ایشان را اجابت کنی، و رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هم از اجابت خواسته آنان خودداری نمود. با بیانی که گذشت وجه اینکه چرا دنبال آیه فرمود: ان الله کان علیما حکیما، و نیز وجه تعقیب آیه مورد بحث به دو آیه بعد معلوم و روشن می‌شود.

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اجتناب از اطاعت منافقان‌».